Keywords
language archaism
ethnic and linguistic peripheries
interference
How to Cite
Abstract
The author discusses the issue of the archaic nature of the Polish language spoken in the southern part of Eastern Borderland. She presented the theoretical basis of the archaic quality of the territorial variants of the language (J. Schmidt’s wave theory, the opinions of M. G. Bartoli, an Italian neo-linguist ). The results of the research into archaisms and innovations in the context of the centre and peripheries of the language by Polish authors T. Milewski, Z. Stieber and H. Popowska-Taborska, have also been presented. Against this background, the archaic features of the Polish language spoken in the southern part of Eastern Borderland were presented with reference to the 17th and 18th centuries. Attention has been drawn to the methodological and interpretational problems of archaisms in this variant of the language (the requirement of using historic-comparative and confrontational linguistic methods, the difficulty with distinguishing archaisms and loan-words).
References
Długosz-Kurczabowa K., Dubisz S. (2006), Gramatyka historyczna języka polskiego, Warszawa.
Dubisz S. (1999), Status polszczyzny Kresów północno-wschodnich wobec języka innych polonocentrycznych wspólnot komunikatywnych poza granicami kraju, „Acta Baltico-Slavica” 24, s. 87–93.
Dubisz S. (2000), Regionalizmy w polszczyźnie poza granicami kraju, [w:] Kultura, język, edukacja, t. 3, red. R. Mrózek, Katowice, s. 167–172.
Dzięgiel E. (2003), Polszczyzna na Ukrainie. Sytuacja językowa w wybranych wsiach chłopskich i szlacheckich, Warszawa.
Heinz A. (1983), Dzieje językoznawstwa w zarysie, Warszawa.
Kosyl C. (1978), Właściwości fonetyczne polszczyzny kresowej w 1. połowie XVIII wieku (na przykładzie języka mieszczan hrubieszowskich), „Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej”, t. 17, s. 105–121.
Kość J. (1999), Polszczyzna południowokresowa na polsko-ukraińskim pograniczu językowym w perspektywie historycznej, Lublin.
Kość J. (2000), Archaizmy a interferencje w strefie polsko-ukraińskich kontaktów językowych, „Slavia Orientalis”, t. 49, nr 3, s. 451–462.
Krasowska H. (2015), Stan badań nad polszczyzną południowokresową. Przeszłość i perspektywy badawcze, [w:] Język polski i polonistyka w Europie Wschodniej: przeszłość i współczesność, red. I. Bundza, E. Kowalewski, A. Krawczuk, O. Slyvynskij, Kijów, s. 55–68.
Kurzowa Z. (1983), Polszczyzna Lwowa i kresów południowo-wschodnich do 1939 roku, Warszawa–Kraków.
Kurzowa Z. (1997), Historia i współczesność języka polskiego na Kresach południowo-wschodnich, [w:] Historia i współczesność języka polskiego na Kresach Wschodnich, red. I. Grek-Pabisowa, Warszawa, s. 111–165.
Kurzowa Z. (2006), Język polski Wileńszczyzny i kresów północno-wschodnich XVI–XX w., [w:] Z. Kurzowa, Prace językoznawcze, t. 2, wybór i oprac. M. Szpiczakowska, M. Skarżyński, Kraków.
Lehr-Spławiński T. (1914), O mowie Polaków w Galicji Wschodniej, „Język Polski” 2, z. 2–3, s. 40–51.
Lehr-Spławiński T. (1966), Wzajemne wpływy polsko-ruskie w dziedzinie językowej, [w:] T. Lehr-Spławiński, Studia i szkice wybrane z językoznawstwa słowiańskiego, seria 2, Warszawa, s. 130–142.
Mańczak W. (1970), Z zagadnień językoznawstwa ogólnego, Wrocław–Warszawa–Kraków.
Mańczak W. (1996), Problemy językoznawstwa ogólnego, Wrocław–Warszawa–Kraków.
Mańczak W. (2007), Rzekoma archaiczność obszarów peryferycznych, „Jezikoslovni zapiski” 2007, 13, 1–2, s. 279–283.
Milewski T. (1965 [1966]), Archaizmy peryferyczne obszaru prasłowiańskiego, „Sprawozdania z Posiedzeń Komisji PAN”, Oddział w Krakowie, s. 134–137.
Nowowiejski B. (1996), Kresowizm – co to takiego?, [w:] Wilno i Kresy północno-wschodnie, t. 3, Polszczyzna kresowa, red. E. Feliksiak, B. Nowowiejski, Białystok, s. 43–61.
Popowska-Taborska H. (1980a), Kaszubszczyzna. Zarys dziejów, Warszawa.
Popowska-Taborska H. (1980b), Problem południowosłowiańskiej peryferii językowej w dociekaniach nad etnogenezą Słowian, [w:] Etnogeneza i topogeneza Słowian, red. I. Kwilecka, Poznań, s. 55–63.
Popowska-Taborska H. (1981), Połabszczyzna jako północno-zachodnia peryferia Słowiańszczyzny, [w:] Słowiańszczyzna połabska między Niemcami a Polską, red. J. Strzelczyk Poznań, s. 95–108.
Popowska-Taborska H. (1986), Problematyka centrum i peryferii obszaru etnicznego w świetle archaizmów i innowacji dialektalnych (na podstawie analizy obszaru polskiego), „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica” 12, s. 171–180; [przedruk w:] Popowska-Taborska H. (2004), Z językowych dziejów Słowiańszczyzny, Warszawa, s. 269–277.
Rieger J. (2001), Język polski na Wschodzie, [w:] Współczesny język polski, red. J. Bartmiński, Lublin, s. 575–590.
Rieger J. (2019), Szanse przetrwania czy odrodzenia się polszczyzny kresowej, „Prace Filologiczne”, t. LXXIII, s. 343–368.
Rykiel B. (1963), O języku Wilczków – mieszczan lwowskich XVII wieku, „Poradnik Językowy”, z. 1, s. 32–39.
Sawaniewska-Mochowa Z. (1991), Bibliografia prac o polszczyźnie kresowej, [w:] Studia nad polszczyzną kresową, t. 6, red. J. Rieger, W. Werenicz, Wrocław–Warszawa–Kraków, s. 223–254.
Sawaniewska-Mochowa Z. (1995), Bibliografia prac o polszczyźnie kresowej za lata 1989–1993 (z uzupełnieniami do roku 1988), [w:] Studia nad polszczyzną kresową, t. 8, red. J. Rieger, Warszawa, s. 265–282.
Sicińska K. (2013), Polszczyzna południowokresowa XVII i XVIII wieku (na podstawie epistolografii), Łódź.
Sicińska K. (2016), Archaizmy fleksyjne w polszczyźnie południowokresowej XVII i XVIII wieku, [w:] Dawne z nowym łącząc… In memoriam Mariani Kucała, red. J. Klimek-Grądzka, M. Nowak, Lublin, s. 39–55.
Sicińska K. (2018a), Dylematy interpretacyjne badacza dawnej polszczyzny południowokresowej, [w:] Historia języka w XXI wieku. Stan i perspektywy, red. M. Pastuch, M. Siuciak, przy współpracy K. Wąsińskiej, W. Wilczek, Katowice, s. 415–435.
Sicińska K. (2018b), Jak badać polszczyznę południowokresową XVII i XVIII wieku? Z problemów metodologicznych dialektologii historycznej, [w:] Metodologie językoznawstwa. Od diachronii do panchronii, red. P. Stalmaszczyk, Łódź, s. 11–42.
Sicińska K. (2018c), Z historii badań nad polszczyzną południowokresową XVII i XVIII wieku, [w:] Historia języka, dialektologia i onomastyka w nowych kontekstach interpretacyjnych, red. R. Przybylska, M. Rak, A. Kwaśnicka-Janowicz, Kraków, s. 289–302.
Sicińska K. (2020), O statusie i nazewnictwie odmian języka polskiego na dawnych Kresach Wschodnich, „Prace Filologiczne”, t. LXXV, część 2, s. 237–262, https://journals.polon.uw.edu.pl/index.php/pf/article/download/682/607/.
Stieber Z. (1974), O archaizmach i innowacjach peryferycznych, [w:] Studia indoeuropejskie.
Études indo-européennes, red. J. Kuryłowicz, Wrocław, s. 239–241.
Urbańczyk S. (1979), Przyczyny zaniku samogłosek pochylonych w języku polskim, [w:] S. Urbańczyk, Prace z dziejów języka polskiego, Wrocław, s. 265–277.
Wiśniewska H. (1975), Polszczyzna przemyska wieków XVII–XVIII, Wrocław.
Zielińska A. (2003), Czy polszczyzna północnokresowa ma szanse przetrwania? (w świetle koncepcji dyglosji i żywotności etnolingwistycznej ethnolinguistic vitality), „Acta Baltico-Slavica”, s. 97–109.
License
Authors
Authors of texts accepted for publication in „Gwary Dziś" are required to complete, sign and return to the editor's office the Agreement for granting a royalty-free license to works with a commitment to grant a CC sub-license.
Under the agreement, the authors of texts published in „Gwary Dziś" grant the Adam Mickiewicz University in Poznań a non-exclusive, royalty-free license and authorize the use of Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) Creative Commons sub-license.
The authors retain the right to continue the free disposal of the work.
Users
Interested Internet users are entitled to use works published in „Gwary Dziś" since 2016 under the following conditions:
- attribution - obligation to provide, together with the distributed work, information about the authorship, title, source (link to the original work, DOI) and the license itself.
- no derivatives - the work must be preserved in its original form, without the author's consent it is not possible to distribute the modified work, such as translations, publications, etc.
Copyrights are reserved for all texts published before 2015.
Miscellaneous
Adam Mickiewicz University in Poznań retains the right to magazines as a whole (layout, graphic form, title, cover design, logo etc.).