Keywords
civilisation and cultural transformations
globalisation processes
contemporary rural areas
field research
dialectological research
How to Cite
Abstract
The main purpose of this article is a description of research into subdialectal vocabulary in time of changes and globalization. The article contains conclusions of geographical research carried out by the author since 2011 in the area of Wręczyca Wielka community near Klobuck in the north of Silesia. The first part of the article provides a short description of the impact of civilization and cultural transformations coupled with globalization processes on the vocabulary in the language spoken in rural areas. The specificity of field research from the first half of the 20th century has also been shown. In the second part of the article, the author shows the difficulties faced by contemporary researchers and suggests a few methodological solutions which can simplify collection of the lexical material.
References
AGP (1998–2002), Atlas gwar polskich, t. I: Dejna K., Małopolska, t. II: Dejna K., Gala S., Zdaniukiewicz A., Czyżewski F., Mazowsze, t. III: Dejna K., Gala S., Śląsk, t. IV: Dejna K., Wielkopolska, Kaszuby, Warszawa.
AJK (1964–1978), Atlas językowy kaszubszczyzny i dialektów sąsiednich, oprac. przez Zespół Zakładu Słowianoznawstwa PAN w Warszawie, t. I–VIII kier. Z. Stieber, t. IX–XV kier. H. Popowska-Taborska, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.
AJPP (1934), Małecki M., Nitsch K., Atlas językowy polskiego Podkarpacia, cz. 1–2, Kraków [cz. 1: 500 map; cz. 2: Wstęp, objaśnienia, wykazy wyrazów].
Dunaj B. (1986), Dialektologia a socjolingwistyka, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica” XII, s. 15–23.
Grochola-Szczepanek H. (2006), Badania fokusowe mowy mieszkańców wsi, „Socjolingwistyka” XX, s. 19–35.
Grochola-Szczepanek H. (2007), Wpływ przemian społecznych i kulturowych na mowę mieszkańców wsi (na przykładzie wsi Rzepiska), [w:] Gwary dziś, t. 3. Wewnętrzne zróżnicowanie języka wsi, red. J. Sierociuk, Poznań, s. 167–174.
Grochola-Szczepanek H., 2013, Badania języka mieszkańców wsi w kontekście przemian społecznych, „Socjolingwistyka” XXVII, s. 43–53.
Jelonek T. (2018a), Językowo-kulturowy obraz wsi i jej mieszkańców utrwalony w mikrotoponimach, Kraków.
Jelonek T. (2018b), Słownik mikrotoponimów gminy Wręczyca Wielka, Kraków.
Karaś H. (2015), Zadania dialektologii w zakresie ochrony ginących gwar, „Gwary Dziś”, t. 7, s. 83–95.
Karaś H. (red.), (2010), Dialekty i gwary polskie. Kompendium internetowe, http://www. dialektologia.uw.edu.pl/index.php?l1=opis–dialektow&l2=dialekt–malopolski&l3=dialekt–malopolski–wczoraj–i–dzis, 14.09.2020.
Kąś J. (1999), Socjalno-językowe uwarunkowania rozwoju słownictwa gwarowego, [w:] Collectanea linguistica in honorem Casimiri Polański, red. M. Brzezina, H. Kurek, Kraków, s. 59–64.
Kąś J. (2001), Metodologia badań leksyki gwarowej w kontekście współczesnych przemian kulturowych i społecznych, [w:] Gwary dziś, t. 1. Metodologia badań, red. J. Sierociuk, Poznań, s. 191–200.
Kąś J., Kurek H. (2001), Język wsi, [w:] Najnowsze dzieje języków słowiańskich. Język polski, red. S. Gajda, Opole, s. 440–459.
Kobus J. (2016), Na ile informator jest wiarygodnym źródłem danych dialektologicznych?, [w:] Zielonogórskie Seminaria Językoznawcze 2015. Kontakty językowe w komunikowaniu, red. M. Steciąg, M. Adamczyk, M. Biszczanik, Zielona Góra, s. 329–338.
Kucała M. (1960), O słownictwie ludzi wyzbywających się gwary, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego”, z. 19, s. 141–156.
Kucharzyk R. (2001), Gwara w ocenie jej użytkowników, „Język Polski” LXXXI, s. 98–103.
Kucharzyk R. (2002), Język wsi z perspektywy autochtonów, [w:] Dialektologia jako dziedzina językoznawstwa i przedmiot dydaktyki. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Karolowi Dejnie, red. S. Gala, Łódź, s. 277–286.
Kucharzyk R. (2012), O potrzebie socjolingwistycznego badania zmian w słownictwie gwarowym, [w:] Języki słowiańskie w ujęciu socjolingwistycznym. Prace przygotowane na XV Międzynarodowy Kongres Slawistów Mińsk 2013, red. H. Kurek, t. 15, Kraków, s. 67–76.
Kurdyła T. (2016), Kilka refleksji o stanie gwar w Polsce południowo-wschodniej, [w:] Globalizacja a przemiany języków słowiańskich, red. H. Kurek, M. Święcicka, M. Peplińska, Bydgoszcz, s. 254–264.
Kurek H. (1979), Zasady zapisu tekstów języka mówionego mieszkańców Krakowa, [w:] Wybór tekstów języka mówionego mieszkańców Krakowa, red. B. Dunaj, Kraków, s. 15–16.
Kurek H. (1994), Zachowania komunikacyjne mieszkańców współczesnej wsi, [w:] Kształcenie porozumiewania się. Materiały konferencji naukowej. Opole 26–28.09.1994 r., red. S. Gajda, J. Nocoń, Opole, s. 109–114.
Kurek H. (1995), Przemiany językowe wsi regionu krośnieńskiego. Studium socjolingwistyczne, Kraków.
Kurek H. (1997), Tradycje badań dialektologicznych a przemiany językowe, [w:] Tradycja badań dialektologicznych w Polsce, red. H. Sędziak, Olsztyn, s. 129–133.
Kurek H. (1998), Przemiany społeczno-ekonomiczne w Polsce a zmiany językowe, Z Polskich Studiów Slawistycznych, seria 9: Językoznawstwo. Prace na XII międzynarodowy Kongres Slawistów w Krakowie 1998, red. H. Dalewska-Greń, J. Rusek, J. Siatkowski, Warszawa, s. 169–174.
Kurek H. (2003), Przemiany leksyki gwarowej na Podkarpaciu, Kraków.
Kurek H. (2014), Tożsamość kulturowa polskiej wsi w epoce globalizacji i przemian społeczno-ekonomicznych, [w:] Badania dialektologiczne. Stan, perspektywy, metodologia. Materiały konferencji naukowej „Gwara i tekst” Kraków, 27–28 września 2013 r., red. M. Rak, K. Sikora, t. 17, Kraków, s. 45–54.
Kurek H. (2018a), Globalizacja a językowo-kulturowe przemiany polskiej wsi, Z Polskich Studiów Slawistycznych”, seria 13, t. 2: Językoznawstwo. Prace na XVI Międzynarodowy Kongres Slawistów w Belgradzie 2018, red. Z. Greń, Poznań, s. 155–162.
Kurek H. (2018b), Słownictwo gwarowe w epoce globalizacji, [w:] Historia języka, dialektologia i onomastyka w nowych kontekstach interpretacyjnych, red. R. Przybylska, M. Rak, A. Kwaśnicka-Janowicz, Kraków, s. 203–209.
MAGP (1957–1970), Mały atlas gwar polskich, oprac. przez Pracownię Atlasu i Słownika Gwar Polskich Zakładu Językoznawstwa PAN w Krakowie, t. I–II, kier. K. Nitsch, t. III–XIII kier. M. Karaś, Wrocław.
Ożóg K. (2001), Polszczyzna przełomu XX i XXI wieku. Wybrane zagadnienia, Rzeszów.
Ożóg K. (2007), Konteksty kulturowe współczesnej polszczyzny wsi, [w:] Gwary dziś, t. 4. Konteksty dialektologii, red. J. Sierociuk, Poznań, s. 213–220.
Pelcowa H. (1998), Zmiany językowe jako problem badawczy współczesnej dialektologii, [w:] Teoretyczne, badawcze i dydaktyczne założenia dialektologii, red. S. Gala, Łódź, s. 105–117.
Pelcowa H. (1999), Przeszłość w językowym obrazie świata współczesnej wsi, [w:] Przeszłość w językowym obrazie świata, red. A. Pajdzińska, P. Krzyżanowski, Lublin, s. 253–267.
Pelcowa H. (2001), Metodologia badań leksyki gwarowej u schyłku XX wieku, [w:] Gwary dziś, t. 1. Metodologia badań, red. J. Sierociuk, Poznań, s. 183–189.
Pelcowa H. (2002), Dialektologia wobec wyzwań XXI wieku, [w:] Dialektologia jako dziedzina językoznawstwa i przedmiot dydaktyki. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Karolowi Dejnie, red. S. Gala, Łódź, s. 383–392.
Pelcowa H. (2009), Trwanie i przemijanie w języku i obyczajowości wiejskiej, [w:] Tradycja w tekstach kultury, red. J. Adamowski, J. Styka, Lublin, s. 89–100.
Pelcowa H. (2011), Tradycja utrwalona w słowach, [w:] Tradycja w kontekstach kulturowych, t. 4, red. J. Adamowski, M. Wójcicka, Lublin, s. 125–132.
Pelcowa H. (2016), Tendencje globalizacyjne w języku i kulturze a koncepcja „małych ojczyzn”, [w:] Globalizacja a przemiany języków słowiańskich, red. H. Kurek, M. Święcicka, M. Peplińska, Bydgoszcz, s. 89–99.
Pelcowa H. (2019), Zmiany językowe we współczesnej wsi (na wybranych przykładach z Lubelszczyzny), [w:] Studia Dialektologiczne V, red. B. Grabka, R. Kucharzyk, A. Tyrpa, Kraków, s. 307–314.
Rejchan J. (1999), Gwary polskie w końcu XX wieku, [w:] Polszczyzna 2000. Orędzie o stanie języka na przełomie tysiącleci, red. W. Pisarek, Kraków, s. 262–278.
Rzetelska–Feleszko E. (1997), Moje doświadczenia dialektologiczne, [w:] Tradycja badań dialektologicznych w Polsce, red. H. Sędziak, Olsztyn, s. 39–43.
Sierociuk J. (2007), Socjologiczny kontekst badań języka mieszkańców wsi, [w:] Gwary dziś, t. 4. Konteksty dialektologii, red. J. Sierociuk, Poznań, s. 325–336.
Stomma L. (1975), Stan badań nad obrzędowością polską od połowy XVIII w. Część I. Analiza statystyczna bazy materiałowej, „Etnografia Polska, t. XIX, z. 1, s. 83–92.
Topolińska Z. (1990), Charakter i dynamika językowych procesów integracyjnych w powojennej Polsce, „Socjolingwistyka” IX, s. 29–35.
Zaręba A. (1955), O metodach i technice badań gwarowych, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego” XIV, s. 140–156.
Ziajka B. (2019), Dialektolog w terenie na tropie nazw o zatartej semantyce. Problemy i wyzwania, [w:] Studia Dialektologiczne V, red. B. Grabka, R. Kucharzyk, A. Tyrpa, Kraków, s. 215–224.
Żebrowska B. (2017), Perspektywy badań ludowego słownego folkloru dziecięcego na przykładzie gwar okolic Krakowa, [w:] Dynamika rozwoju gwar słowiańskich w XXI wieku, red. D.K. Rembiszewska, Warszawa, s. 235–241.
License
Authors
Authors of texts accepted for publication in „Gwary Dziś" are required to complete, sign and return to the editor's office the Agreement for granting a royalty-free license to works with a commitment to grant a CC sub-license.
Under the agreement, the authors of texts published in „Gwary Dziś" grant the Adam Mickiewicz University in Poznań a non-exclusive, royalty-free license and authorize the use of Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) Creative Commons sub-license.
The authors retain the right to continue the free disposal of the work.
Users
Interested Internet users are entitled to use works published in „Gwary Dziś" since 2016 under the following conditions:
- attribution - obligation to provide, together with the distributed work, information about the authorship, title, source (link to the original work, DOI) and the license itself.
- no derivatives - the work must be preserved in its original form, without the author's consent it is not possible to distribute the modified work, such as translations, publications, etc.
Copyrights are reserved for all texts published before 2015.
Miscellaneous
Adam Mickiewicz University in Poznań retains the right to magazines as a whole (layout, graphic form, title, cover design, logo etc.).