Keywords
dialect
verb
word building
polysemy
rection
How to Cite
Abstract
The article describes two important issues, semantics and verbal syntax in Polish dialects. The relationship between these levels of language has been emphasized in historical and contemporary studies. It is very difficult to decide which verbs are polysemic, and which are only semantic variants of the same lexeme. Therefore, attempts have been made to investigate the extent to which the syntactic criterion may prove useful in solving the problem of verbal polysemy in dialects. Here, we deal with folk vocabulary, often entangled in an individual sentence and situational context. The semantic and syntactic analyses were performed on ambiguous verbs taken from Mieczysław Szymczak’s dialect dictionary.
References
KSM - Kucała M. (1957), Porównawczy słownik trzech wsi małopolskich, Wrocław.
PSD - Pluta F. (1973), Słownictwo Dzierżysławic w powiecie prudnickim, Wrocław.
SCD - Maciejewski J. (1969), Słownik chełmińsko-dobrzyński, Toruń.
SGD - Szymczak M. (1962-1973), Słownik gwary Domaniewka w powiecie łęczyckim, t. 1-8, Wrocław-Warszawa-Kraków.
SGL - Pelcowa H. (2012-2022), Słownik gwar Lubelszczyzny, t. 1-10, Lublin.
SGM - Wronicz J. (red.) (2016-2017), Słownik gwar małopolskich, t. 1-2, Kraków.
SGO - Kąś J. (2011), Słownik gwary orawskiej, t. 1-2, Kraków.
SGPKar - Karłowicz J. (1974), Słownik gwar polskich, t. 1-6, Warszawa.
SGP PAN - Grabka B., Kucharzyk R., Okoniowa J., Reichan J. (red.) (1977-2017), Słownik gwar polskich Polskiej Akademii Nauk, t. 1-9, Kraków.
SGŚl - Wyderka B. (red.) (2000-2017), Słownik gwar śląskich, t. 1-17, Opole.
SL - Dejna K. (1974-1985), Słownictwo ludowe z terenów województw kieleckiego i łódzkiego, „Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego”, t. 20 (s. 189-277), t. 21 (s. 135-290), t. 22 (s. 135-268), t. 23 (s. 147-290), t. 24 (s. 149-274), t. 25 (s. 123-276), t. 26 (s. 117-257), t. 27 (s. 129-281), t. 28 (s. 119-261), t. 29 (s. 83-233), t. 30 (s. 91-213), t. 31 (s. 143-265), Łódź.
Apresjan J. (1980), Semantyka leksykalna: synonimiczne środki języka, Wyd. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Buttler D. (1968), Problematyka badań nad homonimią, „Przegląd Humanistyczny” nr 3, s. 57-80.
Bogusławski A. (1973), Właściwości pragmatyczne wyrażeń równoznacznych: projekt schematu, „Pamiętnik Literacki”, nr 64/3, s. 121-158.
Bogusławski A. (1976), O zasadach rejestracji jednostek języka, „Poradnik Językowy” nr 8, s. 356-364.
Bogusławski A. (1978), Jednostki języka a produkty językowe. Problem tzw. orzeczeń peryfrastycznych, [w:] Z zagadnień słownictwa współczesnego języka polskiego, red. M. Szymczak, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław, s. 15-30.
Cyran W. (1977), Tendencje słowotwórcze w gwarach polskich, Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Łódź.
Ejsmunt-Wieczorek I. (2011), Derywaty czasownikowe w gwarach południowomazowieckich na tle odpowiedników innogwarowych, Primum Verbum, Łódź.
Ejsmunt-Wieczorek I. (2017), Polisemia werbalna w gwarach, „Rozprawy Komisji Językowej ŁTN”, t. 64, s. 43-57.
Ejsmunt-Wieczorek I. (2020), O pograniczu słowotwórczo-leksykalnym werbalnych struktur wieloznacznych w gwarach polskich, „TEKA Komisji Polsko-Ukraińskich Związków Kulturowych”, Wyd. Katowickiego Uniwersytetu Lubelskiego, s. 137-150. DOI: https://doi.org/10.31743/teka.13349
Ejsmunt-Wieczorek I. (2022a), O problemach terminologicznych dotyczących werbalnych struktur polisemicznych w gwarach, [w:] Polszczyzna w różnych jej aspektach od czasów najdawniejszych po współczesność, red. A.S. Dyszak, Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz, s. 67-77.
Ejsmunt-Wieczorek I. (2022b), O metodologii badań polisemów i quasi-polisemów werbalnych w gwarach, [w:] Wokół słów i znaczeń. Słowotwórstwo w systemie i w tekście, red. E. Badyda, B. Jędrzejczak, t. IX, Wyd. Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk, s. 102-111.
Encyklopedia języka polskiego (1999), red. S. Urbańczyk, M. Kucała, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław-Warszawa-Kraków.
Gala S. (2014a), Chronia w słowotwórstwie gwarowym, [w:] Wybór pism dialektologicznych i onomastycznych, red. I. Jaros, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 356-365.
Gala S. (2014b), Glosa do zagadnienia homonimii/polisemii w słowotwórstwie gwarowym, [w:] Wybór pism dialektologicznych i onomastycznych, red. I. Jaros, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 337-343.
Gardzińska J. (2001), Z zagadnień składni dialektalnej, Pracownia Wydawnicza Instytutu Historii Akademii Podlaskiej, Siedlce.
Grochowski M. (1983), Zarys leksykologii i leksykografii. Zagadnienia synchroniczne, Wyd. UMK, Toruń.
Grzegorczykowa R. (2010), Wprowadzenie do semantyki językoznawczej, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa.
Jadacka H. (2006), Kultura języka polskiego. Fleksja, słowotwórstwo, składnia, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa.
Janowska A. (2007), Polisemia staropolskich czasowników. Źródła, swoistość, konsekwencje, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Krupska-Perek A. (1998), Wykolejenia składniowe w ustnych wypowiedziach ludowych: na tle innych konstrukcji dewiacyjnych, [w:] Teoretyczne, badawcze i dydaktyczne założenia dialektologii, red. S. Gala, Łódź, s. 305-314.
Labocha J. (2018), Składnia gwarowa w badaniach językoznawczych, [w:] Historia języka, dialektologia i onomastyka w nowych kontekstach interpretacyjnych, red. R. Przybylska, M. Rak, A. Kwaśnicka-Janowicz, Kraków, s. 211-217.
Pelcowa H. (2021), Hasło w słowniku gwarowym - problem metodologiczny współczesnej dialektologii, „Gwary Dziś” 14, s. 277-288. DOI: https://doi.org/10.14746/gd.2021.14.24
Sędziak H. (1998), Składnia łomżyńskich tekstów gwarowych, Wyd. Łomżyńskie Towarzystwo Naukowe im. Wagów, Łomża.
Szymczak M., Słownik gwary Domaniewka w powiecie łęczyckim, t. 1-8, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1962-1973.
Wierzbicka A. (2006), Semantyka: jednostki elementarne i uniwersalne, Wyd. Uniwersytetu M. Curie-Skłodowskiej, Lublin.
Wierzbicka-Piotrowska E. (2020), Wpływ prefiksacji na walencję polskich czasowników, „Prace Filologiczne”, t. 75/1, s. 479-500. DOI: https://doi.org/10.32798/pf.669
Wróbel H. (1998), Czasownik, [w:] Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia, red. R. Grzegorczykowej, R. Laskowskiego, H. Wróbla, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa.
License
Copyright (c) 2023 Izabela Ejsmunt-Wieczorek
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
Authors
Authors of texts accepted for publication in „Gwary Dziś" are required to complete, sign and return to the editor's office the Agreement for granting a royalty-free license to works with a commitment to grant a CC sub-license.
Under the agreement, the authors of texts published in „Gwary Dziś" grant the Adam Mickiewicz University in Poznań a non-exclusive, royalty-free license and authorize the use of Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) Creative Commons sub-license.
The authors retain the right to continue the free disposal of the work.
Users
Interested Internet users are entitled to use works published in „Gwary Dziś" since 2016 under the following conditions:
- attribution - obligation to provide, together with the distributed work, information about the authorship, title, source (link to the original work, DOI) and the license itself.
- no derivatives - the work must be preserved in its original form, without the author's consent it is not possible to distribute the modified work, such as translations, publications, etc.
Copyrights are reserved for all texts published before 2015.
Miscellaneous
Adam Mickiewicz University in Poznań retains the right to magazines as a whole (layout, graphic form, title, cover design, logo etc.).