Keywords
dialectal vocabulary
names of receptions
culture
feasting
How to Cite
Abstract
The subject of this article encompasses nearly 70 dialectal names of receptions defined as social meetings combined with feasting. The article aims to discuss the semantics of the names in close connection with the region’s culture, to present their origin and justification, as well as their geographical distribution. Some of the names discussed (biesiada, gościna, uczta) are or were also known in general Polish and some dialects. Others, such as fajer, Abraham, radośnik, welflajsz testify to the specificity of Silesia, both with respect to the language and the customs. The text is based on own field materials collected in Upper Silesia in 2017–2022, older and newer ethnographic studies, as well as dictionaries of the Silesian dialect.
References
Bańkowski A. (2000), Etymologiczny słownik języka polskiego, t. 1-2, Warszawa.
Brückner A. (1993), Słownik etymologiczny języka polskiego, Warszawa.
Bukowska-Floreńska I. (2007), Rodzina na Górnym Śląsku, Katowice.
Chałasiński J. (1935), Antagonizm polsko-niemiecki w osadzie fabrycznej „Kopalnia”, „Przegląd Socjologiczny”, t. 3, nr 1-2, s. 146-278.
Cinciała A. (1998), Słownik dyalektyczny Księstwa Cieszyńskiego, Wisła.
Gerlich H. (1998), Cykle ludzkiego życia - od narodzin do śmierci, Katowice.
Gerlich H. (1991), Rodzinne gościny, [w:] Śląskie uciechy i zabawy (materiały etnologiczno-folklorystyczne), red. I. Bukowska-Floreńska, Bytom, s. 185-209.
ISJP, Inny słownik języka polskiego, t. 1, red. M. Bańko, Warszawa 2000.
Kadłubiec K.D. (2002), Skoro zapomniane. O radościach i smutkach starej Karwiny, Karwina.
Karłowicz J. (1900-1911), Słownik gwar polskich, t. I-VI, Kraków.
KSGP PAN, Kartoteka Słownika gwar polskich PAN, https://rcin.org.pl/ijp/dlibra/publication/38024/edition/22914/content?ref=struct (dostęp: 15.11.2022).
Klaussmann A.O. (1996), Górny Śląsk przed laty, [tytuł oryginału: Oberschlesien vor 55 Jahren], tłum. A. Halor, Katowice.
Linde S.B. (1808), Słownik języka polskiego, t. I, cz. 2, Warszawa, https://kpbc.umk.pl/dlibra/publication/8178/edition/12852/content (dostęp: 26.02.2021).
Linde S.B. (1812), Słownik języka polskiego, t. III, Warszawa, https://kpbc.umk.pl/dlibra/publication/8182/edition/13038/content (dostęp: 24.11.2022).
Ondrusz J. (2016), Obrzędy i zwyczaje, [w:] D. Kadłubiec z zespołem, Płyniesz Olzo. Monografia kultury ludowej Śląska Cieszyńskiego, Czeski Cieszyn, s. 212-234.
Pośpiech J. (1987), Zwyczaje i obrzędy na Śląsku, Opole.
Przybyła-Dumin A. (2021), Kulinarne narracje świąteczne (na przykładzie wyników badań terenowych obrzędowości dorocznej w gminie Czechowice-Dziedzice), [w:] Dziedzictwo kulinarne Śląska w nowych kontekstach interpretacyjnych, red. L. Przymuszała, D. Świtała-Trybek, Opole, s. 91-101.
Przymuszała L., Świtała-Trybek D. (2022), Językowo-kulturowe znaczenie swaczyny na Śląsku, „Gwary Dziś” 15, s. 137-147. DOI: https://doi.org/10.14746/gd.2022.15.14
SGP PAN, Słownik gwar polskich, red. J. Okoniowa, J. Reichan, t. VI, z. 3, Kraków 2003.
Simonides D. (2007), Mądrość ludowa. Dziedzictwo kulturowe Śląska Opolskiego, Wrocław.
Sławski F. (1952-1956), Słownik etymologiczny języka polskiego, t. I, Kraków.
SJPD, Słownik języka polskiego, t. I-VIII, t. 1-11, red. W. Doroszewski, Warszawa 1958-1969, https://doroszewski.pwn.pl (dostęp: 15.11.2022).
SW, Słownik języka polskiego, red. J. Karłowicz, A.A. Kryński, W. Niedźwiedzki, Warszawa 1900-1927, https://crispa.uw.edu.pl/object/files/7403/display/Default (dostęp: 15.11.2022).
SPLP, Słownik polskich leksemów potocznych, t. I, II, red. W. Lubaś, Kraków 2001, 2003.
SPXVI, Słownik polszczyzny XVI wieku, t. VIII, red. M.R. Mayenowa, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1974, https://kpbc.umk.pl/dlibra/publication/18617/edition/28045#description (dostęp: 16.11.2022); t. XXXV, red. K. Mrowcewicz, Warszawa 2011, https://kpbc.umk.pl/dlibra/publication/55856/edition/60376 (dostęp: 16.11.2022).
SStp, Słownik staropolski, t. II, red. S. Urbańczyk, Wrocław-Kraków-Warszawa 1956-1959.
Staszczak Z. (1978), Pogranicze polsko-niemieckie jako pogranicze etnograficzne, Poznań.
Szmatloch B. (2016a), Jak ftoś dożył setki, to sie wszyscy radowali i dziwowali, „Gazeta Wyborcza” (z 22.07), https://katowice.wyborcza.pl/katowice/7,156347,20431301,pogodomy-se-po-slonsku-gyburstag-gybis-i-sznuptabacka.html?disableRedirects=true (dostęp: 24.11.2022).
Szmatloch B. (2016b), Pogodomy se po ślonsku. Gyburstag, gybis i sznuptabacka, „Gazeta Wyborcza” (z 22.07), https://katowice.wyborcza.pl/katowice/7,156347,20431301,pogodomy-se-po-slonsku-gyburstag-gybis-i-sznuptabacka.html?disableRedirects=true (dostęp: 24.11.2022).
Szołtysek M. (2013), Abrahamowy gyburstag, „Dziennik Zachodni” (z 9.02), https://dziennikzachodni.pl/szoltysek-abrahamowy-gyburstag/ar/756439 (dostęp: 23.11.2022).
Szromba-Rysowa Z. (1981), Zwyczaje towarzyskie, zawodowe i okolicznościowe, [w:] Etnografia Polski. Przemiany kultury ludowej, t. 2, red. M. Biernacka, M. Frankowska, W. Paprocka, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź, s. 155-180.
Szromba-Rysowa Z. (1988), Przy wspólnym stole. Z obyczajowości współczesnej wsi karpackiej, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź.
USJP, Uniwersalny słownik języka polskiego, t. 1, red. S. Dubisz, Warszawa 2003.
Wesołowska H. (1991), Zwyczaje i obrzędy rodzinne, [w:] Kultura ludowa śląskiej ludności rodzimej, red. D. Simonides przy udziale P. Kowalskiego, Wrocław-Warszawa, s. 228-260.
WSJP, Wielki słownik języka polskiego, red. P. Żmigrodzki, Kraków 2007-, https://www.wsjp.pl (dostęp: 24.11.2022).
https://pl.wiktionary.org/wiki/abrah%C3%A1moviny (dostęp: 15.11.2022) [abrahamowiny].
https://slovnik.juls.savba.sk/?w=abrahamoviny&s=exact&c=Cde3&cs=&d=sssj# (dostęp: 24.11.2022) [abrahamowiny].
License
Copyright (c) 2023 Lidia Przymuszała, Dorota Świtała-Trybek
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
Authors
Authors of texts accepted for publication in „Gwary Dziś" are required to complete, sign and return to the editor's office the Agreement for granting a royalty-free license to works with a commitment to grant a CC sub-license.
Under the agreement, the authors of texts published in „Gwary Dziś" grant the Adam Mickiewicz University in Poznań a non-exclusive, royalty-free license and authorize the use of Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) Creative Commons sub-license.
The authors retain the right to continue the free disposal of the work.
Users
Interested Internet users are entitled to use works published in „Gwary Dziś" since 2016 under the following conditions:
- attribution - obligation to provide, together with the distributed work, information about the authorship, title, source (link to the original work, DOI) and the license itself.
- no derivatives - the work must be preserved in its original form, without the author's consent it is not possible to distribute the modified work, such as translations, publications, etc.
Copyrights are reserved for all texts published before 2015.
Miscellaneous
Adam Mickiewicz University in Poznań retains the right to magazines as a whole (layout, graphic form, title, cover design, logo etc.).