Słowa kluczowe
aspiracje edukacyjne
aktywizm romski
kapitał społeczny
teoria samookreślenia
Romowie
Jak cytować
Abstrakt
Celem niniejszego artykułu jest zbadanie wpływu dekolonizacji edukacji na formowanie aspiracji edukacyjnych i życiowych wśród Romów, z uwzględnieniem specyfiki aktywizmu romskiego. W kontekście teorii kapitału społecznego Bourdieu, teorii samookreślenia Deci i Ryana, analizuję, jak dekolonialne podejście do edukacji, oparte na szacunku dla różnorodności kulturowej i językowej, może wspierać rozwój aspiracji w grupach marginalizowanych. Artykuł pokazuje, że przekształcenie edukacji w duchu dekolonizacji wymaga nie tylko zmian w programach nauczania i metodach dydaktycznych, ale również krytycznej rewizji dominujących narracji i praktyk edukacyjnych, by lepiej odzwierciedlały one złożoność i różnorodność społeczną. Artykuł koncentruje się na sytuacji Romów w Polsce, którzy zmagają się z wyzwaniami wynikającymi z marginalizacji i dyskryminacji w systemie edukacyjnym. Analiza aktywizmu romskiego ukazuje, jak działania kolektywne mogą wzmacniać jednostkowe aspiracje, a indywidualne dążenia przyczyniać się do realizacji celów grupowych. Ruch romski, poprzez budowanie kapitału społecznego i promowanie inkluzywności, odgrywa kluczową rolę w zmianie narracji dotyczącej Romów i w dążeniu do równości edukacyjnej. Artykuł podkreśla, że realizacja aspiracji edukacyjnych i życiowych wśród Romów wymaga kompleksowego podejścia, które uwzględnia zarówno strukturalne bariery i ograniczenia kapitału społecznego, jak i potrzebę wsparcia w realizacji podstawowych potrzeb psychologicznych: autonomii, kompetencji i przynależności. Dekolonizacja edukacji poprzez uwzględnienie perspektyw, wartości i doświadczeń Romów stanowi kluczowy krok ku bardziej sprawiedliwemu i inkluzywnemu systemowi edukacyjnemu.
Bibliografia
Andreotti, V., Stein, S., Ahenakew, C., & Hunt, D. (2015). Mapping interpretations of decolonization in the context of higher education. Decolonization: Indigeneity, Education & Society, 4(1), 21–40.
Bala, S., & Courthiade, M. (2018). Roma (or Rroma): The forgotten children of India. In Hinduism and tribal religions. Encyclopedia of Indian Religions (pp. 1–15). Dordrecht, Netherlands: Springer. DOI: https://doi.org/10.1007/978-94-024-1036-5_827-1
Barany, Z. (2002). The East European Gypsies: Regime change, marginality, and ethnopolitics. Cambridge: Cambridge University Press. DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511817373
Bear, G. G., Gaskins, C., Blank, J., & Chen, F. F. (2011). Delaware school climate survey—Student: Its factor structure, concurrent validity, and reliability. Journal of School Psychology, 49, 157–174. DOI: https://doi.org/10.1016/j.jsp.2011.01.001
Berzin, S. C. (2010). Educational aspirations among low-income youths: Examining multiple conceptual models. Children & Schools, 32(2), 112–124. DOI: https://doi.org/10.1093/cs/32.2.112
Bourdieu, P. (1986). The forms of capital. In J. G. Richardson (Ed.), Handbook of theory and research for the sociology of education (pp. 241–258). Westport: Greenwood Press.
Carter, P. L. (2008a). Keepin’ it real: School success beyond black and white. Oxford: Oxford University Press. DOI: https://doi.org/10.1093/oso/9780195325232.001.0001
Carter, P. L. (2008b). Don’t disparage students’ own cultural codes: Rather, help them become fluent in multiple codes. In M. Pollock (Ed.), Everyday antiracism: Getting real about race in school (pp. 111–119). New York: The New Press.
CBOS. (2023). Stosunek do innych narodów rok po wybuchu wojny na Ukrainie. Marzec 2023.
Deci, E. L., & Ryan, R. M. (2000). The „what” and „why” of goal pursuits: Human needs and the self-determination of behavior. Psychological Inquiry, 11(4), 227–268. DOI: https://doi.org/10.1207/S15327965PLI1104_01
Dimitrova, R., Ferrer-Wreder, L. A., & Ahlen, J. (2018). School climate, academic achievement, and educational aspirations in Roma minority and Bulgarian majority adolescents. Child & Youth Care Forum, 47, 645–658. DOI: https://doi.org/10.1007/s10566-018-9451-4
Ficowski, J. (2000). Cyganie w Polsce. Warszawa: Interpress.
Fiałkowska, K., Garapich, M. P., Jóźwiak, I., Mirga-Wójtowicz, E., Styrkacz, S., & Szewczyk, M. (2023). Anti-paćiw v gádžovské akademii, Ficowského stíny – a co s nimi? Cvičení v reciproční etnografii a dekolonizaci polské romistiky. Romano Džaniben, 30(1), 77–102.
Fiałkowska, K., Garapich, M. P., & Mirga-Wójtowicz, E. (2018). Krytyczna analiza naukowej ciszy – czyli dlaczego Romowie migrują (z naszego pola widzenia). Ośrodek Badań nad Migracjami, Uniwersytet Warszawski. DOI: https://doi.org/10.35757/KiS.2018.62.2.3
Gottfredson, L. S. (2002). In V. Capella (Ed.), Aspirations and realities in the United States and Germany. Cham: Springer.
Górak-Sosnowska, K., & Markowska-Manista, U. (Eds.) (2022). Non-Inclusive Education in Central and Eastern Europe: Comparative Studies of Teaching Ethnicity, Religion and Gender. London: Bloomsbury. DOI: https://doi.org/10.5040/9781350325296
Janowski, A. (1958). Aspiracje młodzieży szkół średnich. Warszawa: PWN.
Kisfalusi, D. (2023). Roma students’ academic self-assessment and educational aspirations in Hungarian primary schools. British Journal of Sociology of Education, 44(16), 879-895. DOI: https://doi.org/10.1080/01425692.2023.2206003
Kołaczek, M., & Talewicz, J. (2018). Przewodnik dla Policji. Dialog Pheniben, Policja Polska.
Lubecka, A. (2006). Dlaczego tak trudno nas zrozumieć? Romowie w polskim dyskursie publicznym. Rocznik Andragogiczny, 2006, 25–31.
Marciniak, M., Podgórski, W., & Okoński, A. (2013). Edukacja dla tożsamości. Analiza działań wspierających edukację dzieci romskich w polskiej szkole - na przykładzie Zespołu Szkół Ogólnokształcących nr 7 w Chełmie. Scientific Bulletin of Chełm. Section of Pedagogy, 1, 217–222.
Markowska-Manista, U. (2021). Research “about” and “with” children from diverse cultural backgrounds in Poland – dilemmas and ethical challenges. Edukacja Międzykulturowa 1(14), 233–244. DOI: https://doi.org/10.15804/em.2021.01.14
Markowska-Manista, U. (2022). Decolonising the education via participation. In M. L. Moncrieffe (Ed.), Decolonising Curriculum Knowledge: International Perspectives, Interdisciplinary Approaches. London: Palgrave MacMillan.
Markus, H., & Nurius, P. (1986). Possible selves. American Psychologist, 41, 954–969. DOI: https://doi.org/10.1037//0003-066X.41.9.954
Miłkowska, G. (2010). Kontrowersje wokół edukacji dzieci romskich na przykładzie regionu śląskiego. Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Pedagogika, 19, 213–224.
Mirga-Kruszelnicka, A. (2018). Challenging anti-gypsyism in academia: The role of Romani scholars. Central European University Post-Doctoral Research Fellow in Romani Studies, 1(1), 8–28. DOI: https://doi.org/10.29098/crs.v1i1.5
Pakura, M. (2019). Edukacja dzieci romskich oczami nauczyciela: przestrzenie nieodkryte. Postscriptum Polonistyczne, 1, 157–170. DOI: https://doi.org/10.31261/PS_P.2019.23.11
Poraj-Weder, M., & Weigl, B. (2017). Wprowadzanie dzieci romskich w świat pieniądza. Edukacja Międzykulturowa, 2(7), 166–181. DOI: https://doi.org/10.15804/em.2017.02.11
Ryan, W. (1976). Blaming the victim (pp. 231–243). London: Vintage Books.
Skorny, Z. (1977). Aspiracje zawodowe młodzieży: badania i wyniki. Warszawa: PWN.
Skrzypczyk-Sikora, I. (2012). Edukacja uczniów romskich. Chowanna, 2, 125–131.
Stein, S., Ahenakew, C., & Hunt, D. (2015). Mapping interpretations of decolonization in the context of higher education. Decolonization: Indigeneity, Education & Society, 4(1), 21–40.
Styrkacz, S. (2022). Pharo siklariben, czyli o trudnym dostępie do edukacji dzieci romskich w Polsce i Europie w czasie pandemii. Psychologia Wychowawcza, 65(23), 39–47. DOI: https://doi.org/10.5604/01.3001.0015.9124
Pecak, M., & Torotcoi, S. (2020). Section V: Strategies for emancipation. Path to higher education: Combating antigypsyism by building Roma students’ aspirations and resilience. In Dimensions of Antigypsyism in Europe (pp. 301–321). European Network Against Racism (ENAR) and Central Council of German Sinti and Roma.
Tuck, E., & Yang, K. W. (2012). Decolonization is not a metaphor. Decolonization: Indigeneity, Education & Society, 1(1), 1–40.
Zelinsky, T., Gorard, S., & Siddiqui, N. (2021). Increasing understanding of the aspirations and expectations of Roma students. British Journal of Sociology of Education, 42(4), 588–606. DOI: https://doi.org/10.1080/01425692.2021.1872366
Żmuda, B. A. (2020). Europejska Komisja przeciwko Rasizmowi i Nietolerancji (ECRI) w europejskim systemie ochrony praw człowieka. Toruń: Adam Marszałek.
Roma Civil Monitoring. (n.d.). Roma civil monitoring. Retrieved from https://romacivilmonitoring.eu/
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Sonia Styrkacz
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne 4.0 Międzynarodowe.
W przypadku zakwalifikowania tekstu do druku Autor wyraża zgodę na przekazanie praw autorskich do tego artykułu wydawcy (zob. Polityka open access). Autor artykułu zachowuje prawo wykorzystania treści opublikowanego przez czasopismo artykułu w dalszej pracy naukowej i popularyzatorskiej pod warunkiem wskazania źródła publikacji.