Słowa kluczowe
neutralizacja
Wyspy Alandzkie
region Morza Bałtyckiego
Jak cytować
Abstrakt
Demilitaryzacja i neutralizacja należą do katalogu szczególnych ograniczeń wykonywania zwierzchnictwa terytorialnego. Pomimo, iż są to rozwiązania stosowane w praktyce międzynarodowej stosunkowo często, to brakuje powszechnie uznanej definicji tych kategorii. Prowadzi to do wielu różnych podejść interpretacyjnych, co szczególnie wyraźnie widać w odniesieniu do demilitaryzacji. Klastycznym przykładem obszaru zmilitaryzowanego i zneutralizowanego są Wyspy Alandzkie. Ze względu na swoje strategiczne położenie kilkukrotnie stały się ważnym elementem politycznych rozgrywek pomiędzy mocarstwami w Europie, na przestrzeni ostatnich dwóch stuleci. Wyspy postrzegano bowiem jako swoisty klucz do realizacji bałtyckiej polityki i równoważenia sił europejskich potęg. Konflikty, które targały regionem w XIX w., doprowadziły do stopniowego wypracowania rozwiązań demilitaryzacji, a później neutralizacji archipelagu, co zostało ostatecznie uregulowane w 1921 r. w międzynarodowej konwencji i potwierdzone po zakończeniu II wojny światowej. Przyjęty wtedy status prawnomiędzynarodowy archipelagu zachował trwałość, a obecnie służy jako swoisty wzorzec efektywnej demilitaryzacji i neutralizacji.
Bibliografia
Barros J. (1968), The Åland Islands Question. Its Settlement by the League of Nations, Yale University Press, New Haven.
Bickford A. (2013), Unraveling the Structures of Violence, in: Demilitarization in the Contemporary World, ed. P. N. Stearns, Urbana–Chicago–Springfield.
Bonusiak G. (2009), Statut Wysp Alandzkich, Rzeszów.
Bugajski D. R. (2006a), Demilitaryzacja i neutralizacja przestrzenna w prawie i praktyce międzynarodowej, “Stosunki Międzynarodowe”, issues 3–4, vol. 34.
Bugajski D. R. (2006b), Demilitaryzacja i neutralizacja Wysp Alandzkich, “Przegląd Morski”, 10th edition.
Bugajski D. R. (2010), Demilitaryzacja i neutralizacja – formy i funkcje w prawie międzynarodowym, “Międzynarodowe prawo humanitarne”, vol. 1.
Convention relative a la non-fortification et la neutralisation des iles d’Åland, Åland Culture Foundation, http://www.kultur.aland.fi/kulturstiftelsen/traktater/eng_fr/ram_right-enfr.htm, 27 June 2006.
Dokumienty Wnieszniej Politiki SSSR (1958), vol. II, doc. 165 and 400, Moskwa.
Dokumienty Wnieszniej Politiki SSSR (1958a), vol. IV, doc. 158, Moskwa.
Encyclopedia of Public International Law. 3: Use of force. War and neutrality. Peace Treaties (1982), Amsterdam–New York–Oxford.
Eriksson S. (1995), Åland – a Demilitarized, Neutralized Region, in: The Åland Islands Demilitarized Region, Mariehamn.
Filipek M. J. (2011), Międzynarodowoprawny status archipelagu Wysp Alandzkich. Kwestia demilitaryzacji i neutralizacji Alandów, “Kwartalnik Kolegium Ekonomiczno-Społecznego”, issue 1.
Hannikainen L. (1992), Cultural, Linguistic and Educational Rights in the Åland Islands. An Analysis in International Law, The Advisory Board for International Human Rights Affairs, Helsinki.
Hoyt E. C (1959), The Unanimity Rule in the Revision of Treaties: a re-examination, The Hague.
Jussila O., Hentilä S., Nevakivi J. (2001), Historia polityczna Finlandii 1809–1999, Kraków.
Kersten A. (1973), Historia Szwecji, Wrocław.
Kleemola-Juntunen P. (2014), Passage Rights in International Lain: A Case Study of the Territorial Waters of the Åland Islands, Rovaniemi.
Lachowski Z. (2012), Nuklearne rozbrojenie i nieproliferacja: geneza, stan i perspektywy, “Bezpieczeństwo Narodowe” II, 22nd edition.
Letter from the Soviet Legation to the Finnish Government on the Reinstatement of Treaties after the War (1948), 13 March 1948, Åland Culture Foundation, http://www.kulturstiftelsen.ax/traktater/eng_fr/1948_en.htm, 27.06.2016.
Lindholm G. (1973), Recent Development in the Evolution of the Åland Autonomy, in: Constitutional and Economic Space of the Small Nordic Jurisdictions, ed. L. Lyck, NordREFO, Stockholm.
Minutes of the Fourteenth Meeting of the Council, June 24th, Decision of the Council of the League of
Nations on the Åland Islands Including Sweden’s Protest 1921, September 1921 – League of
Nations Official Journal – 697, Åland Culture Foundation, http://www.kultur.aland.fi/kulturstiftelsen/traktater/eng_fr/ram_right-enfr.htm, 27.06.2006.
Mykkänen P. (2005), Suomi-Finland Presents: The Åland Show, “Helsingin Sanomat”, 22.03.2005.
Napoleon’s Empire. European Politics in Global Perspective (2016), ed. U. Planert, Basingstoke.
Official Journal, League of Nations. Special Supplement (1920), No. 1.
Official Journal, League of Nations. Special Supplement (1920a), No. 3.
Oppenheim L. (1905, 1906), International Lain: A Treatise, vol. 1: Peace and vol. 2: War and Neutrality, London.
Peace address by President of the Republic of Finland Tarja Halonen at Bomarsund on 13 August 2006, The President of the Republic of Finland, http://www.presidentti.fi/netcomm/news/ShowArticle.asp intNWSAID=54026&intSubArtID=22507&intIGID=9&LAN=FI&contlan=&Thread=&intThreadPosition=0&intShowBack=1&strReturnURL2=, 25.08.2006.
Peace Treaty of Brest Litovsk (1918), The Avalo Project, http://avalon.law.yale.edu/20th_century/bl34.asp#art6, 27.06.1916.
Protocol between the government of the Russian Federation and the government of the Republic of Finland concerning inventory of the judiciary basis for the bilateral relations between Finland and Russia, Åland Culture Foundation, http://www.kulturstiftelsen.ax/traktater/eng_fr/1992_en.htm, 27.06.2016.
Rotkirch H. (1986), The Demilitarization and Neutralization of the Åland Islands: A Regime in European Interest Withstanding Changing Circumstances, “Journal of Peace Research”, vol. 23, no. 4.
Scarpulla C. (2002), The Constitutional Framework for the Autonomy of Åland. A Survey of the Status of an Autonomous Region in the throes of European Integration, Mariehamn.
Sierpowski S. (2005), Liga Narodów w latach 1919–1926, Wrocław.
Statistical Yearbook of Åland (2016), Statistics and Research Åland, Mariehamn. Demilitarization in the Contemporary World (2013), ed. P. N. Stearns, Urbana–Chicago–Springfield.
Technical Delimitation of the Åland Convention, National Land Survey of Finland, http://www.formin.finland.fi/public/default.aspx?contentid=272970&nodeid=15145&contentlan=2&culture=en-US, 18.04.2015.
Tighter security on movements of soldiers in autonomous Åland Islands, “Helsingin Sanomat”, 26.06.2004.
Treaty between Finland and the Union of Socialist Soviet Republic concerning the Åland Islands (1940), Ålands kulturstiftelse, http://www.kulturstiftelsen.ax/internationella-avtal, 27.06.2016.