Słowa kluczowe
social sciences
deterministic chaos theory
catastrophe theory
bifurcation
Jak cytować
Abstrakt
Forecasting social phenomena may be hampered in many ways. This is because in nature of these phenomena lies strong and multilateral connection with other social phenomena; but not only – also physical and biological (natural) ones. The content of this publication constitutes presentation of chosen problems of forecasting in social sciences. The attention in the article was focused among others on deterministic chaos theory, on the attempt of its implementation to phenomena from the scope (or from borderline) of social sciences: economy, logistics, science about safety etc. Moreover, one of the threads of ponderation was the attempt to consider whether it’s possible to create so-called final theory. The aim of the publication is to signalize possibilities of taking advantage of seemingly exotic for “political scientists” methodology of modeling and explaining phenomena, having its source in exact sciences (in chaos theory) to study social phenomena and processes.
Bibliografia
Barnard A., Spencer J. (1996), Encyclopedia Of Social And Cultural Anthropology, London–New York.
Błońska A., Kształty płatków śniegu mogą się powtarzać, http://kopalniawiedzy.pl/platki-sniegu-ksztalty-formy-krysztaly-lodu-temperatura-wiatr-Jon-Nelson-fizyk-chmur,1674, 31.12.2017.
Bodio T., Chodubski A., O prognostyce w politologii, http://biblioteka.oapuw.pl/wp-content/uploads/2013/03/bodio-chodubski-o-prognostyce-w-politologii.pdf, 1.01.2018.
Borodako K. (2009), Foresight w zarządzaniu strategicznym, Warszawa.
Brocki M. (2014), Proces historyczny w „punkcie bifurkacji” – Jurija Łotmana koncepcja zmiany kulturowej, „Rocznik Antropologii Historii”, rok IV, nr 1(6).
Byford S., Google’s AlphaGo AI beats Lee Se-dol again to win Go series 4-1, https://www.theverge.com/2016/3/15/11213518/alphago-deepmind-go-match-5-result, 31.12.2017.
Carr E. H. (1987), What is history?, New York.
Chase-Dunn Ch., Niemeyer R., Alvarez A., Inoue H., Lawrence K., Love J., Global Cycles of Rise and Fall, Upsweeps and Collapses: Changes in the Scale of Settlements and Polities since the Bronze Age, https://www.sociostudies.org/almanac/articles/global_cycles_of_rise_and_fall-upsweeps_and_collapses-_changes_in_the_scale_of_settlements_and_poli/, 1.01.2018.
Chodubski A. (2008), O metodologicznym podejściu do przewidywania w polityce, in: Przyszłość i polityka. Nadzieje i strachy zbiorowe przełomu tysiącleci, eds. E. Ponczek, A. Sepkowski, Toruń.
Chodubski A. (2009), Prognostyka jako wyzwanie metodologiczne w badaniu stosunków międzynarodowych, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska Lublin – Polonia”, vol. XVI, 2 sectio k.
Cohen J., Stewart I. (2006), Załamanie chaosu. Odkrywanie prostoty w złożonym świecie, Warszawa.
Conversation with Prof. Michał Tempczyk, Chaotyczna harmonia świata. O teorii chaosu, demonie Laplace’a, kobiecie jako układzie niestabilnym i Bogu, który nie gra w kości, conducted by S. Mizerskiego, „Niezbędnik Inteligenta”, suplement to „Polityka” no. 11/19.03.2005.
Donaj Ł. (2012), Проблемы прогнозирования общественных явлений – теория детерминистического хаоса. Размышления на примере так называемой Оранжевой Революции, „Наукові праці. Науково-методиччий журнал (Серія: державне управління)”, № 190.
Donaj Ł. (2013), O pożytku historii alternatywnej dla politologa. Przyczynek do dyskusji, in: Przeszłość odległa i bliska. Studia z zakresu politologii i historii, ed. T. Wallas, Poznań
Donaj Ł. (2013a), Chosen Problems of Forecasting Social Phenomena, „Reality of Politics. Estimates – Comments – Forecasts”, no. 3.
Donaj Ł. (2013b), Futurology and Heuristics (with Posthumanities in the Background). Selected Aspects, “Przegląd Politologiczny”, no. 3.
Donaj Ł. (2014), Технологизация политических процессов – путь в светлое будущее? или к хаосу? (взгляд из Польши), in. Г. И. Авцинова, Е. С. Ахрамеева, Т. Б. Атаев, О. Е. Гришин, Л. И. Гордеев, Л. Донай, О. Е. Микитенко, О. А. Нестерчук, А. К. Сковиков, А. Э. Рудакова, Политика. Инновации. Технологии, Москва.
Donaj Ł. (2017a), Teoria szarych systemów a prognozowanie w naukach społecznych. Przyczynek do dyskusji, „Przegląd Strategiczny”, no. 10.
Donaj Ł. (2017b), Прогнозирование политического процесса, in. Политические отношения, процессы и технологии: технологии эффективной политики. Учебное пособие, подред. О. Е. Гришина, Л. Доная, Г. Ю. Никипорец-Такигава, О. А. Нестерчук, Москва.
Emergencja, http://www.kopernik.org.pl/bazawiedzy/artykuly/percepcjaemergencja-emergencja/, 11.01.2018.
First identical snow crystals, http://www.guinnessworldrecords.com/world-records/first-indenticalsnow-crystals, 31.12.2017.
Florig D., A Theory of Hegemonic Overreach, http://paperroom.ipsa.org/app/webroot/papers/paper_5353.pdf, 2.01.2018.
Florig D., Hegemonic Overreach vs. Imperial Overstretch, https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1548783&, 2.01.2018.
Gałganek A. (1992), Zmiana w globalnym systemie międzynarodowym. Supercykle i wojna hegemoniczna, Poznań.
Geekowski F., Naukowiec stworzył dwa identyczne płatki śniegu?, http://www.geekweek.pl/aktualnosci/25403/naukowiec-stworzyl-dwa-identyczne-platki-sniegu, 31.12.2017.
Goldfrank W., Beyond Cycles Of Hegemony: Economic, Social, and Military Factors, http://jwsr.pitt.edu/ojs/index.php/jwsr/article/view/37, 2.01.2018.
Gorgosz A. (2014), Perspektywa prognostyczna w polityce publicznej. Metody umożliwiające prognozowanie – ich rola w procesie formułowania polityk publicznych, „Zarządzanie publiczne”, no. 1(25).
Górny K. (2003), Antropologiczno-socjologiczne studium społeczności lokalnych w okresie transformacji: Przypadek Włodawy i powiatu włodawskiego, Wrocław.
Guzik B., Appenzeller D., Jurek W. (2004), Prognozowanie i symulacje. Wybrane zagadnienia, Poznań.
Gwiazda A. (2011), Ambiwalentne podejście do badań w naukach politycznych, in: Czym jest teoria w politologii?, ed. Z. Blok, Warszawa.
Horgan J. (1999), Koniec nauki, czyli o granicach wiedzy u schyłku ery naukowej, Warszawa.
Jakimowicz A. (2005), Teoria katastrof w badaniach ekonomicznych, in: Teoretyczne aspekty gospodarowania, ed. D. Kopycińska, Szczecin.
Jakimowicz A. (2013), Katastrofy i chaos w wyjaśnianiu złożoności procesów gospodarczych, „Studia Ekonomiczne”, nr 3(LLXXVIII).
Kaku M. (2010), Wizje. Czyli jak nauka zmieni świat w XXI wieku, Warszawa.
Karwat M. (2009), Syndromatyczny charakter przedmiotu nauki o polityce, in: Demokratyczna Polska w globalizującym się świecie – I Ogólnopolski Kongres Politologii, Warszawa 22–24.09.2009, eds. K. A. Wojtaszczyk, A. Mirska, Warszawa.
Kauffman S. A. (1991), Antichaos and adaptation, “Scientific American”, vol. 265, no. 2.
Kaufmann J. C. (2013), Kiedy Ja jest innym, Warszawa.
Kleer J., Perczyński M., Dobosiewicz Z. (1989), Z doświadczeń rozwoju skokowego, Warszawa.
Komputer pokonał mistrza świata w grze Go, https://www.forbes.pl/technologie/komputer-pokonalmistrza-swiata-w-grze-go/wm69283, 31.12.2017.
Konarski J. (1999), Kryzys redukcjonizmu?, in: Chemia: laboratorium myśli i działań, eds. D. Sobczyńska, P. Zeidler, Poznań.
Kruszewski R. (2014), Heterogeniczne oczekiwania a konkurencja doskonała: model matematyczny, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Studia i Prace Wydziału Nauk Ekonomicznych i Zarządzania”, no. 2(35).
Kruszniewska M., Ksepka S., Zamach w Nicei, http://wyborcza.pl/12,82983,20408043.html, 19.02.2017.
Krwawe zamachy terrorystyczne w Paryżu, http://metro.gazeta.pl/metro/1,50144,19188034,krwawezamachy-terrorystyczne-w-paryzu-co-wiemy-najwazniejsze.html, 19.01.2017.
Kukułka J. (2000), Teoria stosunków międzynarodowych, Warszawa.
Legocki A. B. (2004), O nową filozofię przyrody. Dyskurs między redukcjonizmem i holizmem, „Nauka”, no. 4.
Lemańska A. (1999), Chaos deterministyczny – rewolucja w nauce?, “Studia Philosophiae Christianae”, no. 35/1.
Levinson D., Ember M. (1996), Encyclopedia Of Cultural Anthropology, New York.
Łotman J. (1999), Kultura i eksplozja, Warszawa.
Łukaszewicz J. (2000), Eksplozja ignorancji, Warszawa.
Małyska S., Teoria chaosu, http://www.fizykon.org/fiz_wspolczesna/teoria_chaosu.htm, 11.01.2018.
Mańkowski C. (2009), Implikacje logistyczne teorii chaosu, „LogForum”, vol. 5, Issue 4, no. 4.
Mark Rowlands, http://markrowlandsauthor.com/, 3.04.2013.
Mark Rowlands, http://www.as.miami.edu/phi/people/faculty.html, 3.04.2013.
Mark Rowlands, https://twitter.com/mnjrowlands?lang=pl, 1.01.2018.
Materials about forecasting made available by M. Solak, in Author’s possession.
Mesjasz Cz. (2004), Organizacja jako system złożony, “Zeszyty Naukowe AE w Krakowie”, no. 652.
Mesjasz Cz. (2014), Zalety i wady koncepcji złożoności systemów organizacyjnych, in: Współczesne kierunki rozwoju nauk o zarządzaniu w kontekście dokonań naukowych Profesora Adama Stabryły, ed. H. Bieniok.
Michio Kaku, http://mkaku.org/, 3.01.2018.
Milo W., (2013), Losowość a chaotyczność, „Przegląd Statystyczny”, no. 60(4).
Modelski G. (1987), Long Cycles in World Politics, Seattle: University of Washington Press.
Modelski’s World Leadership Cycle, Introduction to Modelski’s Model of World Leadership, https://www.e-education.psu.edu/geog128/node/646, 1.01.2018.
Nagel E. (1985), Struktura nauki. Zagadnienia logiki wyjaśnień naukowych, Warszawa.
Pi (1998), http://www.filmweb.pl/Pi, 31.12.2017.
Π (1988), direction: D. Aronofsky.
Pliszka T., Katastrofy immanentnym elementem bytu przyrodniczego i społecznego, http://ur.edu.pl/pliki/Zeszyt19/36.pdf, 11.01.2018.
Pluta-Zaremba A. (2002), Efekt byczego bicza w łańcuchu dostaw, „Gospodarka Materiałowa & Logistyka”, no. 5.
Quinn W. V. O. (1969), Z punktu widzenia logiki, Warszawa.
Redelbach A. (1996), Wstęp do prawoznawstwa, Poznań.
Redziak Z. (2013), Uncertainty in Decision-Making, “Zeszyty Naukowe AON”, no. 2(91).
Rowlands M. (2011), Filozof i wilk. Czego może nas nauczyć dzikość. O miłości, śmierci i szczęściu, Warszawa.
Sarjusz-Wolski Z. (2005a), Rzeki czasu. Czas przyszły niedokonany, „Unia@Polska. Niezależny magazyn europejski”, no. 5/6 (120–121).
Sarjusz-Wolski Z. (2005b), Skutki przelotu motyla nad Szanghajem, „Unia@Polska. Niezależny magazyn europejski”, no. 7/8 (122–123).
Sawin L., Cykle hegemoniczne i kolejna wojna światowa, http://www.geopolityka.org/komentarze/leonid-sawin-cykle-hegemoniczne-i-kolejna-wojna-swiatowa, 3.01.2018.
Sellnow T. L., Seeger M. W., Ulmer R. R. (2002), Chaos theory, informational needs, and natural disasters, “Journal of Applied Communication Research”, no. 4.
Sepkowski A. (2005), Człowiek a przyszłość, Toruń.
Sepkowski A. (2011), Teoria a przewidywanie w polityce, in: Czym jest teoria w politologii?, ed. Z. Blok, Warszawa.
Shermer M. (1995), Exorcising Laplace’s demon: Chaos and antichaos, History and metahistory, “History and Theory”, vol. 34, no. 1.
Shively P. (2001), Sztuka prowadzenia badań politologicznych, Poznań.
Sienkiewicz-Małyjurek K., Kożuch B. (2015), System zarządzania bezpieczeństwem publicznym w ujęciu teorii złożoności. Opracowanie modelowe, “BiTP”, vol. 37, Issue 1.
Słownik etnologiczny. Terminy ogólne (1987), ed. Z. Domańska, Warszawa.
Snopek M., Chaos Theory as a Research Tool in Security Studies, http://bitp.cnbop.pl/wp-content/uploads/2017/10/BiTP_VOL_47_ISSUE_3_2017_pp.78-89.pdf, 11.01.2017.
Speakman M., Sharpley R. (2012), Research Paper: A chaos theory perspective on destination crisis management: Evidence from Mexico, “Journal of Destination Marketing & Management”, no. 1.
Sroga P. (2000), Etyczne podstawy podejmowania decyzji politycznych, “Studia Warmińskie”, XXXVII.
Stryjski K. J. (2003), Prognozy i symulacje międzynarodowe, „Studia Międzynarodowe. Zeszyty Naukowe WSSM w Łodzi”, no. 1.
Stryjski K. J. (2004), Prognozowanie i symulacje międzynarodowe, Łódź.
Suski M. (2011), Brednie przepowiednie, in: Scenariusze przyszłości. Poznać i zrozumieć człowieka, ed. J. Nikodemska, Warszawa.
Szydłowski M. (1998), Nieregularne zachowanie prostych układów deterministycznych, „Roczniki Filozoficzne”, t. XLVI.
Szynkiewicz M. (2009), Teorie ostateczne w naukach przyrodniczych. Studium metodologiczne, Poznań.
Tempczyk M. (1990), Teoria chaosu – rewolucja przez ewolucję, „Zagadnienia Naukoznawstwa”, no. 3(103).
Tempczyk M. (1991), Random dynamics and the research programme of classical mechanics, „International Studies in the Philosophy of Science”, vol. 5, no. 3.
Tempczyk M. (1995), Świat harmonii i chaosu, Warszawa.
Tempczyk M. (1998), Czy teoria chaosu może być teorią wszystkiego, in: Uniwersalność w nauce i poza nauką, ed. A. Wojtowicz, Warszawa.
Tempczyk M. (2001), Teoria chaosu – jedność czy mozaika?, „Zagadnienia Naukoznawstwa” I(147).
Tempczyk M. (2002), Mechanizmy chaosu, “Studia Philosophiae Christianae”, no. 38/1.
Tempczyk M. (2005), Ontologia świata przyrody, Kraków.
Thompson W. R. (2000), KWaves, Leadership Cycles, and Global War: A Nonhyphenated Approach to World System Analysis, in: A World-Systems Reader. New Perspectives on Gender, Urbanism, Cultures, Indigenous Peoples, and Ecology, ed. T. D.Hall, Maryland.
Turnau J. (1992), Chaos, „Wiedza i Życie”, no. 1.
Uspienski B. (1998), Historia i semiotyka. Percepcja czasu jako problem semiotyczny, in: B. Uspienski, Historia i semiotyka, Gdańsk.
Walewska D. (2008), Stanęły włoskie fabryki Fiata, “Rzeczpospolita”, no. 47.
Wallerstein I. (2004), World-Systems Analysis: An Introduction, Durham–London.
Waszczyk M. (2002), Wpływ teorii chaosu na niektóre tradycyjne stanowiska ontologiczne oraz na spór o redukcjonizm, „Zeszyty Naukowe Politechniki Gdańskiej – Filozofia”, no. 589.
Wolpert L. (1996), Nienaturalna natura nauki, Gdańsk.
Yuandong T., Yan Z., Better Computer Go Player with Neural Network and Long-term Prediction, https://arxiv.org/abs/1511.06410, 31.12.2017.
Ziółkowski M. (1999), O imitacyjnej modernizacji społeczeństwa polskiego, in: Imponderabilia wielkiej zmiany: mentalność, wartości i więzi społeczne czasów transformacji, ed. P. Sztompka, Warszawa.
Żyłko B. (2008), Przedmowa, in: J. Łotman, Uniwersum umysłu: semiotyczna teoria kultury, Gdańsk.