Dlaczego jest tak źle, skoro jest tak dobrze? O demokracji w Polsce w opiniach respondentów i pewnej tendencji do wyrazistej władzy
Okładka czasopisma Przegląd Politologiczny, nr 1, rok 2023
PDF

Słowa kluczowe

demokracja
dekapilaryzacja władzy
opinia publiczna

Jak cytować

Scheffs, Łukasz. (2023). Dlaczego jest tak źle, skoro jest tak dobrze? O demokracji w Polsce w opiniach respondentów i pewnej tendencji do wyrazistej władzy. Przegląd Politologiczny, (1), 19–35. https://doi.org/10.14746/pp.2022.28.1.2

Abstrakt

Refleksja nad demokracją w ogóle, jak i konkretnym jej przypadkiem, zawsze nastręcza wielu problemów. Rozpoczynają się one już na etapie próby odpowiedzi na pytanie: o jakiej w zasadzie demokracji myślimy? Jaki fundament aksjo-normatywny znajduje się u podstaw systemu, który w naszej (zapewne subiektywnej) ocenie spełnia kryteria demokracji sui generis?

Każda z intelektualnych prób uchwycenia fenomenu demokratycznego tylko w jakiejś mierze odpowiada na nurtujące nas pytania o: sens, znaczenie, przyszłość i potencjalny upadek systemu. Przedłożony tu szkic jest jedynie próbą prezentacji opinii badanych grup respondentów nt. systemu i determinant ustroju demokratycznego w Polsce oraz konfrontacji występujących w przywoływanych tu analizach opinii z ogólną koncepcją dekapilaryzacji władzy.

Zawarte w tym opracowaniu spostrzeżenia pozostają efektem rekonstrukcji dokonanej na podstawie dostępnej literatury przedmiotu i danych wtórnych, pochodzących z badań prowadzonych przez innych autorów, najczęściej w ramach szerszych programów (projektów) badawczych. W tym znaczeniu praca ma charakter przyczynkarski, deskryptywny, a same jej rozważania mieszczą się w nurcie konstruktywistycznym współczesnych nauk społecznych, ze szczególnym uwzględnieniem nauk o polityce i administracji.

https://doi.org/10.14746/pp.2022.28.1.2
PDF

Bibliografia

Anioł W. (2002), Deficyt demokratyczny w systemie globalnym, „Studia Europejskie”, nr 4, s. 9–32.

Borowiec P. (2017), W stronę konstruowania teorii o polityce – szansa lepszego zrozumienia fenomenu polityki, „Wrocławskie Studia Politologiczne”, nr 23, s. 7–20. DOI: https://doi.org/10.19195/1643-0328.23.1

Bronowicka A. (2007), Alienacja polityczna i poczucie zagrożenia a dynamika akceptacji rządów silnej ręki w okresie transformacji systemowej, w: Fenomen nierówności społecznych. Nierówności społeczne w refleksji humanistycznej, red. J. Klebaniuk, Wydawnictwo Psychologii Kultury, Warszawa.

Bronowicka A. (2006), Alienacja polityczna i społeczna jak wyznacznik zachowań wyborczych młodzieży, w: Wyzwania i zagrożenia demokracji w Polsce w obliczu wyborów 2005, red. A. Bronowicka, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole.

Carnaghan E. (2011), The difficulty of measuring support for democracy in a changing society: Evidence from Russia, „Democratization”, nr 18(3), s. 682–706. DOI: https://doi.org/10.1080/13510347.2011.563113

Churska-Nowak K. (2009), Rytuały polityczne demokracji masowej, Wydawnictwo Naukowe Wyższej Szkoły Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa, Poznań.

Dahl R. A. (2000), O demokracji, Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, Warszawa.

Drelich S. (2008), Kontrdemokratyczność i kontr-demokratyczność współczesnego dziennikarstwa, „Dialogi Polityczne”, nr 10, s. 243–253. DOI: https://doi.org/10.12775/DP.2008.045

Drozdowski R., Frąckowiak M. (2017), Dekapilaryzacja władzy, „Studia Socjologiczne”, nr 2(225), s. 9–21.

Economist Intelligence Unit’s Democracy Index 2021, https://www.eiu.com/n/democracy-index-2021-less-than-half-the-world-lives-in-a-democracy/, 12.04.2022.

Feliksiak M. (2021), Zasady demokracji, Komunikat z badań CBOS nr 66/2021, https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2021/K_066_21.PDF, 12.04.2022.

Gdula M., Dębska K., Trepka K. (2017), Dobra zmiana w Miastku. Neoautorytaryzm w polskiej polityce z perspektywy małego miasta, Krytyka Polityczna, Instytut Studiów Zaawansowanych, Fridrich Ebert Stiftung, Warszawa.

Grzesiak-Feldman M. (2012), Prawicowy autorytaryzm oraz orientacja na dominację społeczną jako predykatory różnych form myślenia spiskowego, „Psychologia Społeczna”, t. 7, nr 1(20), s. 48–63.

Hudzik J. P. (2020), Teoria i historia monopolu na władzę w demokracji, „Studia Politologiczne”, vol. 55, s. 78–109. DOI: https://doi.org/10.33896/SPolit.2020.55.4

Jelonek A. (2005), Kryzys konsocjonalnej demokracji. Studium przypadku, „Studia Socjologiczne”, nr 1(176), s. 93–116.

Kaczmarczyk M. (2013), Nieposłuszeństwo obywatelskie a demokracja, „Studia Socjologiczne”, nr 1(208), s. 21–40.

Karwat M. (2020), Związki między koncentracją, kumulacją i monopolizacją władzy. Analiza modelowa, „Studia Politologiczne”, vol. 55, s. 19–40. DOI: https://doi.org/10.33896/SPolit.2020.55.1

Klamut R., Kantor A. (2017), Ocena demokracji i jej wybrane uwarunkowania w kontekście wyborów samorządowych w 2014 roku w Polsce, „Roczniki Psychologiczne/Annalas of Psychology”, t. 20, nr 2, s. 661–679. DOI: https://doi.org/10.18290/rpsych.2017.20.3-5pl

Klicperova-Baker M., Kostal J. (2014), Demokracji w Europie Środkowej – przypadek Polski. Typologia mentalności politycznej na podstawie reanalizy Europejskiego Studium Wartości, „Przegląd Psychologiczny”, t. 57, nr 1, s. 35–50.

Korzeniowski K. (1995), Alienacja polityczna a zachowania wyborcze w warunkach transformacji systemowej w Polsce, w: Wybory parlamentarne 1991 i 1993 a polska scena polityczna, red. S. Gebethner, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa.

Korzeniowski K. (2016), O potocznych sposobach rozumienia demokracji i poparciu dla demokracji w Polsce lat transformacji systemowej, „Przegląd Psychologiczny”, t. 59, nr 3, s. 223–244.

Kotnarowski M., Markowski R. (2020), Polacy a demokracja: realizm, iluzje i ‘fałszywa świadomość’, „Studia Socjologiczne”, nr 4(239), s. 61–90.

Krok D. (2011), Związek autorytaryzmu z zaangażowaniem religijnym i religijnymi stylami poznawczymi, „Polskie Forum Psychologiczne”, t. 16, nr 2, s. 123–140.

Markowski R., Kotnarowski M. (2016), Normatywne i ewaluatywne aspekty stosunku Polaków do demokracji w latach 2012–2015, „Studia Socjologiczne”, nr 4(223), s. 131–163.

Marzęcki R. (2017), Poglądy autorytarne a stosunek do demokracji polskich studentów, „Athenaeum. Polskie Studia Politologiczne’, vol. 55, s. 130–147. DOI: https://doi.org/10.15804/athena.2017.55.07

Nowak S. (1979), Przekonania i odczucia współczesnych, w: Polaków portret własny, red. M. Rostworowski, Wydawnictwo Literackie, Kraków.

Omyła-Rudzka M. (2022), Zaufanie społeczne, Komunikat z badań CBOS nr 37/2022, https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2022/K_037_22.PDF, 12.04.2022.

Ossowski S. (2008), Kryzys liberalnej demokracji w Polsce na tle innych państw członkowskich Unii Europejskiej, „Środkowoeuropejskie Studia Polityczne”, nr 2, s. 99–114. DOI: https://doi.org/10.14746/ssp.2008.2.05

Piechocki M. (2013), Płynna demokracja, „Przegląd Politologiczny”, nr 4, s. 25–38. DOI: https://doi.org/10.14746/pp.2013.18.4.2

Rachwał M. (2013), Władza ludu czy elit politycznych? Próba zdefiniowania współczesnej demokracji, „Przegląd Politologiczny”, nr 1, s. 69–82. DOI: https://doi.org/10.14746/pp.2013.18.1.5

Rachwał M. (2011), Współczesna demokracja a społeczeństwo obywatelskie na przykładzie Polski, „Środkowoeuropejskie Studia Polityczne”, nr 2, s. 21–40. DOI: https://doi.org/10.14746/ssp.2011.2.02

Reykowski J. (2016), Rozczarowanie demokracją: uwarunkowania społeczno-psychologiczne, „Przegląd Psychologiczny”, t. 59, nr 1, s. 9–34.

Roguska B. (2021), Stosunek do demokracji i ocena jej funkcjonowania, Komunikat z badań CBOS nr 57/2021, https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2021/K_057_21.PDF, 12.04.2022.

Rosanvallon P. (2011), Kontrdemokracja. Polityka w dobie nieufności, Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej, Wrocław.

Russell B. (2001), Władza. Nowa analiza społeczna, Książka i Wiedza, Warszawa.

Skarżyńska K. (2018), Psychologiczne i społeczne aspekty poparcia dla autorytarnej polityki, „Przegląd Socjologiczny”, t. 67, nr 2, s. 93–117. DOI: https://doi.org/10.26485/PS/2018/67.2/4

Szewczak W. (2010), Istota i mechanizmy funkcjonowania demokracji „ad hoc”, „Studia Socjologiczne”, nr 2(197), s. 11–30.

Szewczak W. (2011), Jak zmierzyć demokrację? Skale pomiaru demokracji politycznej stosowne w politologii porównawczej, „Przegląd Politologiczny”, nr 1, s. 121–137. DOI: https://doi.org/10.14746/pp.2011.16.1.9

Ścigaj P. (2018), Od osobowości autorytarnej do uzasadnienia systemu. Elementy teorii krytycznej w psychologicznych koncepcjach wyjaśniających wrogość międzygrupową, „Teoria Polityki”, nr 2, s. 181–199.

Węgrzecki J. (2020), Monopolizacja władzy kulturowej w liberalnej demokracji, „Studia Politologiczne”, vol. 55, s. 158–169. DOI: https://doi.org/10.33896/SPolit.2020.55.7

Winiewski M., Jurczyszyn Ł., Bilewicz M., Beneda M. (2015), Podłoże prawicowych preferencji wyborczych młodych Polaków, Centrum Badań nad Uprzedzeniami, Warszawa, https://civitas.edu.pl/wp-content/uploads/2015/07/Podloze-prawicowych-preferencji-wyborczych-mlodych-Polakow.pdf, 12.04.2022.

Woźniak-Krakowiak A. (2003), Anomia – Alienacja – socjologiczna czy psychologiczna kategoria pojęciowa? Próba interpretacji pojęcia, „Psychologia”, t. 10, s. 47–67.

Żardecka-Nowak M. (2008), Demokracja deliberatywna jak remedium na ponowoczesny kryzys legitymizacji władzy, „Teka Komisji Politologii i Stosunków Międzynarodowych”, t. 3, s. 29–40.