Abstrakt
Jednym z fundamentalnych przedmiotów badań nauki o polityce pozostaje niezmiennie język polityki (w swoich licznych odmianach i formach). Analiza naukowa tego przedmiotu badań przysparza jednak politologii nadal szereg problemów, wynikających z nieprzystawalności metod językoznawstwa do funkcji i zadań współczesnej nauki o polityce. Pojawia się więc potrzeba wypracowania politologicznej metody analizy tekstu, która to metoda pozwoliłaby – za pomocą języka – odkryć i wyeksponować założenia kształtujące orientacje i postawy podmiotów politycznych, czyli treści tworzące ogólną przestrzeń polityczną. Propozycją odpowiedzi na to zapotrzebowanie jest prezentowana w artykule metoda, wyróżniająca trzy podstawowe poziomy analizy: konwencjonalną warstwę tekstu, opisową oraz presupozycjalną. Na przykładzie analizy inauguracyjnych orędzi polskich prezydentów, ukazano specyfikę poszczególnych wymiarów: determinant sytuacyjny (na pierwszym poziomie), kreację treści korzystnych wizerunkowo (na poziomie deskryptywnym), wreszcie – najistotniejszy dla politologa – mechanizm odkrywania założeń ukrytych na poziomie presupozycjalnym.Bibliografia
Austin J. (1993), Jak działać słowami, w: Mówienie i poznawanie, red. J. Austin,Warszawa.
Bachtin M. (1986), Estetyka twórczości słownej, Warszawa.
Bralczyk J. (2004), O języku polskiej polityki lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych, Warszawa.
Cystal D. (1980), Prozodyczne i parajęzykowe korelaty kategorii społecznych, w: Język i społeczeństwo, red. M. Głowiński, Warszawa.
Dubisz S. (1992), Język i polityka. Szkice z historii stylu retorycznego, Warszawa.
Ehrlich S. (1995), Dynamika norm, Warszawa.
Fras J. (2005), Komunikacja polityczna. Wybrane zagadnienia gatunków i języka wypowiedzi, Wrocław.
Frassen B. C. (1968), Presupposition, implication and self-reference, „Journal of Philosophy”, nr 68.
Głowiński M. (1992), Wartościowanie w badaniach literackich a język potoczny, w: Poetyka i okolice, Warszawa.
Golka M. (1997), Mit jako zwornik kultury i polityki, w: Mity. Historia i struktura mistyfikacji, red. Z. Drozdowicz, Poznań.
Huszcza R. (1996), Honorytyfikatywność. Gramatyka. Pragmatyka. Typologia, Warszawa.
Karwat M. (2010), Polityczność i upolitycznienie. Metodologiczne ramy analizy, „Studia Politologiczne”, vol. 17, (Wyjaśnianie polityki, pod red. J. Błuszkowskiego, J. Zaleśnego).
Kołodziejczak M. (2009a), Hermeneutyka w badaniach politologicznych - modele interpretacji w nauce o polityce, w: Hermeneutyka politologiczna, red. M. Kołodziejczak, Poznań.
Kołodziejczak M. (2009b) Hermeneutyka w nauce o polityce - formy obecności, „Przegląd Politologiczny”, nr 3.
Kołodziejczak M. (2012), Język jako przedmiot badań politologicznych, w: Od teorii do praktyki politycznej. Księga pamiątkowa dedykowana Profesorowi Zbigniewowi Blokowi, red. M. Kołodziejczak, R. Rosicki, Poznań.
Marcjanik M. (2007), Grzeczność w komunikacji językowej, Warszawa.
Ożóg K. (2009), Uwagi o języku polskiej polityki po roku 19S9, w: Przekazy polityczne, red. A. Siewierska-Chmaj, Kraków-Rzeszów-Zamość.
Puzynina J. (1997), Komunikacja językowa i je j zakłócenia, w: Słowo - wartość - kultura, red. J. Puzynina, Lublin.
Sarkowicz R. (1996), Poziomowa interpretacja tekstu prawniczego, Kraków.
Siewierska-Chmaj A. (2006), Język polskiej polityki. Politologiczno-semantyczna analiza expose premierów Polski w latach 1919-2004, Rzeszów.
Słownik terminów literackich (1988), red. M. Głowiński, T. Kostkiewiczowa, A. Okopień-Sławińska, J. Sławiński, Warszawa-Wrocław-Kraków.
Stalnaker R. C. (1999), Context and Content: Essays on Intentionality in Speech and Thought, Oxford.
Sztumski J. (1997), Elity: ich miejsce i rola w społeczeństwie, Katowice.
Szymura J. (1982), Język, mowa, prawda w perspektywie fenomenologii lingwistycznej J.L. Austina, Wrocław.
Zaśko-Zielińska Z. (2002), Przez okno świadomości. Gatunki mowy w świadomości użytkowników języka, Wrocław.