Słowa kluczowe
historia i teraźniejszość
wiedza o społeczeństwie
edukacja formalna
polityka oświatowa
Jak cytować
Abstrakt
Przedmiot badań obejmuje edukację obywatelską w Polsce na przykładzie wprowadzonego w 2022 r. (do szkół ponadpodstawowych) przedmiotu historia i teraźniejszość. Celem głównym artykułu było ustalenie treści nauczania edukacji obywatelskiej zgodnie z podstawą programową badanych zajęć edukacyjnych. Jaki zakres przedmiotowy powinien być realizowany podczas formalnej edukacji obywatelskiej, a jaki został zaplanowany podstawą programową przedmiotu historia i teraźniejszość? Tak sformułowany problem badawczy zdeterminował tok prowadzonych badań naukowych, strukturę artykułu i zastosowane metody badawcze, spośród których podstawowe znaczenie miały: metoda analizy i krytyki piśmiennictwa (źródeł), metoda badania dokumentów, metoda komparatystyczna, podejście instytucjonalno-prawne, metoda systemowa (formalną edukację obywatelską ujęto w szerszym kontekście funkcjonowania systemu społecznego).
W efekcie przeprowadzonych badań ustalono, iż autorzy publikacji poświęconych zagadnieniu edukacji obywatelskiej zalecają, aby obejmowała ona treści nauczania mieszczące się przede wszystkim w obszarze nauk społecznych z wiodącą rolą nauki o polityce i administracji (historia – szczególnie współczesna – powinna stanowić tło dla edukacji obywatelskiej, a nie jej główny wymiar). Tymczasem przedmiot historia i teraźniejszość jest osadzony w perspektywie historycznej, uwzględniając głównie komponent wiedzy z historii świata i Polski od roku 1945 do drugiej dekady XXI w.
Bibliografia
Ćwiek-Karpowicz J. (2008), Edukacja obywatelska w Polsce, w: Edukacja obywatelska w Niemczech i Polsce. Raport z badań, red. K. E. Siellawa-Kolbowska, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa, https://www.isp.org.pl/pl/publikacje/edukacja-obywatelska-w-niemczech-i-polsce, 14.08.2024.
Historia i Teraźniejszość. Podręcznik dla liceów i techników, klasa 1: 1945–1979, Wydawnictwo Biały Kruk, https://bialykruk.pl/ksiegarnia/ksiazki/historia-i-terazniejszosc-podrecznik-dla-liceow-i-technikow-klasa-1-1945-1979, 16.08.2024.
Korzeniowski J., Machałek M. (2011), Edukacja obywatelska w szkole. Teoria i praktyka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Lubik-Reczek N. (2024), Partycypacja i edukacja obywatelska młodego pokolenia. Rozważania na tle doświadczeń polskich debat oksfordzkich, Wydawnictwo Naukowe WNPiD UAM, Poznań.
Ministerstwo Edukacji Narodowej, Uszczuplone podstawy programowe – rozporządzenia podpisane, 28.06.2024, https://www.gov.pl/web/edukacja/uszczuplone-podstawy-programowe--rozporzadzenia-podpisane, 16.08.2024.
Opinia Polskiego Towarzystwa Historycznego w sprawie projektu zmiany rozporządzeń Ministerstwa Edukacji i Nauki dotyczących Podstawy programowej kształcenia ogólnego w szkołach ponadpodstawowych w zakresie przedmiotów „Historia” oraz „Historia i Teraźniejszość”, 10.01.2022, https://pth.net.pl/uploads/opinia_HiT_1_03.2022.pdf, 28.10.2024.
Ośrodek Rozwoju Edukacji, Reforma edukacji 2017, https://ore.edu.pl/wp-content/uploads/2018/03/ore-reforma-edukacji-2017.-prezentacja-ogolna.-stan-prawny-na-01.06.2017.pdf, 19.08.2024.
Pytlak J. (26.10.2024), Trzeba włożyć dużo pracy, żeby nic się nie zmieniło, https://www.wokolszkoly.edu.pl/blog/trzeba-wlozyc-duzo-pracy-zeby-nic-sie-nie-zmienilo.html, 28.10.2024.
Rachwał M. (2010), Demokracja bezpośrednia w procesie kształtowania się społeczeństwa obywatelskiego w Polsce, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa.
Rachwał M. (2022), Miejsce edukacji obywatelskiej w systemie oświaty Rzeczypospolitej Polskiej, w: Salus rei publicae suprema lex esto. Księga jubileuszowa Doktora Stefana Grysa, red. P. Jóźwiak, A. Kuźmiński, Wydawca: Miejska Biblioteka Publiczna im. Stanisława Grochowiaka w Lesznie, Leszno.
Rachwał M. (2023), Rola edukacji obywatelskiej we współczesnym państwie demokratycznym. Wybrane zagadnienia, „Przegląd Politologiczny”, nr 4. DOI: https://doi.org/10.14746/pp.2023.28.4.6
Rachwał M. (2024), Recenzja książki: Politologia teoretyczna w Polsce – wybrane zagadnienia. Bilans 50-lecia, red. Z. Blok, A. Stelmach, Wydawnictwo Naukowe WNPiD UAM, Poznań 2023, „Przegląd Politologiczny”, nr 1. DOI: https://doi.org/10.14746/pp.2024.29.1.15
Rozporządzenie-a = Rozporządzenie Ministra Edukacji z dnia 20 maja 2024 r. w sprawie ramowych planów nauczania dla publicznych szkół, Dz. U. 2024, poz. 781.
Rozporządzenie-b = Rozporządzenie Ministra Edukacji i Nauki z dnia 11 października 2022 r. w sprawie dziedzin nauki i dyscyplin naukowych oraz dyscyplin artystycznych, Dz. U. 2022, poz. 2202, z późn. zm.
Rozporządzenie-c = Rozporządzenie Ministra Edukacji i Nauki z dnia 8 marca 2022 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie podstawy programowej kształcenia ogólnego dla liceum ogólnokształcącego, technikum oraz branżowej szkoły II stopnia, Dz. U. 2022, poz. 622.
Rozporządzenie-d = Rozporządzenie Ministra Edukacji i Nauki z dnia 8 marca 2022 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy oraz kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej, Dz. U. 2022, poz. 609.
Rozporządzenie-e = Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 3 kwietnia 2019 r. w sprawie ramowych planów nauczania dla publicznych szkół, t.j. Dz. U. 2024, poz. 80.
Rozporządzenie-f = Rozporządzenie Ministra Edukacji z dnia 28 czerwca 2024 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie podstawy programowej kształcenia ogólnego dla liceum ogólnokształcącego, technikum oraz branżowej szkoły II stopnia, Dz. U. 2024, poz. 1019.
Rozporządzenie-g = Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 stycznia 2018 r. w sprawie podstawy programowej kształcenia ogólnego dla liceum ogólnokształcącego, technikum oraz branżowej szkoły II stopnia, Dz. U. 2018, poz. 467.
Stanowisko-a = Stanowisko Komitetu Nauk Politycznych Polskiej Akademii Nauk w sprawie wprowadzenia do szkół przedmiotu historia i teraźniejszość, 13 stycznia 2022 r., https://www.facebook.com/photo?fbid=3017650535230320&set=pcb.3017651171896923, 30.12.2024.
Stanowisko-b = Stanowisko Komitetu Nauk Politycznych Polskiej Akademii Nauk w sprawie projektu wprowadzenia do szkół przedmiotu historia i teraźniejszość, 23.11.2021, https://www.facebook.com/photo?fbid=2983317101996997&set=pcb.2983317278663646, 30.12.2024.
Stanowisko-c = Stanowisko Walnego Zjazdu Delegatów Polskiego Towarzystwa Nauk Politycznych postulujące przywrócenie do szkół przedmiotu wiedza o społeczeństwie, 29.11.2022, https://www.ptnp.org.pl/wp-content/uploads/2023/03/Stanowisko-WOS_WZD_WK.pdf, 30.12.2024.
Ścigaj P. (2023), Spór o tożsamość nauki o polityce, w: Politologia teoretyczna w Polsce – wybrane zagadnienia. Bilans 50-lecia, red. Z. Blok, A. Stelmach, Wydawnictwo Naukowe WNPiD UAM, Poznań.
Ustawa z dnia 22 grudnia 2015 r. o Zintegrowanym Systemie Kwalifikacji, t.j. Dz. U. 2020, poz. 226, z późn. zm.
Żywczyk N., Wochniak M. (2022), Diagnoza edukacji obywatelskiej w Polsce. Bariery rozwoju i dobre praktyki, Warszawa, https://pow.dzierzoniow.pl/www/files/2023/01/Diagnoza-edukacji.pdf, 30.12.2024.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Marcin Rachwał
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.