Słowa kluczowe
polityczna rola Kościoła
Kościół a polityka
wpływ polityczny
Jak cytować
Abstrakt
Aborcja, to temat niezwykle wrażliwy społecznie w Polsce. Zwolennicy Kościoła katolickiego, jak i sama instytucja stoją w opozycji do dopuszczania przerywania ciąży, natomiast środowiska feministyczne i lewicowe, postulują liberalizację tej przestrzeni życia. Zerwanie z tzw. „kompromisem aborcyjnym” w Polsce spowodowało ponowne konflikty społeczne i polityczne. Autor stawia sobie za cel udzielenie odpowiedzi na pytanie, jak Kościół katolicki reagował na polityczne próby zmiany obowiązującego prawa dotyczącego dopuszczalności przerywania ciąży w Polsce i czy reakcje te przynosiły konsekwencje polityczne. Odpowiedzi udziela się poprzez analizę źródeł historycznych oraz aktów prawnych obowiązujących na przestrzeni lat, które zestawione zostały z badaniami opinii społecznej.
Bibliografia
Alberski R. (2010), Trybunał Konstytucyjny w polskich systemach politycznych, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
Borowik I., Koralewska I. (2018), Religia w dyskursie o aborcji w Polsce. Analiza dokumentów Episkopatu Kościoła rzymskokatolickiego i wybranych tygodników opinii, „Przegląd Religioznawczy”, nr 2(268), s. 199–220.
Brakoniecki M. (2010), Aborcja – wyzwolenie czy zbrodnia?, „Studia Ełckie”, nr 12, s. 379–390.
Budnik A. (2016), Piekło kobiet – współczesny obraz prawa do aborcji w przestrzeni medialnej. Casus niewolenia kobiet czy ich emancypacji?, „Ars Educandi”, nr 13, s. 81–95. DOI: https://doi.org/10.26881/ae.2016.13.08
Burgoński P. (2009), Patronat i mediacja duchownych w polityce, w: Ile Kościoła w polityce, ile polityki w Kościele, red. P. Burgoński, S. Sowiński, Księgarnia Świętego Jacka, Katowice.
Centrum Badania Opinii Społecznej (1999), Kościół w III Rzeczpospolitej, Komunikat z badań nr BS/78/99, Warszawa.
Centrum Badania Opinii Społecznej (1996), Nowelizacja ustawy antyaborcyjnej i jej konsekwencje, Komunikat z badań nr BS/176/174/96, Warszawa.
Centrum Badania Opinii Społecznej (2020), O dopuszczalności przerywania ciąży i protestach po wyroku Trybunału Konstytucyjnego, Komunikat z badań nr BS/153/2020, Warszawa.
Centrum Badania Opinii Społecznej (1992), Opinia publiczna w sprawie przerywania ciąży, Komunikat z badań nr BS/199/25/92, Warszawa.
Centrum Badania Opinii Społecznej (2012), Opinie o prawie aborcyjnym, Komunikat z badań nr BS/160/2012, Warszawa.
Centrum Badania Opinii Społecznej (2016), Polacy o prawach kobiet, „czarnych protestach” i prawie aborcyjnym, Komunikat z badań nr 165/2016, Warszawa.
Centrum Badania Opinii Społecznej (2006), Postawy wobec aborcji, Komunikat z badań nr BS/173/2006, Warszawa.
Centrum Badania Opinii Społecznej (1991), Prawo do aborcji w opinii społeczeństwa, Komunikat z badań nr BS/111/35/91, Warszawa.
Centrum Badania Opinii Społecznej (1993), Społeczne konsekwencje ustawy o warunkach dopuszczalności przerywania ciąży, Komunikat z badań nr BS/173/140/93, Warszawa.
Centrum Badania Opinii Społecznej (1997), Stosunek do aborcji po orzeczeniu Trybunału Konstytucyjnego, Komunikat z badań nr BS/97/97/97, Warszawa.
Centrum Badania Opinii Społecznej (2023), Stosunek Polaków do aborcji, Komunikat z badań nr 47/2023, Warszawa.
Centrum Badania Opinii Społecznej (1999), W dwadzieścia lat później. Polacy o Janie Pawle II i jego nauczaniu w rocznicę pielgrzymki do wolnej Polski, Komunikat z badań nr BS/78/99, Warszawa.
Ciżyńska A. (2017), Życie dziecka kontra prawo do samostanowienia, czyli kilka uwag o relacji aborcji i prawa konstytucyjnego, „Internetowy Przegląd Prawniczy TBSP UJ”, nr 2, s. 22–35.
Desperak I. (2003), Antykoncepcja, aborcja i… eutanazja. O upolitycznieniu praw reprodukcyjnych w Polsce, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica”, nr 30, s. 193–207.
Dłuska K. (2018), Kościół – aktor w przestrzeni publicznej i sferze politycznej, „Nurt SVD”, nr 144, s. 199–214.
„Dziennik Parafialny” (2023), Homilia w czasie mszy świętej w Kaliszu z 4.06.1997, http://dziennikparafialny.pl/2016/jan-pawel-ii-w-kaliszu-badzcie-solidarni-z-zyciem/, 15.07.2023.
Główczyk E. (2018), Aborcja eugeniczna w kontekście filozoficzno-prawnym, Uniwersytet Jagielloński, Kraków.
Gowin J. (1999), Kościół w czasach wolności 1989–1999, Znak, Kraków.
Gruszczyński A. (2024), Dorota Łoboda: PSL boi się proboszczów. Mam nadzieję, że ludowcy zmienią zdanie w sprawie aborcji, https://warszawa.wyborcza.pl/warszawa/7,54420,31149283,dorota-loboda-psl-boi-sie-proboszczow-mam-nadzieje-ze-ludowcy.html, 18.12.2024.
Grzywacz M. (2023), Piekło kobiet. O aborcji w II Rzeczpospolitej, https://www.newsweek.pl/polska/spoleczenstwo/aborcja-w-ii-rzeczpospolitej-pieklo-kobiet/hcyy294, 15.07.2023.
Hartman J. (2021), Wybrane spory bioetyczne w polskiej przestrzeni publicznej. Analiza logiczno-retoryczna, „Etyka”, nr 60, s. 91–110. DOI: https://doi.org/10.14394/etyka.1327
Heywood A. (2008), Klucz do politologii. Najważniejsze ideologie, systemy, postaci, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Jarkiewicz K. (2017), Primum Non Nocere. Stanowisko środowiska medycznego wobec problemu aborcji a jego relacje z Kościołem w okresie Wielkiej Nowenny (1956–1966), „Pamięć i Sprawiedliwość”, nr 2(30), s. 398–433.
Kasznica S. (1946), Misja Prymasa w czasie wojny, „Głos Katolicki”, nr 25.
Kołakowski L. (2014), Jezus ośmieszony. Esej apologetyczny i sceptyczny, Znak, Kraków.
Kościelniak M. (2021), Transformacja i aborcja. Genealogia „kompromisu aborcyjnego”, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej”, nr 27. DOI: https://doi.org/10.36854/widok/2020.27.2247
Kowalczyk K. (2012), Partie i ugrupowania parlamentarne wobec Kościoła katolickiego w Polsce w latach 1989–2011, Wydawnictwo Zapol, Szczecin.
Kowalczyk K. (2014a), Kościół katolicki jako podmiot oddziałujący na system polityczny, „Wrocławskie Studia Politologiczne”, nr 17, s. 126–141.
Kowalczyk K. (2014b), Partie polityczne i ich elektoraty wobec kwestii nowelizacji ustawy antyaborcyjnej w Polsce (2007–2011), „Opuscula Sociologica”, nr 8, s. 19–29.
Kowalczyk K. (2018), Kościół katolicki w Polsce jako podmiot oddziałujący na system polityczny. Casus regulacji prawnych o zapłodnieniu pozaustrojowym in vitro, „Athenaeum. Polskie Studia Politologiczne”, vol. 57, s. 7–19. DOI: https://doi.org/10.15804/athena.2018.57.01
Kowalczyk K. (2019), Wpływ prokościelnych grup interesu na ustawodawstwo. Casus regulacji antyaborcyjnych w Sejmie VIII kadencji, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, Sectio K”, vol. XXVI, 1, s. 93–106. DOI: https://doi.org/10.17951/k.2019.26.1.93-106
Latkowska I. (2013), Aborcja, eutanazja i samobójstwo, in vitro, kara śmierci. Wybrane problemy, „Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Res Politicae”, tom V, s. 213–243.
Łętowska E. (2023), Wokół wyroku Trybunału Konstytucyjnego w sprawie aborcji, https://monitorkonstytucyjny.eu/archiwa/16016, 14.07.2023.
Obwieszczenie Prezesa Trybunału Konstytucyjnego z dnia 18 grudnia 1997 r. o utracie mocy obowiązującej art. 1 pkt 2, art. 1 pkt 5, art. 2 pkt 2, art. 3 pkt 1 i art. 3 pkt 4 ustawy o zmianie ustawy o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży oraz o zmianie niektórych innych ustaw, Dz. U. 1997, Nr 157, poz. 1040.
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 11 lipca 1932 r. – Kodeks karny, Dz. U. 1932, Nr 60, poz. 571.
Sołga P., (2022), Społeczny, medyczny i prawny kontekst aborcji w Drugiej Rzeczpospolitej, „Res Historica”, nr 53, s. 429–454. DOI: https://doi.org/10.17951/rh.2022.53.429-454
Stanowisko SSP „Iustitia” w sprawie statusu Trybunału Konstytucyjnego, https://www.kwartalnikiustitia.pl/stanowisko-ssp-iustitia-w-sprawie-statusu-trybunalu-konstytucyjnego,10660, 14.07.2023.
Stepulak M. Z. (2019), Aborcja i eutanazja jako problem etyczno-zawodowy w pracy psychologa, „Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Nauk Społecznych z Siedzibą w Lublinie”, nr 8(1), s. 83–93.
Szkudlarek-Śmiechowicz E. (2022), Aborcja w polskim dyskursie publicznym w świetle badań korpusowych. Ujęcie porównawcze, „Prace Językoznawcze”, nr 24, s. 85–102. DOI: https://doi.org/10.31648/pj.7915
TK zajmie się w czwartek sprawą dopuszczalności tzw. aborcji eugenicznej (2023), https://prawo.gazetaprawna.pl/artykuly/1494139,tk-zajmie-sie-w-czwartek-sprawa-dopuszczalnosci-tzw-aborcji-eugenicznej.html, 14.07.2023.
Ustawa z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży, Dz. U. 1993, Nr 17, poz. 78.
Ustawa z dnia 27 kwietnia 1956 r. o warunkach dopuszczalności przerywania ciąży, Dz. U. 1956, Nr 12, poz. 61.
Wejbert-Wąsiewicz E. (2012), Aborcja w dyskursie publicznym. Monografia zjawiska, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź. DOI: https://doi.org/10.18778/7525-684-0
Witczyk H. (2002), Od Biblii do Teologii Moralnej. Przemoc – rozwód – homoseksualizm – antyjudaizm – aborcja jako znaki zepsucia „starego stworzenia”, „Verbum Vitae”, nr 1, s. 291–299. DOI: https://doi.org/10.31743/vv.1313
Wojciech Hermeliński: Jest szansa na złagodzenie rygorów aborcyjnych (2023), https://www.rp.pl/opinie-prawne/art432941-wojciech-hermelinski-jest-szansa-na-zlagodzenie-rygorow-aborcyjnych, 14.07.2023.
Wojtas D. (2014), Aborcja w prawie polskim oraz w prawie i doktrynie Kościoła Katolickiego, Uniwersytet Jagielloński, Kraków.
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 22 października 2020 r. sygn. akt K 1/20, Dz. U. 2021, poz. 175.
Wyszyński S., (2000), Nauczanie Społeczne 1946–1981, Optimus, Warszawa.
Zielińska K., Borowik I., Koralewska I., Zwierżdżyński M. (2023), Religion-Related Legitimations in Abortion Policy Making in Poland. What Do They Tell Us About the Public Role of Religion?, “Sociology of Religion: A Quarterly Review”, nr 20, s. 176–196. DOI: https://doi.org/10.1093/socrel/srad019
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Dawid Pieniężny
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.