Abstrakt
Niniejszy artykuł analizuje proceduralne i funkcjonalne różnice wotum nieufności w europejskich systemach politycznych. Bada, w jaki sposób to narzędzie parlamentarne służy jako krytyczny mechanizm odpowiedzialności rządu i stabilności politycznej, umożliwiając organom ustawodawczym wyrażenie formalnej dezaprobaty dla rządu lub kierownictwa wykonawczego. W artykule szczegółowo opisano różne formy wotum nieufności, w tym konstruktywne wotum nieufności praktykowane w krajach takich jak Niemcy, Hiszpania i Polska, w których wniosek musi zawierać alternatywnego kandydata na miejsce głowy obecnego rządu. Artykuł przedstawia wymogi proceduralne – takie jak progi inicjacji, ramy czasowe rozpatrzenia, większość głosów i ograniczenia dotyczące powtarzalności procedury – mające na celu zapobieganie nadużyciom i utrzymanie stabilności rządu. Konsekwencje udanego wotum nieufności tradycyjnie obejmują rezygnację rządu lub rozwiązanie parlamentu i zwołanie przedterminowych wyborów, poddając w ten sposób spory polityczne osądowi publicznemu. Badanie uwzględnia również złożoność głosów wotum nieufności w mieszanych systemach prezydencko-parlamentarnych, w których równowaga sił między Prezydentem a Parlamentem wpływa na skuteczność tego narzędzia parlamentarnego. Celem artykułu jest wskazanie głównych rodzajów i form wotum nieufności stosowanych w różnych krajach europejskich, różnic w przepisach proceduralnych i mechanizmach przeprowadzania wotum nieufności oraz analiza ograniczeń, które wpływają na częstotliwość i skuteczność wotum nieufności wobec rządu.
Bibliografia
Austria. The Federal Constitutional Law of 1920 as amended in 1929, https://constitutionnet.org/sites/default/files/Austria%20_FULL_%20Constitution.pdf, 15.07.2025.
Basim Jana M., Rehmanb H., Alic A., Abdul Basitd M. (2023), The Law and Practice of Vote of No-Confidence Against Prime Minister: A Comparative Study of United Kingdom, India and Pakistan, “International Journal of Social Science Archives”, no. 6(3).
Bundesministerium der Justiz, https://www.gesetze-im-internet.de/englisch_gg/englisch_gg.html#p0420, Basic Law for the Federal Republic of Germany, 15.07.2025.
Constitution of 4 October 1958, https://www.conseil-constitutionnel.fr/en/constitution-of-4-october-1958, 15.07.2025.
Constitution of the Portuguese Republic, https://diariodarepublica.pt/dr/geral/en/relevant-legislation/constitution-of-the-portuguese-republic, 15.07.2025.
Damgaard E. (2003), Denmark: Delegation and Accountability in Minority Situations, in: Delegation and Accountability in Parliamentary Democracies, edited by K. Strom, W. Muller, T. Bergman, Oxford University Press Inc., New York.
Engagements de responsabilité du Gouvernement et motions de censure depuis 1958, https://www.assemblee-nationale.fr/dyn/decouvrir-l-assemblee/engagements-de-responsabilite-du-gouvernement-et-motions-de-censure-depuis-1958, 15.07.2025.
Jakubiak Ł. (2019), Prawne i polityczne uwarunkowania dymisji rządów we francuskiej praktyce ustrojowej okresu V Republiki, „Przegląd Sejmowy”, nr 3(152).
Kelly R., Powell T. (2010), Confidence Motions, Standard Note SN/PC/2873 of Parliament and Constitution Centre, 6 September 2010, https://www.parliament.uk/briefing.../SN02873.pdf, 15.07.2025.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, tekst uchwalony w dniu 2 kwietnia 1997 r. przez Zgromadzenie Narodowe, https://www.sejm.gov.pl/prawo/konst/polski/kon1.htm, 15.07.2025.
Lento T., Hazan R. (2022), The vote of no confidence: towards a framework for analysis, “West European Politics”, no. 45(3).
Loi constitutionnelle n°95-880 du 4 août 1995 portant extension du champ d’application du référendum, instituant une session parlementaire ordinaire unique, modifiant le régime de l’inviolabilité parlementaire et abrogeant les dispositions relatives à la Communauté et les dispositions transitoires, https://www.legifrance.gouv.fr/loda/id/LEGIARTI000006527529/1995-08-05/, 15.07.2025.
Parliamentary Elections (2022), House of Commons Information, Office Parliamentary Copyright, London.
Prado V. (2019), Sfiducia costruttiva in Spagna? Constructive vote of no confidence in Spain?, “DPCE Online”, no. 37(4).
Règlement de l’Assemblée nationale, https://www.assemblee-nationale.fr/dyn/17/divers/texte_reference/02_reglement_assemblee_nationale, 14.07.2024.
Sontheimer К. (1998), Grundzuge des Politischen Systems der Bundesrepublik Deutschland, Piper-Bucherei, Munchen.
Spanish Constitution, Senate of Spain, https://www.senado.es/web/conocersenado/normas/constitucion/detalleconstitucioncompleta/index.html?lang=en, 15.07.2025.
Statute of the Seimas of the Republic of Lithuania, https://e-seimas.lrs.lt/portal/legalAct/lt/TAD/160d0da110c511ee9ac6bb8cb9c06455?jfwid=-uhry5b2y, 14.07.2024.
The Belgian Constitution, https://www.dekamer.be/kvvcr/pdf_sections/publications/constitution/grondwetuk.pdf, 15.07.2025.
The Coalition: our programme for government. “Freedom. Fairness. Responsibility” (2010), Cabinet Office, Crown copyright, London.
The Constitution of the Republic of Hungary (1949), https://constitutionnet.org/sites/default/files/Hungary%20Constitution.pdf, 15.07.2025.
The Constitution of the Republic of Slovenia, https://www.varuh-rs.si/en/about-us/legal-framework/the-constitution-of-the-republic-of-slovenia, 15.07.2025.
Ustawa konstytucyjna z dnia 17 października 1992 r. o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym, https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=wdu19920840426, 15.07.2025.
Wieciech Т. (2010), Wotum nieufności w parlamentaryzmie westminsterskim, „Przegląd Sejmowy”, no. 6(101).
Zwierzchowski E. (2009), Rząd w systemie parlamentarnym RFN, „Przegląd Sejmowy”, no. 6(95).
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Svitlana Soroka
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.