Słowa kluczowe
spółdzielnie energetyczne
społeczność energetyczna
źródła wytwórcze
OZE
Jak cytować
Abstrakt
Transformacja energetyczna w warunkach postępującej decentralizacji systemów zasilania prowadzi do wyłonienia się społeczności energetycznych jako nowych podmiotów zarządzających produkcją i dystrybucją energii. Ich struktura opiera się na zasadach demokratycznego współdecydowania, lokalnym zakorzenieniu oraz kolektywnym użytkowaniu zasobów, przy jednoczesnym dążeniu do zwiększenia niezależności energetycznej i realizacji celów środowiskowych. Artykuł analizuje wspólnoty nie tylko jako modele organizacyjne, ale jako zjawiska społeczno-polityczne redefiniujące relacje między państwem a obywatelami.
W opracowaniu uwzględniono ujęcie systemowe, instytucjonalno-prawne oraz komparatystyczne, umożliwiające zrozumienie uwarunkowań ich funkcjonowania. Przedstawiono wyzwania związane z użytkowaniem gruntów, zarządzaniem infrastrukturą oraz integracją z siecią krajową. Wskazano na istotną rolę zaufania, dialogu i inkluzyjnych mechanizmów finansowania w utrwalaniu wspólnotowego modelu zarządzania energią. Szczególną uwagę poświęcono mechanizmom kompensacyjnym i partycypacyjnym, umożliwiającym sprawiedliwy podział kosztów i korzyści. Studium przypadków europejskich, takich jak Samso Energy Academy czy EWS Schönau, ukazuje potencjał oddolnych inicjatyw jako nośnika zmiany społecznej i technologicznej. Wnioski wskazują na konieczność sprzężenia technologii, polityki publicznej i kapitału społecznego w celu zbudowania trwałego i zrównoważonego modelu energetyki obywatelskiej.
Bibliografia
Alahmed A. S., Cavraro G., Bernstein A., Tong L. (2023), Operating-Envelopes-Aware Decentralized Welfare Maximization for Energy Communities, in 2023, 59th Annual Allerton Conference on Communication, Control, and Computing (Allerton, September), https://arxiv.org/pdf/2310.07157.
Bednarek M., Dmochowska-Dudek K. (2016), Syndrom NIMBY na obszarach wiejskich w Polsce: uwarunkowania i specyfika konfliktów wokół lokalizacji niechcianych inwestycji, vol. 255, IGiPZ PAN, Warszawa.
Co się bardziej opłaca – klaster czy spółdzielnia energetyczna?, https://www.gramwzielone.pl/trendy/20293595/co-sie-bardziej-oplaca-klaster-czy-spoldzielnia-energetyczna?.
Cudowska A. (2022), Wspólnota w dyskursie pedagogiki i edukacji międzykulturowej, „Edukacja Międzykulturowa”, nr 3(18).
Dembińska I. (2011), Syndrom NIMBY–głos społeczności lokalnej w decyzjach lokalizacyjnych dotyczących projektów inwestycyjnych infrastruktury drogowej, „Rozwój Lokalny i Regionalny”, 39.
Die Zukunft liebt Rebell: innen, https://www.ews-schoenau.de/, 28.02.2025.
Dyląg A., Kassenberg A., Szymalski W. (2019), Energetyka obywatelska w Polsce – analiza stanu i rekomendacje do rozwoju, Warszawa.
Energa-Operator dla samorządów: Zasilamy rozwój. Sieć, która napędza społeczności, https://energa-operator.pl/aktualnosci/842884/energa-operator-dla-samorzadow-zasilamy-rozwoj-siec-ktora-napedza-spolecznosci?
HIER opgewekt 2025, https://www.hier.nu/hieropgewekt.
Jacyno M., Korkosz-Gębska J., Maj M. Milewski J., Trębacz D., Wójcik G. (2013), Społecznie odpowiedzialna energetyka, „Rynek Energii”, 6.
Kopp M., Coleman D., Stiller C., Scheffer K., Aichinger J., Scheppat B. (2017), Energiepark Mainz: Technical and economic analysis of the worldwide largest Power-to-Gas plant with PEM electrolysis, “International Journal of Hydrogen Energy”, vol. 42, z. 19.
Kupiec B. (2024), Energy sharing w świetle prawa Unii Europejskiej i sprawiedliwości energetycznej, „Kwartalnik Antymonopolowy i Regulacyjny” (iKAR), 3.
Martiskainen M., Heiskanen E., Speciale G. (2018), Community energy initiatives to alleviate fuel poverty: the material politics of Energy Cafés, “Local Environment”, 1.
Mazzola L., Denzler A., Christen R. (2020), Towards a Peer-to-Peer energy market: an overview, arXiv preprint arXiv:2003.07940, https://arxiv.org/pdf/2003.07940.
Mengelkamp E., Gärttner J., Rock K., Kessler S., Orsini L., Weinhardt Ch. (2018), Designing microgrid energy markets: A case study, The Brooklyn Microgrid, “Applied Energy”, vol. 210.
Piech K., Hanzelka Z., Dybowski P. (2012), Szanse i bariery rozwoju: podsumowanie badania ankietowego, cz. 3: Instytucje zainteresowane rozwojem energetyki rozproszonej w Polsce, „Energetyka Rozproszona”, Warszawa.
Poczykowska K. (2013), Rola i znaczenie partycypacji publicznej Partycypacja obywatelska – decyzje bliższe ludziom, Białystok.
Porter M. E. (2001), Porter o konkurencji, przeł. A. Ehrlich, PWE, Warszawa.
Ryszawska B., Zabawa J. (2016), Transformacja energetyczna gospodarki Niemiec, Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu 453.
Sasiak Z., Ruszkowski J. (2020), Wspólnoty energetyczne jak wdrożyć dyrektywę o odnawialnych źródłach energii, Warszawa.
Sladek S. (2015), EWS Schönau, Die Schönauer Stromrebellen–Energiewende in Bürgerhand, Soziale Innovationen in Deutschland: Von der Idee zur gesellschaftlichen Wirkung.
Słupik S. (2014), Energetyka prosumencka i jej wpływ na rynek energii elektrycznej, „Studia i Prace WNEIZ US” 2.
Słupik S. (2013), Strategia społecznej odpowiedzialności biznesu w działalności przedsiębiorstw energetycznych w Polsce, „Studia Ekonomiczne”, 136.
Stefaniak S., Padiasek A. (2023), Zielone obligacje. Perspektywy wsparcia rozwoju rynku w Polsce, „Instrat Policy Note” 01.
Szyrski M. (2021), Ruch spółdzielczy w energetyce. Nowe trendy w energetyce lokalnej, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny”, z. 3.
Śliz A., Szczepański M. S. (2018), Miejskie wspólnoty i stowarzyszenia. Próba portretu socjologicznego, „Miscellanea Anthropologica et Sociologica”, 19/1.
Tyński A. J. ((2024), Gminy w procesie decentralizacji i transformacji energetyki, latarnikkaliski.pl/gminy-w-procesie-decentralizacji-i-transformacji-energetyki.
Vionis P., Kotsilieris T. (2024), The Potential of Blockchain Technology and Smart Contracts in the Energy Sector, „A Review. Appl. Sci.”, 14, https://www.mdpi.com/2076-3417/14/1/253.
Worek B., Kocór M., Micek D., Lisek K., Szczucka A. (2021), Społeczny wymiar rozwoju energetyki rozproszonej w Polsce – kluczowe czynniki i wyzwania, „Energetyka Rozproszona”, z. 5–6.
Worek B., Micek D., Kocór M. (2022), Aspekty społeczne i kulturowe w Strategii rozwoju energetyki rozproszonej w Polsce do 2040 roku, „Energetyka Rozproszona”, 8.
Żak-Skwierczyńska M. (2018), Bariery we współpracy jednostek samorządu terytorialnego miejskich obszarów funkcjonalnych. Przykład województwa łódzkiego, Łódź.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Piotr Kwiatkiewicz, Marek Laskowski
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.