Słowa kluczowe
urbanonimia
kobiety w miejskiej topografii
równouprawnienie
feminizm
Jak cytować
Abstrakt
W niniejszym artykule poddano analizie rolę nazewnictwa miejskiego w kształtowaniu pamięci zbiorowej oraz tożsamości lokalnej i obywatelskiej, koncentrując się na obecności kobiet w przestrzeni Poznania. Nazwy ulic traktowane są jako narzędzie polityki pamięci i element symbolicznego porządku miasta, utrwalający określone wizje przeszłości. Analiza historyczna pokazuje, że kobiety przez długi czas pozostawały nieobecne w miejskiej topografii, a ich patronki stanowią dziś jedynie niewielki odsetek nazw. Współczesne inicjatywy społeczne i samorządowe dążą do przywrócenia kobietom należnego miejsca w pamięci zbiorowej. Włączenie ich w system nazw miejskich sprzyja demokratyzacji przestrzeni publicznej, wzmacnia tożsamość lokalną i promuje wartości równości oraz uczestnictwa obywatelskiego.
Bibliografia
Assmann A. (2013), Między historią a pamięcią. Antologia, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Benzelstjerna-Engeström W. (1903), Emilia Sczaniecka (1804–1896). Album biograficzne zasłużonych Polaków i Polek wieku XIX, wydanie staraniem i nakładem M. Chełmońskiej. Warszawa, t. 2, s. 269–274.
Białecki T. (1998), Nazwy ulic Poznania 1919–1997, Wydawnictwo Miejskie, Poznań.
Bunt kobiet. Czarne Protesty i Strajki kobiet. Raport, red. E. Korolczuk, B. Kowalska, J. Ramme, C. Snochowska-Gonzalez, https://open.icm.edu.pl/server/api/core/bitstreams/da30ce65-730e-43c0-8f4f-fc75baa002bb/content.
Domańska E. (2014), Historia ratownicza, „Teksty Drugie”, nr 5, s. 12–26.
Domańska H. (2015), Historia o pamięci. Pamięć kulturowa w przestrzeni miejskiej, RCIN PAN, Warszawa.
Dzimira-Zarzycka K. (2022), Samotnica. Dwa życia Marii Dulębianki, Wydawnictwo Marginesy, Warszawa.
Florczyk K. (2017), Cena odwagi. Maria Kapturska, Helena Przybyłek, Stanisława Sobańska, Instytut Pamięci Narodowej, https://poznan.ipn.gov.pl/pl7/aktualnosci/40811,Dr-Katarzyna-Florczyk-o-poznanskich-kobietach-z-Czerwca-1956.html.
Fundacja Ładne Historie (2021), Ulice dla kobiet. Raport z badań i działań, Wrocław.
Gawkowski R. (2024), Kobiecy Klub Sportowy Ewa jako przejaw sportowej emancypacji polskich Żydówek, w: Sport kobiet – historia i współczesność, red. nauk. B. Pędraszewska, s. 38–45, https://www.awf.edu.pl/__data/assets/pdf_file/0017/62045/SportKobietHistoriaIWspolczesnosc.pdf.
Górny K., Górna A., Szczepański J., Sienica A. (2022), Patriarchat nazewniczy – zmaskulinizowany krajobraz symboliczny polskich miast, „Prace i Studia Geograficzne”, 67(1), s. 25–44.
Hałas E. (2004), Polityka symboliczna i pamięć zbiorowa. Zmiany nazw ulic po komunizmie, w: Zmiana czy stagnacja?, red. M. Marody, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa, s. 128–152.
Hałas E. (2017), Polityka symboliczna i pamięć zbiorowa, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Instytut Pamięci Narodowej (IPN) (2016), Ustawa o zakazie propagowania komunizmu w nazwach ulic i obiektów publicznych, Warszawa.
Jankowski E. (1956), Z dziejów znajomości Orzeszkowej z Sienkiewiczem, „Pamiętnik Literacki: czasopismo kwartalne poświęcone historii i krytyce literatury polskiej”, nr 47/4, s. 474–509, https://bazhum.muzhp.pl/media/texts/pamietnik-literacki-czasopismo-kwartalne-poswiecone-historii-i-krytyce-literatury-polskiej/1956-tom-47-numer-4/pamietnik_literacki_czasopismo_kwartalne_poswiecone_historii_i_krytyce_literatury_polskiej-r1956-t47-n4-s474-509.pdf.
Jastrzębska N. (1908), Zarys politycznej działalności kobiet polskich, „Bluszcz”, XLIV, nr 52, https://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/publication/608887/edition/577219?search=cmVzdWx0cz9hY3Rpb249QWR2YW5jZWRTZWFyY2hBY3Rpb24mdHlwZT0tMyZwPTAmcWYxPWF2YWlsYWJpbGl0eTpBdmFpbGFibGUmdmFsMT1xOmR1bCVDNCU5OWJpYW5rYSZpcHA9MjU.
Kopczyńska I. (2020), Wanda Modlibowska – niesamowita pilotka szybowców i działaczka konspiracyjna, Instytut Pamięci Narodowej, https://poznan.ipn.gov.pl/pl7/aktualnosci/122606,Wanda-Modlibowska-niesamowita-pilotka-szybowcow-i-dzialaczka-konspiracyjna.html.
Kowalski W. (2017), Jedyna kobieta w katyńskim dole śmierci. Losy Janiny Lewandowskiej – zamordowanej przez NKWD, „Kombatant”, nr 4(316), s. 13–16.
Kurek K. (2017), Wokół legendy o śmierci księżniczki Ludgardy – wybrane konteksty historiograficzne oraz literackie świadectwa (XIII–XXI wiek), w: Co musi wiedzieć uczony edytor, nawet jeśli nie chce. Prace ofiarowane Profesorowi Wiesławowi Wydrze, red. B. Hojdis, K. Krzak-Weiss, Wydawnictwo PSP, Poznań, s. 43–74.
Łada Walicka J. (1927), Marja Dulębianka – bojownica o prawa kobiece, „Bluszcz”, rok LX, nr 32, www.wbc.poznan.pl/Content/114317/103168.pdf.
Matusiak P. (2010), Zmiany nazewnictwa ulic w Poznaniu w latach 1945–1989, „Kronika Miasta Poznania”, nr 2, s. 45–62.
Matusiak P. (2018), Debaty wokół nazewnictwa ulic w Poznaniu po 2017 roku, „Kronika Miasta Poznania”, 3, s. 88–103.
Memoriał gen. Marii Wittek, https://kpbc.umk.pl/Content/202357/PDF/Tulasiewicz_Natalia_3132_WSK.pdf.
Misiek L., Górzeński R. (2007), Wanda Modlibowska (1909–2001), https://www.poznan.uw.gov.pl/system/files/panteon/wandamodlibowska_opracowanie_ludwik_misiek_i_radoslaw_gorzenski.pdf.
Pańczyk H. (1960), Maria Konopnicka a walka z polityką germanizacyjną władz pruskich, „Instytut Zachodni”, nr 6, s. 288–302.
Religa I., Janina Lewandowska, jedyna kobieta zamordowana w Katyniu, Instytut Pamięci Narodowej (Archiwum), https://archiwum.ipn.gov.pl/pl/historia-z-ipn/160972,Ilona-Religa-Janina-Lewandowska-jedyna-kobieta-zamordowana-w-Katyniu.html.
Rezler M. (1996), Emilia Sczaniecka 1804–1896, Wydawnictwo WBP, Poznań, https://www.wbc.poznan.pl/Content/242910/PDF/emilia%20szczaniecka.pdf.
Skoczylas Ł. (2015), Lokalne polityki pamięci, „Środkowoeuropejskie Studia Polityczne”, nr 4, s. 247–261.
Śladkowski W. (2011), Dla Polski i Francji – Maria Curie-Skłodowska w latach I wojny, „Annales Universitatis Mariae Curie-Słodowska”, Lublin, vol. LXVI, z. 1, s. 67–77.
Tomecka M. (2024), Kobiety Kalos Kagathos, w: Sport kobiet-historia i współczesność, red. nauk. B. Pędraszewska, s. 13–26, https://www.awf.edu.pl/__data/assets/pdf_file/0017/62045/SportKobietHistoriaIWspolczesnosc.pdf.
Traba R. (2006), Historia – przestrzeń dialogu. Pamięci Jerzego Giedroycia i spadkobiercom spuścizny paryskiej „Kultury”, Instytut Studiów Politycznych PAN, Warszawa.
Trąba M. (2009/2010), Święta Urszula Ledóchowska, „Folia Historica Cracoviensia”, vol. XV/XVI, s. 157–169.
Uchwała nr LXVIII/354/92 Rady Miejskiej Poznania z dnia 17 listopada 1992.
Urząd Miasta Poznania (2020), Raport o nazewnictwie ulic w Poznaniu – analiza ilościowa i jakościowa, Poznań.
Urząd Miasta Poznania (2022), Procedura nadawania nazw ulic i obiektów publicznych w Poznaniu, Poznań.
Walkowiak J. B. (2018), Female Street Namesakes in Selected Polish Cities, “Annals of the Austrian Geographical Society”, vol. 160, s. 331–350, https://doi.org/10.1553/moegg160s331.
Wraca nazwa ulicy 23 lutego (2018), Info, https://www.poznan.pl/mim/info/news/wraca-nazwa-ulicy-23-lutego,125739.html.
Wyder G. (2023), Wielkopolskie „entuzjastki” – Bibianna Moraczewska i Emilia Sczaniecka. Życie złożone w służbie Ojczyzny – świadomy wybór czy zrządzenie losu?, „Studia Historica Gedanensia”, t. XIV, s. 196–204.
Zaleski Z. (1926), Nazwy ulic w Poznaniu z planem Wielkiego Poznania, https://www.wbc.poznan.pl/dlibra/publication/13105/edition/20977/content.
Zarządzenie zastępcze nr KN-I.4102.35.2017.16 Wojewody Wielkopolskiego z dnia 13 grudnia 2017 r. w sprawie nadania ulicy 23 lutego położonej w mieście Poznań nazwy por. Janiny Lewandowskiej, https://edziennik.poznan.uw.gov.pl/WDU_P/2017/8477/oryginal/akt.pdf.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Natalia Klejdysz
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.