Abstrakt
Obywatelska inicjatywa uchwałodawcza może być zdefiniowana jako uprawnienie mieszkańców wspólnot samorządowych do przedłożenia projektu uchwały. Wskazana forma demokracji bezpośredniej nie została wprost przewidziana przez Konstytucję RP, jak również ustawy regulujące
funkcjonowanie gmin, powiatów i województw. Przedmiotowa procedura jest przyjmowana w statutach jednostek samorządu terytorialnego, co spotkało się z negatywną opinią niektórych sądów administracyjnych. Przeprowadzona analiza wskazuje jednak, iż obywatelska inicjatywa uchwałodawcza może być ustanowiona w ramach aktualnie obowiązującego porządku prawnego. W tym zakresie warto odnotować, iż takie stanowisko zostało wyrażone m.in. w orzeczeniu Naczelnego Sądu Administracyjnego z 2013 roku. Wydaje się, iż najlepszym rozwiązaniem byłoby ustawowe umocowanie inicjatywy uchwałodawczej mieszkańców (taka propozycja znalazła się w prezydenckim projekcie ustawy o współdziałaniu w samorządzie
terytorialnym na rzecz rozwoju lokalnego i regionalnego). Przyjmując wskazane rozwiązanie, doszłoby nie tylko do rozwiania wątpliwości prawnych, lecz wystąpiłaby również szansa na upowszechnienie obywatelskiej inicjatywy uchwałodawczej. Należy pamiętać o tym, iż aktywny udział obywateli w życiu politycznym jest niezwykle istotny dla prawidłowego funkcjonowania państwa demokratycznego. W związku w tym można sformułować postulat de lege ferenda, aby przyjmowane podstawy prawne w możliwie największym stopniu umożliwiały mieszkańcom korzystanie z inicjatywy uchwałodawczej.
Bibliografia
Augustyniak M. (2014), Inicjatywa uchwałodawcza mieszkańców jako forma partycypacji społecznej w jednostkach samorządu terytorialnego – wnioski de lege lata i postulaty de lege ferenda, w: Partycypacja społeczna w samorządzie terytorialnym, red. B. Dolnicki, Warszawa.
Banaszak B., Preisner A. (1996), Prawo konstytucyjne. Wprowadzenie, Wrocław.
Brzeski M. (2014), Problem podstawy prawnej regulacji obywatelskiej inicjatywy uchwałodawczej w statucie jednostki samorządu terytorialnego, w: Partycypacja społeczna w samorządzie terytorialnym, red. B. Dolnicki, Warszawa.
Druk nr 1699, Sejm RP VII kadencji.
Grabowska S. (2005), Instytucja ogólnokrajowej inicjatywy ludowej w wybranych państwach europejskich. Studium prawno-porównawcze, Rzeszów.
Izdebski H., Podstawy prawne wprowadzenia instytucji inicjatywy uchwałodawczej mieszkańców do statutów jednostek samorządu terytorialnego, http://www.maszglos.pl/wp-content/uploads/2013/04/Podstawy-prawne-wprowadzenia-instytucji-inicjatywy-uchwalodawczejmieszkancow-do-statutow-jednostek-samorzadu-terytorialnego-prof-Hubert-Izdebski.pdf, 21.03.2015.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku, Dz. U. Nr 78, poz. 483, z późn.zm.
Krześnicki I., Inicjatywa obywatelska w sprawie podjęcia uchwały przez organ stanowiący j.s.t. nie może pozostać bez rozpatrzenia, http://www.samorzad.lex.pl/czytaj/-/artykul/inicjatywa-obywatelska- w-sprawie-podjecia-uchwaly-przez-organ-stanowiacy-j-s-t-nie-moze-pozostac-bezrozpatrzenia, 21.03.2015.
Kubel-Grabau A., Mieszkańcy tworzą uchwałę, http://www.decydujmyrazem.pl/o_projekcie/wiadomosci/mieszkancy_tworza_uchwale.html, 22.03.2015.
Łabędź K. (2015), Partycypacja obywatelska na poziomie lokalnym – formy i ograniczenia, „Przegląd Politologiczny” nr 4.
Makowski G. (2012), Obywatelska inicjatywa uchwałodawcza – prawo i praktyka, w: Dyktat czy uczestnictwo? Diagnoza partycypacji publicznej w Polsce, t. I, red. A. Olech, Warszawa.
Makowski G. (2013), Ramy prawne partycypacji – stan obecny, zmiany, perspektywy, w: Partycypacja obywatelska – decyzje bliższe ludziom, red. A. Maszkowska, K. Sztop-Rutkowska, Białystok.
Makowski G., Czy prawo do inicjatywy uchwałodawczej mieszkańców może być wbrew prawu?, http://www.isp.org.pl/decydujmyrazem/aktualnosci,1,443.html, 12.03.2015.
Miruć A. (2010), Obywatelska inicjatywa uchwałodawcza, „Samorząd Terytorialny”, nr 1–2.
Musiał-Karg M. (2014), Demokracja bezpośrednia w szwajcarskich kantonach. Wybrane uwagi na temat referendum, inicjatywy ludowej oraz zgromadzenia ludowego, „Społeczeństwo i Polityka”, nr 2 (12).
Obrzut A. (2010), Inicjatywa uchwałodawcza mieszkańców, „Wspólnota”, nr 13.
Obywatelski projekt zmiany uchwały nr LXXX/1202/V/2010 Rady Miasta Poznania z dnia 9 listopada 2010 roku w sprawie Statutu Miasta Poznania, http://prawodomiasta.org/wp-content/uploads/ 2014/10/Wniosek-do-RMP-o-podjecie-uchwaly-ws-zmiany-statutu-1.pdf, 29.03.2015.
Państwowa Komisja Wyborcza, Wybory samorządowe 2014, wybory2014.pkw.gov.pl/pl/, 29.03.2015.
Rachwał M. (2013), Budżet partycypacyjny jako nowa forma współdecydowania o finansach lokalnych, „Przegląd Politologiczny”, nr 4.
Szacka B. (2008), Wprowadzenie do socjologii, Warszawa.
Uchwała Nr LXVII/1301/09 Rady Miejskiej w Łodzi z dnia 4 listopada 2009 roku w sprawie ogłoszenia tekstu jednolitego Statutu Miasta Łodzi, Dz. Urz. Woj. Łódzkiego 2009, Nr 347, poz. 2860.
Uchwała Nr LXXX/1202/V/2010 Rady Miasta Poznania z dnia 9 listopada 2010 roku w sprawie Statutu Miasta Poznania, Dz. Urz. Woj. Wielkopolskiego 2011, Nr 11, poz. 303.
Uchwała Nr XCIII/1964/14 Rady Miejskiej w Łodzi z dnia 24 września 2014 roku w sprawie zmiany Statutu Miasta Łodzi, Dz. Urz. Woj. Łódzkiego 2014, poz. 3718.
Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 roku Kodeks postępowania administracyjnego, t.j. Dz. U. 2016, poz. 23.
Ustawa z dnia 15 września 2000 roku o referendum lokalnym, t.j. Dz. U. 2013, poz. 706, z późn. zm.
Ustawa z dnia 24 czerwca 1999 roku o wykonywaniu inicjatywy ustawodawczej przez obywateli, Dz. U. Nr 62, poz. 688, z późn. zm.
Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 roku o samorządzie powiatowym, t.j. Dz. U. 2015, poz. 1445, z późn. zm.
Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 roku o samorządzie województwa, t.j. Dz. U. 2015, poz. 1392, z późn. zm.
Ustawa z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie gminnym, t.j. Dz. U. 2015, poz. 1515, z późn. zm.
Uziębło P. (2000), Ustawa z 1999 roku o wykonywaniu inicjatywy ustawodawczej przez obywateli, „Przegląd Sejmowy”, nr 4.
Widera A., Statut rady: inicjatywa uchwałodawcza rzadko w rękach mieszkańców, http://www.portalsamorzadowy.pl/komunikacja-spoleczna/statut-rady-inicjatywa-uchwalodawcza-rzadko-wrekach- mieszkancow,68241_0.html, 29.03.2015.
Wołodźko K., Lokalni bezradni, http://nowyobywatel.pl/2014/01/27/lokalni-bezradni, 28.03.2015.
Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego, sygn. II OSK 1887/13, orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/469F3F3669, 7.03.2015.
Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego, sygn. OSK 1122/04, http://www.orzeczenia-nsa.pl/wyrok/osk-1122-04/statut_rozstrzygniecia_nadzorcze_dotyczace_gminy_skargi_organow_na_czynnosci_ samorzad_terytorialny/1504c5e.html, 21.03.2015.
Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie, sygn. II SA/Ol 737/08, orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/6910230A5D, 7.03.2015.
Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu, sygn. III SA/Wr 584/05, orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/5D8E8D407B, 7.03.2015.
Zarządzenie Nr 224/2014/P Prezydenta Miasta Poznania z dnia 18 kwietnia 2014 roku w sprawie przeprowadzenia na terenie miasta Poznania konsultacji społecznych w sprawie budżetu Miasta Poznania na rok 2015, http://bip.poznan.pl/bip/zarzadzenia-prezydenta/224-2014-p,NT001156EE/, 29.03.2015.