Abstrakt
Przekształcenia własnościowe przedsiębiorstw państwowych były jednym z elementów transformacji ustrojowej Polski, która rozpoczęła się pod koniec lat osiemdziesiątych XX wieku. Zmiany własnościowe objęły stocznie produkcyjne, które miały wpływ na poziom rozwoju gospodarczego państwa oraz były symbolem wydarzeń politycznych. Przebieg procesu przekształceń własnościowych stoczni był uzależniony od decyzji rządu. Nie bez znaczenia była też sytuacja na światowym rynku stoczniowym oraz przystąpienie Polski do Unii Europejskiej. Z tego też powodu proces ten był przedmiotem szczególnej uwagi wśród polityków, badaczy oraz społeczeństwa, budząc spory i kontrowersje. Celem artykułu jest przeanalizowanie polityki poszczególnych rządów w zakresie przekształceń własnościowych przedsiębiorstw państwowych w przemyśle stoczniowym, ukazując czynniki które miały wpływ na przebieg procesu prywatyzacji stoczni. Przeprowadzając analizę polityki Rady Ministrów w zakresie przekształceń własnościowych stoczni produkcyjnych, dążono do uzyskania odpowiedzi na następujące pytania badawcze: Czy rząd polski wypracował spójną koncepcję przekształceń własnościowych przedsiębiorstw państwowych w przemyśle stoczniowym? Jakie decyzje podejmowały poszczególne rządy w celu prywatyzacji stoczni? oraz Jakie czynniki miały wpływ na proces zmian własnościowych stoczni? W badaniach wykorzystano metodę komparatystyczną, decyzyjną, instytucjonalno- prawną i statystyczną. Szczególną uwagę zwrócono na przebieg procesu prywatyzacji stoczni po wejściu Polski do Unii Europejskiej. Polityka prywatyzacyjna została zaprezentowana na przykładzie stoczni w Szczecinie, Gdańsku i Gdyni.
Bibliografia
Akt notarialny dotyczący utworzenia Stoczni Gdańskiej SA, 13 kwietnia 1990 r., Archiwum Państwowe w Gdańsku, Stocznia Gdańska SA, sygn. 10004.
Bałtowski M. (2002), Przekształcenia własnościowe przedsiębiorstw państwowych w Polsce, PWN, Warszawa.
Bałtowski M. (2009), Gospodarka socjalistyczna w Polsce, PWN, Warszawa.
Bałtowski M., Miszewski M. (2006), Transformacja gospodarcza w Polsce, PWN, Warszawa.
Banki mówią „nie” Stoczni Gdańskiej… (1997), „Nowe Życie Gospodarcze”, nr 9.
Berend I. T. (2011), Od bloku sowieckiego do Unii Europejskiej. Transformacja ekonomiczna i społeczna Europy Środkowo-Wschodniej od 1973 roku, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Biała księga prywatyzacji polskich stoczni, Ministerstwo Skarbu Państwa, Warszawa, wrzesień 2008.
Binek P., Tałasiewicz M. (2011), Stocznia Szczecińska. Upadek, Wydawnictwo Kurier-Press, Szczecin.
Chądzyński W., Piskorz-Nałęcki J. W., Sobecki W. (1998), Stocznia Szczecińska 1948–1998, Wydawnictwo Studio 69, Szczecin.
Dryll I. (1996), Co się dzieje w Stoczni Gdańskiej, „Nowe Życie Gospodarcze” nr 30.
Dryll I. (2008), Podzwonne dla stoczni?, „Nowe Życie Gospodarcze” nr 31.
Dryll I. (2009), Stocznie pod (unijny) młotek…, „Nowe Życie Gospodarcze” nr 1–2.
Dudek A. (2013), Historia polityczna Polski 1989–2012, Wydawnictwo Znak, Kraków.
Gapiński R., Macierewicz O. (1989), Stocznia Szczecińska im. A. Warskiego w latach 1948–1988. Ludzie, wydarzenia, liczby, Krajowa Agencja Wydawnicza, Szczecin.
Gargas A., Kulisy kompromitującej transakcji, „Gazeta Polska”, 19.08.2009.
Góralczyk W. (2007), Przyczynek do dziejów ustawodawstwa prywatyzacyjnego w Polsce, Wydawnictwo WSPiZ, Warszawa.
Grala D. T. (2005), Reformy gospodarcze w PRL (1982–1989). Próba
uratowania socjalizmu, Wydawnictwo TRIO, Warszawa.
Informacja o wynikach kontroli działalności organów państwowych oraz władz Stoczni Gdańskiej w okresie od 1988 r. do upadłości spółki, Najwyższa Izba Kontroli, Departament Skarbu Państwa i Prywatyzacji, Warszawa, kwiecień 1997.
Informacja o wynikach kontroli funkcjonowania przedsiębiorstw przemysłu okrętowego w warunkach gospodarki rynkowej, Najwyższa Izba Kontroli, Delegatura w Gdańsku, Gdańsk, maj 1996.
Informacja o wynikach kontroli restrukturyzacji i prywatyzacji sektora przemysłu stoczniowego w latach 2005–2007, Najwyższa Izba Kontroli, Delegatura w Gdańsku, Gdańsk, czerwiec 2009.
Informacja o wynikach kontroli sprawowania przez Skarb Państwa nadzoru nad działalnością Stoczni Gdynia SA, Najwyższa Izba Kontroli, Departament Skarbu Państwa i Prywatyzacji, Warszawa, styczeń 2000.
Informacja o wynikach kontroli wykorzystania środków publicznych w sektorze stoczniowym w latach 2001–2005, Najwyższa Izba Kontroli, Delegatura w Gdańsku, Gdańsk, marzec 2007.
Kamola-Cieślik M. (2012), Proces prywatyzacji Stoczni Szczecińskiej Nowa Sp. z o.o. w latach 2004–2009, „Przegląd Politologiczny” nr 4.
Kamola-Cieślik M. (2013), Polityka przekształceń własnościowych przedsiębiorstw państwowych gospodarki morskiej w okresie transformacji systemowej w Polsce, Wydawnictwo ZAPOL, Szczecin.
Karpiński A., Paradysz S., Soroka P., Żółtkowski W. (2013), Jak powstawały i jak upadały zakłady przemysłowe w Polsce, MUZA SA, Warszawa.
Kieżun W. (2012), Patologia transformacji, Wydawnictwo Poltext, Warszawa.
Klein J. (2005), „Nie” dla zarządu, „Dziennik Bałtycki”, 29.08.
Koćmiel M. (2003), Rzeczpospolita Stoczniowa – spisek czy niekompetencja?, Wydawnictwo VLV, Szczecin.
Kowalewska J. (2012), Stocznia ma pecha. Umowa z Kraftportem nieważna, „Gazeta Wyborcza. Szczecin”, 11.01.
Kozarowicz H., Skowrońska A. (2005), Polityka przemysłowa, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu, Wrocław.
Krajewski S. (2009), Prywatyzacja. Restrukturyzacja. Konkurencyjność polskich przedsiębiorstw, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa.
Kraśnicki A. (2009a), Będziemy robić statki, „Gazeta Wyborcza. Szczecin”, 18.05.
Kraśnicki A. (2009b), Stocznia niesprzedana, „Gazeta Wyborcza. Szczecin”, 29.11.
Kraśnicki A. (2009c), Stocznia – teraz syndyk, „Gazeta Wyborcza. Szczecin”, 15.09.
Mering K. (1996), Stocznie pod lupą, „Nowe Życie Gospodarcze” nr 29.
Niklewicz K. (2009), Stocznie skazane na Katar?, „Gazeta Wyborcza”, 2.09.
Patkowski K. (2010), Proces prywatyzacji w państwach Grupy Wyszehradzkiej. Aspekt polityczny i ideologiczny, Wydawnictwo Naukowe WSHiD, Poznań.
Pismo sekretarza stanu Ministerstwa Przekształceń Własnościowych Tomasza Stankiewicza do prezesa zarządu Stoczni Szczecińskiej SA Krzysztofa Piotrowskiego w sprawie postępowania układowego, Warszawa, maj 1992 r. Archiwum Państwowe w Szczecinie, Stocznia Szczecińska Spółka Akcyjna, sygn. 807.
Polityka przemysłowa, Warszawa, wrzesień 1993 r. Archiwum Akt Nowych w Warszawie, Ministerstwo Przemysłu i Handlu, sygn. 5/10.
Pomoc publiczna dla stoczni, Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Warszawa, wrzesień 2008.
Prywatyzacja sektorowa. Materiał opracowany przez Ministerstwo Przekształceń Własnościowych (1991), „Przegląd Rządowy” nr 2.
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 15 października 2002 r. w sprawie dopuszczalności pomocy publicznej w sektorze budownictwa okrętowego, Dz. U. 2002, Nr 186, poz. 1547.
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 20 lutego 2001 r. w sprawie udzielenia pomocy publicznej w sektorze budownictwa okrętowego, Dz. U. 2001, Nr 28, poz. 304.
Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, kadencja IV, druk nr 2321: Informacja rządu RP o stanie gospodarki morskiej, Warszawa, 18 listopada 2003.
Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, kadencja VI, druk nr 900: Informacja na temat sytuacji w morskich stoczniach produkcyjnych Stocznia Szczecińska Nowa Sp. z o.o. i Stocznia Gdynia SA, Warszawa, 2 września 2008.
Sprawozdanie rady nadzorczej Stoczni Gdańskiej SA za 1992 r. Archiwum Państwowe w Gdańsku, Stocznia Gdańska SA, sygn. 10111.
Sprawozdanie stenograficzne z II kadencji Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej: 103 posiedzenie z 20 marca 1997.
Strategia dla sektora stoczniowego (morskie stocznie produkcyjne) w Polsce w latach 2006–2010, Ministerstwo Gospodarki, Warszawa sierpień 2006.
Tałasiewicz M., Molewicz M. (2003), Szkic do analizy upadku Stoczni Szczecińskiej Porta Holding SA oraz jej grupy kapitałowej, w: Holding po polsku. Od sukcesów do porażek. Studia przypadków, red. A. Zelek, Wydawnictwo ZSB, Szczecin.
Uchwała nr 66/93 Rady Ministrów z dnia 10 sierpnia 1993 r. w sprawie trybu zbycia akcji Stoczni Szczecińskiej Spółki Akcyjnej, Archiwum Zakładowe Ministerstwa Skarbu Państwa w Warszawie, Ministerstwo Skarbu Państwa sygn. 719/1.
Ustawa z dnia 13 lipca 1990 r. o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych, Dz. U. 1990, Nr 51, poz. 298.
Ustawa z dnia 13 lipca 1990 r. o utworzeniu urzędu Ministra Przekształceń Własnościowych, Dz. U. 1990, Nr 51, poz. 299.
Ustawa z dnia 19 grudnia 2008 r. o postępowaniu kompensacyjnym w podmiotach o szczególnym znaczeniu dla polskiego przemysłu stoczniowego, Dz. U. 2008, Nr 233, poz. 1569.
Ustawa z dnia 30 czerwca 2000 r. o warunkach dopuszczalności i nadzorowania pomocy publicznej dla przedsiębiorców, Dz. U. 2000, Nr 60, poz. 704.
Uzasadnienie do wniosku o ogłoszenie upadłości Stoczni Szczecińskiej Porta Holding SA, Szczecin, 12 lipca 2002 r., Archiwum Zakładowe Ministerstwa Skarbu Państwa w Warszawie, Ministerstwo Skarbu Państwa, sygn. 3536/30.
Vademecum prywatyzacji (1991), Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa.
Założenia polityki morskiej państwa do 2000 roku, Warszawa, 31 maj 1993 r., Archiwum Akt Nowych w Warszawie, Ministerstwo Transportu i Gospodarki Morskiej, sygn. 1/20.