Abstrakt
Ze względu na szybki rozwój technologii informacyjnych i komunikacyjnych we wszystkich dziedzinach życia publicznego, wpływ ICT na demokrację staje się w ostatnich latach coraz bardziej popularnym przedmiotem badań wśród przedstawicieli nauki. Zastosowanie nowoczesnych technologii jest bardzo widoczne w gospodarce, edukacji, bankowości, usługach, przejawiając się zarówno w przestrzeni publicznej, jak i prywatnej. ICT są również stosowane w celu ułatwienia/usprawnienia procesów zachodzących pomiędzy instytucjami politycznymi, partiami politycznymi i politykami a wyborcami. W życiu politycznym nowoczesne technologie są stosowane zarówno w procesie informowania, w komunikowaniu, jak w procesie wyborczym. W związku z powyższym mówić można o nowym paradygmacie demokracji wspomaganej przez technologie elektroniczne. Obok demokracji rozumianej w tradycyjny sposób, demokracja elektroniczna staje się popularnym pojęciem definiowanym w kategoriach technologii informacyjnych i komunikacyjnych stosowanych w celu zwiększenia udziału obywateli w procesach demokratycznych. Głównym celem rozważań podjętych w niniejszym tekście jest odpowiedź na pytanie dotyczące najważniejszych dylematów związanych z e-demokracją oraz wybranych wyzwań pojawiających się w związku z tą nową formułą sprawowania władzy. Wywód prowadzony jest w kontekście wpływu ICT na zasady demokratyczne, jak i na udział obywateli w demokratycznym procesie decyzyjnym. Podstawą teoretyczną do analizy są ujęcia e demokracji sformułowane przez następujących badaczy: Tero Päivärinta i Øystein Saebo, Joachim Åström i Jan A. G. M. van Dijk. Artykuł podzielono na kilka części: pierwsza dotyczy zdefiniowania demokracji elektronicznej i jej modeli, druga część poświęcona została kwestiom uczestnictwa wspieranego przez ICT, a w trzeciej części rozważań podniesiono zagadnienie różnych dylematów i wyzwań pojawiających się związku z nowymi możliwościami e-demokracji.
Bibliografia
Abramowicz B. (2011), Koncepcja demokracji deliberacyjnej jako odpowiedź na postulaty usprawnienia demokracji przedstawicielskiej, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny”, LXXIII,
Issue 4.
Åström J. (2001), Should Democracy Online be Quick, Strong, or Thin?, “Communications of the ACM”, vol. 44, no. 1, http://www.accessmylibrary.com/coms2/summary_0286-10566163_ITM,
11.2015.
Baciak P. (2006), Internet – Agora XXI wieku? Rozważania w świetle teorii demokracji deliberatywnej autorstwa Jürgena Habermasa, “Global Media Journal-Polish Edition”, no. 2 (2)/Fall.
Barber B. R. (1984), Strong democracy: participatory politics for a new age, University of California Press, Berkeley.
Bellamy C. (2000), Modelling electronic democracy, Towards democratic discourses for an information age, in: Democratic governance and new technology, technologically mediated innovations in
political practice in Western Europe, eds. J. Hoff, I. Horrocks, P. Tops, Rutledge, London.
Browning G. (2005), Electronic Democracy. Rusing the Internet to Transform American Politics, Bedford–New Jersey.
Browning G. (2002), Electronic Democracy: Using the Internet to Transform American Politics, Medford.
Brundige J., Rice R. (2009), Political engagement online: do the information rich get richer and the like-minded more similar?, in: Routledge Handbook of Internet Politics, red. A. Chadwick,
P. H. Howard, London–New York.
Buksiński T. (2002), Dylematy demokracji deliberatywnej Johna Rawlsa i Jürgena Habermasa, in: Rozum jest wolny, wolność – rozumna, eds. R. Marszałek, E. Nowak-Juchacz, Warszawa.
Carrizales T. (2008), Critical Factors in an Electronic Democracy: a Study of Municipal Managers, “The Electronic Journal of e-Government”, vol. 6, Issue 1.
Clift S. (2003), E-Democracy, E-Governance and Public Net-Work (Government 2.0) – Overview, http://stevenclift.com/?p=104, 13.11.2012.
Czajkowski R., Kaczmarczyk A. (2001), E-głosowanie – niezbędny element elektronicznej platformy do obsługi procedur demokracji w społeczeństwie informacyjnym, in: Tworzenie mechanizmów
i struktur rozwoju elektronicznej gospodarki w Polsce. Warszawa, 12 czerwca 2001 r. Conference Materials, Instytut Logistyki i Magazynowania, Poznań.
Digital Democracy: Issues of Theory and Practice (2000), eds. K. L. Hacker, J. van Dijk, London.
eEurope 2005: An information society for all. An Action Plan to be presented in view of the Sevilla
European Council, 21/22 June 2002, Commision of the European Communities, http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2002:0263:FIN:EN:PDF, 12.12.2011.
Eriksen E. O., Weigård J. (1999), Kommunikativ handling og deliberativt demokrati: Jürgen Habermas’ teori om politikk og samfunn, Fagbokforlaget, Bergen.
Falling through the Net. Defining the Digital Divide. A Report on the Telecommunications and Information Technology Gap in America, July 1999, National Telecommunications and Information
Administration, Department of Commerce.
Friedland L. A. (1996), Electronic Democracy and the New Citizenship, „Media, Culture & Society”, vol. 18, no. 2.
Gimmler A. (2001), Deliberative democracy, the public sphere and the internet, “Philosophy Social Criticism”, no. (27) 4.
Grossman L. K. (1995a), Maintaining Diversity in the Electronic Republic, “Technology River”, vol. 98.
Grossman L. K. (1995b), The Electronic Republic. Reshaping Democracy in the Information Age, New York.
Grönlund Å. (2003), Emerging electronic infrastructures – Exploring democratic components, “Social Science Computer Review”, no. 1 (21).
Habermas J. (1998), Between Facts and Norms. Contributions to a Discourse Theory of Law and Democracy, Cambridge.
Habermas J. (2005), Faktyczność i obowiązywanie. Teoria dyskursu wobec zagadnień prawa i demokratycznego państwa prawnego, Warszawa.
Habermas J. (1999), Teoria działania komunikacyjnego, Tom I, PWN, Warszawa.
Habermas J. (2002), Teoria działania komunikacyjnego, Tom II, Warszawa.
Hague B. N., Loader B. (1999), Digital Democracy: Discourse and Decision-making in the Information Age, New York.
Held D. (1996), Models of Democracy, Blackwell, Oxford.
Katz J., Rice. R. (2002), Social Consequences of Internet Use, Access, Involvement, and Interaction, London.
Kersting N. (2012), The Future of Electronic Democracy, in: Electronic Democracy, ed. N. Kersting, Opladen–Berlin–Toronto.
Korac-Kakabadse A., Korac-Kakabadse N. (1999), Information Technology’s Impact on the Quality of Democracy: Reinventing the ‘Democratic Vessel, in: Reinventing Government in the Information
Age: International Practice in IT-Enabled Public Sector Reform, ed. R. Heeks, London.
Lissewski P. (2002), Cyberdemokracja? Internetowe iluzje, „Przegląd Politologiczny”, no. 3.
London S. (1995), Teledemocracy vs. Deliberative Democracy? A Comparative Look at Two Models of Public Talk, „Journal of Interpersonal Computing and Technology”, vol. 3, no. 2.
Lynne E. (2004), Direkte demokrati, Pax, Oslo.
Maj P. (2009), Internet i demokracja. Ewolucja systemu politycznego, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów.
Marczewska-Rytko M. (2010), Idea demokracji bezpośredniej od okresu antycznego do czasów Internetu i globalizacji, in: Demokracja bezpośrednia. Wymiar globalny lokalny, eds. M. Marczewska-
Rytko, A. K. Piasecki, UMCS, Lublin.
McCarthy Th. (1994), Kantian Constructivism and Reconstructivism: Rawls and Habermas in Dialogue, „Ethics”, no. 105.
Mossberger K., Tolbert C. J., Stansbury M. (2003), Virtual Inequality: Beyond the Digital Divide, Washington D.C.
Musiał-Karg M. (2009), Demokracja a Internet – doświadczenia Szwajcarii i Polski, in: Jednostka – społeczeństwo – państwo wobec megatrendów współczesnego świata. Polska pięć lat w Unii
Europejskiej, eds. G. Piwnicki, S. Mrozowska, Gdańsk.
Musiał-Karg M. (2013), Elektroniczne głosowanie. Wybrane dylematy wokół e-voting, in: Demokracja elektroniczna. Kontrowersje i dylematy, ed. M. Marczewska-Rytko, UMCS, Lublin.
Musiał-Karg M. (2012), Elektroniczne referendum w Szwajcarii. Wybrane kierunki zmian helweckiej demokracji bezpośredniej, Wydawnictwo WNPiD UAM, Poznań.
Musiał-Karg M. (2010), Głosowanie elektroniczne – nowe wyzwanie dla demokracji?, „Przegląd Politologiczny”, no. 4.
Norris P. (2001), Digital Divide. Civic Engagement, Information Poverty, and the Internet Worldwide, Cambridge.
Noveck B. S., Paradoxical Partners: Electronic Communication and Electronic Democracy, in: The Internet, Democracy and Democratization, ed. P. Ferdinand, Routledge.
Pateman C. (1970), Participation and democratic theory, Cambridge University Press, Cambridge.
Päivärinta T., Sæbø Ø. (2006), Models of E-Democracy, “Communications of the Association for Information Systems”, vol. 17.
Prosser A., Krimmer R. (2004), The Dimensions of Electronic Voting. Technology, Law, Politics and Society, in: Electronic Voting in Europe –Technology, Law, Politics and Society. Workshop of the
ESF TED Programme together with GI and OCG July, 7th–9th, 2004 in Schloß Hofen/Bregenz, Lake of Constance, Austria, eds. A. Prosser, R. Krimmer, Bonn.
Rawls J. (1998), Liberalizm polityczny, transl. A. Romaniuk, Warszawa.
Saward M. (2008), Demokracja, Warszawa.
Sæbø Ø., Päivärinta T. (2005), Autopoietic Cybergenres for e-Democracy? Genre analysis of a Web-Based Discussion Board, in: Proceedings of the 38th Annual Hawaii International Conference
on System Sciences; Genre in Digital Documents, ed. R. H. J. Sprague, Hawaii: IEEE Computer Society, Big Island.
ter Hedde M., Svensson J. (2009), Online Discussion on Government Websites: Fact and Failure?, in: ICT, Citizens and Governance: After the Hype!, eds. A. Meijer, K. Boomsma, P. Wagenaar, Amsterdam–Berlin–Tokio.
The statement of the Internet Society Poland (ISOC) concerning e-voting in general elections, adopted by the ISOC Management Board on 10th January 2007 (Resolution of the ISOC Poland Management
Board No. 2/2007), January 1st, 2007, Internet Society Poland, http://www.isoc.org.pl/200701/wybory, 13.04.2014.
Tolbert C. J., Mossberger K. (2006), New Inequality Frontier: Broadband Internet Access, Economic Policy Institute Working Paper No. 275, Washington.
Tsagarousianou R. (2000), Electronic Democracy in Practice: One, Two, Three... Countless Variants, “HERMÈS”, no. 26–27.
Tsagarousianou R. (1999), Electronic democracy: Rhetoric and reality. Communications, “The European Journal of Communication Research”, vol. 24, no. 2.
Tsagarousianou R., Tambini D., Brian C. (1998), Electronic Democracy and the Civic Networking Movement in Context, in: Cyberdemocracy. Technology, Cities and Civic Network, eds. R. Tsagarousianou, D. Tambini, C. Brian, Rotledge, New York.
van Dijk J. A. G. M. (2012), Digital Democracy: Vision and Reality, in: Public Administration in the Information Age: Revisited, eds. I. Snellen, M. Thaens, W. van de Donk, IOS-Press, Amsterdam– Berlin–Tokio–Washington, DC.
van Dijk J. (2000), Models of democracy and concepts of communication, in: Digital Democracy, Issues of theory and practice, eds. K. L. Hacker, J. Van Dijk, London.
van Dijk J. A. G. M. (2010), Participation in Policy Making, in: Study on the Social Impact of ICT. Report for European Commission, Information Society and Media Directorate- General, European Communities DOI, Luxemburg, ec.europa.eu/, 17.09.2012.
van Dijk J. (2006), The Network Society, Social Aspects of New Media, London–Thousand Oaks–New Delhi.
Weale Ch., Musso J., Hale M. (1999), Electronic Democracy and the Diffusion of Municipal Web Pages in California, “Administration & Society”, vol. 31, no. 1.
Weber L. (2002), A Survey of the Literature on the Internet and Democracy, Paper Presented at the Prospects for Electronic Democracy Conference, Carnegie Mellon University, Pittsburgh.
Wimmer P. (2004), Elektroniczna demokracja, http://www.ucze.pl/InternetDemocracy.htm, 22.10.2008.