Keywords
Model of transformation 1989
Poland 1989
Catholic Church 1989
How to Cite
Abstract
The events that took place in Poland in 1988–1989 established a transformation model of which various elements tended to be replicated in other countries of the Soviet Bloc. Nevertheless, certain elements of the Polish transformation model were specific and unique, having sprouted from a specific historical context. The author of the paper proposes that the triad formed by “the authorities, the opposition and the Church” be considered a uniquely Polish aspect of the political and social transformation that took place after August 1980. The goal of this paper is to present this transformation with respect to each of the above three actors. An analysis of their concepts and actions leads to the conclusion that Poland should be considered an exceptional model of transformation in Central and Eastern Europe. The Polish transformation model featured a key and unique element, the Catholic Church – an institution that played a considerable role in making the 1988–1989 transformation non-confrontational.
References
Borecki P. (2008), Geneza modelu stosunków państwo–Kościół w Konstytucji RP, Wyd. Sejmowe, Warszawa.
Codogni P. (2009), Okrągły stół, czyli polski rubikon, Prószyński i S-ka, Warszawa.
Codogni P. (2012), Wybory czerwcowe 1989 roku. U progu przemiany ustrojowej, IPN, Warszawa.
Czaczkowska E., Wiścicki T. (2004), Ksiądz Jerzy Popiełuszko, Świat Książki, Warszawa.
Czerwiński M. (2001), Religia w ideologii PZPR lat 80, in: Między integracją a komunizmem: społeczeństwa i kościoły Europy środkowej, eds. K. Kowalczyk et al., Mała Poligrafia Redemptorystów, Tuchów.
Dąbek K. (2006), PZPR – retrospektywny portret własny, Trio, Warszawa.
Dudek A. (2004), Reglamentowana rewolucja. Rozkład dyktatury komunistycznej w Polsce 1988–1990, Arcana, Kraków.
Dudek A., Gmyz R. (2003), Komuniści i Kościół w Polsce (1945–1989), Znak, Kraków.
Friszke A. (1994), Opozycja polityczna w PRL 1945–1980, Aneks, Londyn.
Gawin D. (2015), Wielki zwrot. Ewolucja lewicy i odrodzenie idei społeczeństwa obywatelskiego 1956–1976, Znak, Kraków.
Gebert K. (1990), Mebel, Aneks, Londyn.
Gocłowski T., Hlebowicz A. (1998), Świadek, Prószyński i S-ka, Warszawa.
Hall A. (2011), Osobista historia III Rzeczpospolitej, Rosner&Wspólnicy, Warszawa.
Kisielewski T. (2011), Partii portret własny. Polityka i świadomość w PZPR – studium upadku, Neriton, Warszawa.
Kołomiejczyk N. (1988), Polska Zjednoczona Partia Robotnicza 1948–1986, Książka i Wiedza, Warszawa.
Komisja Wspólna Rządu Rzeczpospolitej Polskiej i Konferencji Episkopatu Polski w archiwaliach lat 1989–2010 (2011), selected and edited by P. Borecki, C. Janik, Wyd. Sejmowe, Warszawa.
Koseła K. (2003), Polak i katolik splątana tożsamość, IFiS PAN, Warszawa.
Kowal P. (2015), Koniec systemu władzy. Polityka ekipy gen. W. Jaruzelskiego w l. 1986–1989, Narodowe Centrum Kultury, Warszawa.
Łuczak A. (2010), Dekada polskich przemian. Studium władzy i opozycji, ASPRA-JR, Warszawa.
Metody pracy operacyjnej aparatu bezpieczeństwa wobec kościołów i związków wyznaniowych (2004), ed. A. Dziurok, IPN, Warszawa.
Orszulik A. (2006), Czas przełomu. Notatki z rozmów z władzami PRL w latach 1981–1989, Apostolicum, Warszawa–Ząbki.
Paczkowski A. (2002), Boisko wielkich mocarstw: Polska 1980–1989. Widok od wewnątrz, “Polski Przegląd Dyplomatyczny”, nr 3.
Paczkowski A. (2002a), Droga do „mniejszego zła”. Strategia i taktyka obozu władzy, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Polska 1986–1989. Koniec systemu, t. III: Dokumenty (2002), eds. A. Dudek, A. Friszke, Trio, Warszawa.
Poufny dokument KC PZPR z 1986 r. o polityce wobec Kościoła (1992), “Więź”, no. 11.
Polski rok 1989: sukcesy, zaniechania, porażki, Część 2 (2009), eds. M. Jabłonowski, S. Stępka, S. Sulowski, Ad Astra, Warszawa.
Raina P., Droga do Okrągłego Stołu. Zakulisowe rozmowy przygotowawcze, Wyd. von Borowiecky, Warszawa.
Staniszkis J. (2001), Postkomunizm. Próba opisu, Słowo/Obraz/Terytoria, Gdańsk.
Sztompka P. (2007), Socjologia zmian społecznych, Znak, Kraków.
Weigel G. (2001), Świadek nadziei. Biografia papieża Jana Pawła II, Świat Książki, Warszawa.
Wnuk-Lipiński E. (2002), Nastroje społeczne w latach 1986–1989, in: Polska 1986–1989. Koniec systemu, t. I: Referaty, eds. A. Dudek, A. Friszke, Trio, Warszawa.
Wojnicki J. (2006), Modele zmiany politycznej w Europie Środkowo-Wschodniej w l. 1989–1990, in: Pokojowa rewolucja jako instrument zmiany politycznej w krajach postkomunistycznych na przełomie XX i XXI wieku, eds. J. Macała, R. Potocki, A. Janiak, Druk-Ar, Zielona Góra.
Zmierzch dyktatury. Polska lat 1986–1989 w świetle dokumentów (2013), t. I, ed. A. Dudek, IPN, Warszawa.