Słowa kluczowe
bezpieczeństwo antyterrorystyczne
terroryzm
dobro wspólne
obrona konieczna
stan wyższej konieczności
Jak cytować
Abstrakt
Zakres przedmiotowy analizy podjętej w tekście obejmuje problematykę relacji między dwoma dobrami. Z jednej strony między dobrem, którym jest bezpieczeństwo wspólnoty, i z drugiej strony – dobrem wyrażającym się w uprawnieniu do stosowania szczególnych środków wpisujących się w ramy obrony koniecznej i stanu wyższej konieczności. Problem relacji między dwoma dobrami, np. konfliktem między dwoma dobrami, zauważyć można w rywalizacji dobra wspólnego i dobra jednostki. Podobną relację zauważyć można w procesie derogacji zobowiązań współczesnej wspólnoty politycznej w zakresie ochrony życia oraz innych praw i wolności jednostki. Za szczególne przypadki kolizji dóbr należy uznać dopuszczalność użycia siły, przemocy i ograniczenia prywatności jednostki. Do najbardziej skrajnych przykładów użycia siły i przemocy przez wspólnotę polityczną należy zaliczyć pozbawienie jednostek lub grup życia i stosowanie wobec nich tortur. Natomiast do przykładów związanych z ingerencją w sferę życia prywatnego jednostki należy zaliczyć wszelkiego rodzaju środki inwigilacji stosowane przez instytucje państwowe.
Głównym celem analizy zawartej w tekście jest przedstawienie różnego typu argumentów dotyczących możliwości stosowania szczególnych środków w granicach lub poza granicami obrony koniecznej i stanu wyższej konieczności przez wspólnotę polityczną. W celu uszczegółowienia zakresu przedmiotowego analizy w tekście wskazano następujące pytania badawcze: (1) W jakim zakresie możliwe jest w granicach prawa, per analogiam do adekwatnych działań jednostki, stosowanie szczególnych środków (obrony koniecznej lub stanu wyższej konieczności) przez wspólnotę polityczną w celu zapewnienia jej bezpieczeństwa (w szczególności bezpieczeństwa antyterrorystycznego)?; (2) W jakim zakresie możliwe jest w poza granicami prawa, per analogiam do adekwatnych działań jednostki, stosowanie szczególnych środków (obrony koniecznej lub stanu wyższej konieczności) przez wspólnotę polityczną w celu zapewnienia jej bezpieczeństwa (w szczególności bezpieczeństwa antyterrorystycznego)?
Analiza zawarta w tekście ma głównie charakter poglądowy i koncepcyjny w zakresie prezentacji problematyki relacji dóbr, jakimi są bezpieczeństwo i szczególne uprawnienia wspólnoty politycznej. Do prezentacji prawnych aspektów tego zagadnienia wykorzystano interpretację tekstualną, funkcjonalną i systemową. Obok poszczególnych rodzajów interpretacji prawnych w toku argumentacji wykorzystano teoretyczną refleksję nad prawem. W ujęciu koncepcyjnym tytułowego problemu wykorzystano argumentację per analogiam do adekwatnych działań jednostki w chwili bezpośrednio grożącego jej niebezpieczeństwa a określonych w przepisach polskiego prawa karnego – czyli obrony koniecznej i stanu wyższej konieczności.
Bibliografia
Agamben G. (2008a), Stan wyjątkowy. Homo sacer II, 1, Ha!art, Kraków.
Agamben G. (2008b), Stan wyjątkowy, https://recyklingidei.pl/agamben-stan-wyjatkowy, 31.01.2021.
Arystoteles (2008), Etyka nikomachejska, PWN, Warszawa.
Awad E., Dsouza S., Kim R. et al. (2018), The Moral Machine experiment, “Nature”, vol. 563.
Bacławski J. (2012), Wola powszechna i jej stabilność według koncepcji J. J. Rousseau, “Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria”, no. 4.
Bakker E., De Graaf B. (2014), Towards a Theory of Fear Management in the Counterterrorism Domain: A Stocktaking Approach, “ICCT Research Paper”, January 2014.
Bäcker R., Rak J. (2019), Trajektoria trwania opancerzonych demokracji, “Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem”, vol. 41, no. 3.
Barber B. R. (2003), Strong Democracy. Participatory Politics for a New Age, University of California Press, Berkeley–Los Angeles.
de Benoist A. (2007), Carl Schmitt actuel: guerre »juste«, terrorisme, état d’urgence, »Nomos de la Terre«, Éditeur Krisis, Paris.
Berger P. L., Luckmann T. (2010), Społeczne tworzenie rzeczywistości, PWN, Warszawa.
Biały F. (2018), Koncepcje demokracji agonistycznej, UAM, Poznań.
Blaszke M. (1987), Umowa społeczna J. J. Rousseau: polityka i racjonalność, “Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej”, t. 32.
Błaszczyk M. (2019), Człowiek według Jeana-Paula Sartre’a, “Przegląd Filozoficzny – Nowa Seria”, no. 2.
Bojarski M. (ed.) (2020), Prawo karne materialne. Część szczególna i ogólna, Kluwer, Warszawa.
Bolechów B. (2010), Terroryzm: aktorzy, statyści, widownie, PWN, Warszawa.
Bukowski J. (1981a), Konstrukcje czy zalecenia etyczne? (uwagi do filozofii Sartre’a), “Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej”, no. 27.
Bukowski J. (1981b), Problem Innego u Sartre’a, “Teksty: teoria literatury, krytyka, interpretacja”, no. 3.
Chaliand G., Blin A. (2020), Historia terroryzmu. Od starożytności do Da’isz, PIW, Warszawa.
Chalk P. (1996), West European Terrorism and Counter-Terrorism. The Evolving Dynamic, Palgrave Macmillan, London.
Christensen D. A., Aars J. (2019), Does Democracy Decrease Fear of Terrorism?, “Terrorism and Political Violence”, vol. 31, no. 3.
Council Framework Decision of 13 June 2002 on combating terrorism (2002/475/JHA).
Davis D. W., Silver B. D. (2004), Civil Liberties vs. Security: Public Opinion in the Context of the Terrorist Attacks on America, “The American Journal of Political Science”, vol. 48, no. 1.
Decision of the Supreme Court of 27 April 2017 (IV KK 116/17).
Dietl W., Hirschmann K., Tophoven R. (2009), Terroryzm, PWN, Warszawa.
Digesta Iustiniani: Liber 1, https://droitromain.univ-grenoble-alpes.fr/#1, 31.01.2021.
Furlong P., Marsh D. (2010), A Skin Not a Sweater: Ontology and Epistemology in Political Science, in: Theory and methods in political science, eds. D. Marsh, G. Stoker, Palgrave Macmillan, Basingstoke.
Gabriel-Węglowski M. (2018), Działania antyterrorystyczne. Komentarz, Wolters Kluwer, Warszawa.
Galewicz W. (2017), Zakres sprawiedliwości wyrównawczej w etyce Arystotelesa, „Peitho”, vol. 8, no. 1.
Garcia B. E., Geva N. (2016), Security Versus Liberty in the Context of Counterterrorism: An Experimental Approach, “Terrorism and Political Violence”, vol. 28, issue 1.
Gardocki L. (1990), Zagadnienia teorii kryminalizacji, PWN, Warszawa.
Gasztold A. (2020), Feminist Perspectives on Terrorism: Critical Approaches to Security Studies, Springer Nature, Cham.
Gasztold A., Gasztold P. (2020), The Polish Counterterrorism System and Hybrid Warfare Threats, “Terrorism and Political Violence”, doi: 10.1080/09546553.2020.1777110.
Górnisiewicz A. (2019), Wojna i Nomos: Carl Schmitt o problemie porządku światowego, Universitas, Kraków.
Grabler A. (2019), Epistemologia. Sandwiczowa teoria wiedzy, Universitas, Kraków.
Gromczyński W. (1969), Człowiek, świat rzeczy, Bóg w filozofii Sartre’a, PWN, Warszawa.
Hanausek T. (1980), W sprawie pojęcia współczesnego terroryzmu, „Problemy Kryminalistyki”, no. 143.
Hetherington M., Suhay E. (2011), Authoritarianism, threat, and Americans’ support for the war on terror, „American Journal of Political Science”, vol. 55, no. 3.
Hirst P. (2011), Decyzjonizm Carla Schmitta, in: Carl Schmitt. Wyzwanie polityczności, ed. Ch. Mouffe, Wyd. Krytyki Politycznej, Warszawa.
Hunter L. Y. (2016), Terrorism, Civil Liberties, and Political Rights: A Cross-National Analysis, “Studies in Conflict & Terrorism”, vol. 39, issue 2.
Iskra-Paczkowska A. (2007), Antynomie Sartre’owskiej koncepcji egzystencji autentycznej (praca doktorska), UŚ, Katowice.
Jabłoński M. (ed.) (2010), Wolności i prawa jednostki w Konstytucji RP, tom 1: Idee i zasady przewodnie konstytucyjnej regulacji wolności i praw jednostki w RP, Beck, Warszawa.
Jędraszewski M. (1994), W poszukiwaniu nowego humanizmu: J.-P. Sartre–E. Lévinas, PAT, Kraków.
Jovanović M. (2016), How to Justify »Militant Democracy«: Meta-ethics and the Game-like Character of Democracy, “Philosophy and Social Criticism”, vol. 42, no. 8.
Kaleta K. J., Koźmiński K. (2013), Charakter władzy suwerennej w koncepcjach ładu konstytucyjnego Hansa Kelsena i Carla Schmitta, “Filozofia Publiczna i Edukacja Demokratyczna”, no. 2.
Kamm F. M. (1989), Harming Some to Save Others, “Philosophical Studies”, vol. 57, no. 3.
Kowalska M. (1991), Pojęcia bytu i nicości w filozofii J.P. Sartre’a, “Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej”, no. 36.
Kowalski M. (2013), Prawo do samoobrony jako środek zwalczania terroryzmu międzynarodowego, Difin, Warszawa.
Koziej S. (2011), Bezpieczeństwo: istota, podstawowe kategorie i historyczna ewolucja, “Bezpieczeństwo Narodowe”, no. 18.
Królikowski M., Zawłocki R. (2015), Prawo karne, BECK, Warszawa.
Kulesza J. (2014), Zarys teorii kryminalizacji, “Prokuratura i Prawo”, no. 11–12.
Kulesza J. (2017), Problemy teorii kryminalizacji. Studium z zakresu prawa karnego i konstytucyjnego, UŁ, Łódź.
Kwiecień R. (2019), Od „wojny sprawiedliwej” do „wojny z terroryzmem”. Siła zbrojna i reglamentacja jej używania (ius contra bellum) w świetle prawa międzynarodowego, PISM, Warszawa.
Lemkin R. (1935), Terroryzm, „Gazeta Sądowa Warszawska”, no. 41.
Lerner M. (1938), It Is Later Than You Think: The Need for a Militant Democracy, The Viking Press, New York.
Lis R. (2014), Jean Bodin, John Locke i Jean Jacques Rousseau. O paradoksie suwerenności i ludowładztwa oraz próbach jego rozwiązania, “Studia Polityczne”, no. 34.
Litewski W. (1995), Rzymskie prawo prywatne, PWN, Warszawa.
Loewenstein K. (1935a), Autocracy versus Democracy in Contemporary Europe, I, “The American Political Science Review”, vol. 29, no. 4.
Loewenstein K. (1935b), Autocracy Versus Democracy in Contemporary Europe, II, „American Political Science Review”, vol. 29, no. 5.
Loewenstein K. (1937a), Militant Democracy and Fundamental Rights, I, „American Political Science Review”, vol. 31, no. 3.
Loewenstein K. (1937b), Militant Democracy and Fundamental Rights, II, „American Political Science Review”, vol. 31, no. 4.
Maddox G. (2019), Karl Loewenstein, Max Lerner, and militant democracy: an appeal to »strong democracy«, „Australian Journal of Political Science”, doi:10.1080/10361146.2019.1604943.
Malkopoulou A., Norman L. (2018), Three Models of Democratic Self-Defence: Militant Democracy and Its Alternatives, “Political Studies”, vol. 66, no. 2.
Marsh D., Stoker G. (eds.) (2010), Theory and methods in political science, Palgrave Macmillan, Basingstoke.
Michalska-Warias A. (2018), New Terrorist Offences in Polish Criminal Law, “Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio G (Ius)”, vol. 65, no. 1.
Mouffe Ch. (ed.) (2011), Carl Schmitt. Wyzwanie polityczności, Wyd. Krytyki Politycznej, Warszawa.
Mueller J. (2006), Overblown: How politicians and terrorism industry inflate national security threats and why we believe them, Free Press, New York.
Nowacki J., Tabor Z. (2016), Wstęp do prawoznawstwa, Kluwer, Warszawa.
Nowak L. (1991), U podstaw teorii socjalizmu, tom III: Dynamika władzy. O strukturze i konieczności zaniku socjalizmu, Nakom, Poznań.
Ostant W. (2017), Unia Europejska wobec zagrożenia terroryzmem od Maastricht do Lizbony, Instytut Zachodni, Poznań.
Ochmann J. (2009), Nicość realna w interpretacji Heideggera, Sartre’a, Weltego, Nehera i filozofów Bliskiego i Dalekiego Wschodu, “Poznańskie Studia Teologiczne”, no. 23.
Parsons C. (2010), Constructivism and Interpretive Theory, in: Theory and methods in political science, eds. D. Marsh, G. Stoker, Palgrave Macmillan, Basingstoke.
Pichlak M. (2017), Rozróżnienie »ius et lex« we współczesnej filozofii prawa, “Archiwum Filozofii Prawa I Filozofii Społecznej”, no. 2.
Pierzchalski F. (2009), Podmiotowość polityczna w perspektywie indywidualistycznej i holistycznej, Akademia Humanistyczna im. Aleksandra Gieysztora, Pułtusk.
Pietrzyk-Reeves D. (2010), Podstawy zgody i dyskursu publicznego w koncepcji umowy społecznej Jana Jakuba Rousseau, “Krakowskie Studia z Historii Państwa i Prawa”, t. 3.
Pohl Ł. (2019), Prawo karne. Wykład części ogólnej, Kluwer, Warszawa.
Porębski C. (1986), Umowa społeczna według Jana Jakuba Rousseau, “Etyka”, no. 22.
Przesławski T. (2009), Cel w konstrukcji przestępstwa terrorystycznego, “Prokuratura i Prawo”, no. 5.
Reddick Ch. G., Chatfield A. T., Jaramillo P. A. (2015), Public opinion on National Security Agency surveillance programs: A multi-method approach, “Government Information Quarterly”, vol. 32, no. 2.
Rosicki R. (2010), O pojęciu i istocie bezpieczeństwa, “Przegląd Politologiczny”, no. 3.
Rosicki R. (2015), Information and anti-terrorist security of Poland. A critical analysis exemplified with the tasks and activity of the Internal Security Agency, “Studia Politologiczne”, vol. 38.
Rosicki R. (2018), Counter-Terrorist Security: the Example of the Special Powers of the Polish Special Services in the Field of Surveillance of Foreign Nationals, “Przegląd Strategiczny”, no. 11.
Rousseau J. J. (2002), Umowa społeczna, Wyd. M. Derewiecki, Kęty.
Russell B. (1985), Authority and Individual, Routledge, London–New York.
Sawczyński P. (2019), Dwa oblicza stanu wyjątkowego w filozofii Giorgia Agambena, “Politeja”, vol. 59, no. 2.
Schmitt C. (2000), Teologia polityczna i inne pisma, Znak, Kraków.
Schmitt C. (2014), Teologia polityczna 2, Aletheia, Warszawa.
Schmitt C. (2016), Dyktatura, Kronos, Warszawa.
Schultz R. (1978), Conceptualizing politicalterrorism: A typology, „Journal of International Affairs”, vol. 32, no. 1.
Schuurman B. (2020), Research on Terrorism, 2007–2016: A Review of Data, Methods, and Authorship, “Terrorism and Political Violence”, vol. 32, no. 5.
Skarzyński R. (2004), Decyzjonizm Carla Schmitta (1921–1932), “Studia Politologiczne”, vol. 8.
Stańczyk J. (2017), Formułowanie kategorii pojęciowej bezpieczeństwa, FNCE, Poznań.
Stoycheff E., Wibowo K. A., Liu J., Xu K. (2017), Online Surveillance’s Effect on Support for Other Extraordinary Measures to Prevent Terrorism, “Mass Communication and Society”, vol. 20, no. 6.
Szahaj A., Jakubowski M. N. (2020), Filozofia polityki, PWN, Warszawa.
Szolc-Nartowski B. (transl.) (2007), Digesta Justyniańskie. Ks. 1, WSHP, Warszawa.
Szuniewicz M. (2016), Ochrona bezpieczeństwa państwa jako przesłanka ograniczenia praw i wolności jednostki w świetle Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, C.H. Beck, Warszawa.
Szyszkowska M. (1971), Relatywizm filozoficzno-prawny Radbrucha, “Studia Philosophiae Christianae”, vol. 7, no. 1.
Thomson J. J. (1985), The Trolley Problem, “The Yale Law Journal”, vol. 94, no. 6.
Tönnies F. (1887), Gemeinschaft und Gesellschaft: Abhandlung des Communismus und des Socialismus als empirischer Culturformen, Fues’s Verlag, Leipzig.
UN Office of the High Commissioner for Human Rights (OHCHR) (2008), Human Rights, Terrorism and Counter-terrorism, “Fact Sheet”, no. 32.
Vardy P., Grosch P. (2010), Etyka, PWN, Poznań.
Vultee F. (2010), Securitization: A new approach to the framing of the »war on terror«, “Journalism Practice”, vol. 4, no. 1.
Waldenfels B. (2009), Podstawowe motywy fenomenologii obcego, Oficyna Naukowa, Warszawa.
Warylewski J. (2017), Prawo karne. Część ogólna, Kluwer, Warszawa.
Wejkszner A. (2010), Ewolucja terroryzmu motywowanego ideologią religijną na przykładzie salafickiego ruchu globalnego dżihadu, UAM, Poznań.
Wesoły M. A. (2017), Księga Arystotelesa »O sprawiedliwości« (Eth. Nic. V), “Filo-Sofija”, no. 36.
Williams P. D. (ed.) (2008), Security Studies: An Introduction, Routledge, New York.
Wilkinson P. (2006), Terrorism versus Democracy: The liberal state response, Routledge, London–New York.
Wojciechowski S. (2013), The Hybridity of Terrorism, Logos, Berlin.
Wojciechowski S., Osiewicz P. (2017), Zrozumieć współczesny terroryzm. Wybrane aspekty fenomenu, Difin, Warszawa.
Woleński J. (2015), O formule Radbrucha, “Principia”, no. 61–62.
Wronkowska S. (2005), Podstawowe pojęcia prawa i prawoznawstwa, Ars boni et aequi, Poznań.
Wronkowska S., Ziembiński Z. (1997), Zarys teorii prawa, Ars boni et aequi, Poznań.
Zajadło J. (2001), Formuła Radbrucha. Filozofia prawa na granicy pozytywizmu prawniczego i prawa natury, Arche, Gdańsk.
Zgorzały R. (2007), Przestępstwo o charakterze terrorystycznym w polskim prawie karnym, “Prokuratura i Prawo”, no. 7–8.
Zięba R. (2008), Pozimnowojenny paradygmat bezpieczeństwa międzynarodowego, in: Bezpieczeństwo międzynarodowe po zimnej wojnie, ed. R. Zięba, WSiP, Warszawa.
Zięba R. (ed.) (2008), Bezpieczeństwo międzynarodowe po zimnej wojnie, WSiP, Warszawa.