W cieniu wojny... Strategiczne i ideologiczne uwarunkowania polityki Rosji wobec Białorusi po sierpniu 2020 roku

Abstrakt

W następstwie sfałszowanych wyborów prezydenckich, które odbyły się w sierpniu 2020 r., autorytarny reżim Białorusi, zbudowany wokół Aleksandra Łukaszenki, stanął w obliczu najpoważniejszego kryzysu w swojej historii. W obliczu bezprecedensowego zagrożenia legitymizacji władzy Łukaszenka zdecydował się poprosić o wsparcie Rosję, którą do niedawna oskarżał o próbę ingerencji w wybory. Decyzja Kremla o udzieleniu pomocy Łukaszence uważana jest za jeden z kluczowych, jeśli nie najważniejszy, czynnik, który przesądził o upadku białoruskiej rewolucji. Ceną, jaką Białoruś musiała zapłacić za utrzymanie władzy przez Łukaszenkę, była rosnąca zależność gospodarcza, polityczna i militarna od Rosji, wynikająca z polityki sankcji Zachodu. Skalę uzależnienia Białorusi od Rosji po 2020 roku najlepiej obrazuje fakt, że Łukaszenka został zmuszony do udostępnienia Rosji terytorium i infrastruktury w celu przeprowadzenia agresji na Ukrainę. Pomimo faktu, że Rosja uzależniła Białoruś do tego stopnia, że uczyniła ją współwinną agresji, Kreml nie zdecydował się na poważniejszą interwencję w białoruską politykę, odsuwając Łukaszenkę od władzy, ani na przyspieszenie procesu integracji obu państw. Celem artykułu jest odpowiedź na pytania: dlaczego Rosja, mając do dyspozycji szeroki (i praktycznie nieograniczony) zestaw narzędzi oddziaływania na Białoruś, zapewniła stabilność reżimu politycznego Łukaszenki – nie wykorzystała ich do trwałego i zinstytucjonalizowanego podporządkowania sobie Białorusi, przebudowy tamtejszego reżimu politycznego i jego penetracji przez siły prorosyjskie? Artykuł ma charakter empiryczny i w zakresie stosowanej metody badawczej bazuje na egzegezie oświadczeń symbolicznych i działań autorytatywnych decydentów politycznych Rosji i Białorusi, a także analizie decyzyjnej utrzymanej w nurcie materialnym i ideacyjnym z zakresu stosunków międzynarodowych. W szerszej perspektywie stanowi krytyczny wkład w rozważania nad wymiarem relacji patron–klient między Rosją i Białorusią, a także uwarunkowaniami procesu decyzyjnego Rosji w sferze polityki zagranicznej, tak w ujęciu realistycznym, jak i konstruktywistycznym czy bezpieczeństwa ontologicznego.