Słowa kluczowe
neuropsychology
study on reception
philosophy of language
neurophenomenology
neurology
poetry
painting
music
Jak cytować
Abstrakt
The Author is interested in the states of becoming silent, discontinuing one’s utterance, which are associated with certain mechanisms of the functioning of the brain, as well as in the observation of such states in different artistic disciplines. Looking for an answer to the question how aposiopesis operates in words, sounds, and images, she analyzes pieces of music, poems (Zbigniew Herbert’s Pora), and examples of visual arts (Wojciech Pakmur’s paintings of the tango). In her reconstruction of the research field, the Author refers to rhetoric ( Jerzy Ziomek, Seweryna Wysłouch), the philosophy of language (Michel Foucault, Jean-François Lyotard), and neurophenomenology. The aim of the article is to suggest a new mode of reading that seeks inspiration and language in works from the field of neuropsychology (Maria Pąchalska), hermeneutic phenomenology (Mark Johnson), or neurology (António Damásio, Oliver Sacks). The Author’s analyses refer to Raoul Schrott and Arthur Jacobs’s concept (Gehirn und Gedicht, 2011), and the conclusions confirm that one should not look for a model (pattern) in the reception of art, but describe mental processes. The proposed mechanism of interpretation is most accurately reflected by the metaphor of dance improvisation, where one does not meditate on and then perform particular steps and gestures, but “thinks in motion.” This mode of reading emphasizes the spatial dimension of thought processes and their dynamic nature.
Bibliografia
Bloom Harold (2003), Poetyckie przejścia, przeł. Adam Lipszyc, „Literatura na Świecie”, nr 9-10, s. 78-120.
Brożek Bartosz (2016), Granice interpretacji, Copernicus. Center Press, Kraków.
Duch Włodzisław (2013), Podstawy nauk neurokognitywnych, Dni Mózgu w Warszawie, Instytut Biologii Doświadczalnej, 17 marca 2013 r. [online], [dostęp: 6 kwietnia 2015], http://www.neuroedukacja.net/p/konferencje.html.
Duch Włodzisław (2017), Notatki do wykładów, [online], [dostęp: 21 września 2017], http://www.fizyka.umk.pl/~duch/Wyklady/Mozg/05-2-trzy_mozgi.htm.
Foucault Michel (2006), Słowa i rzeczy. Archeologia nauk humanistycznych, przeł. Tadeusz Komendant, Wydawnictwo słowo/
obraz terytoria, Gdańsk.
Hendrykowski Marek (2014), Semiotyka ruchomych obrazów, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań.
Herbert Zbigniew (1982), Wiersze zebrane, Czytelnik, Warszawa.
Herbert Zbigniew (1998), Epilog burzy, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław.
Ingarden Roman (1947), Szkice z filozofii literatury, Spółdzielnia Wydawnicza „Polonista”, Łódź.
Ingarden Roman (1957), Studia z estetyki, t. 1, PWN, Warszawa.
Johnson Mark (2015), Znaczenie ciała. Estetyka rozumienia ludzkiego, przeł. Jarosław Płuciennik, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Koch Christof (2008), Neurobiologia na tropie świadomości, przeł. Grzegorz Hess, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Korwin-Piotrowska Dorota (2015), Białe znaki. Milczenie w strukturze i znaczeniu utworów narracyjnych (na przykładach z polskiej prozy współczesnej), Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Krzyżanowski Julian, red. (1969), Nowa księga przysłów i wyrażeń przysłowiowych polskich, t. 1, PIW, Warszawa.
Leśmian Bolesław (2000), Poezje zebrane, oprac. Aleksander Madyda, Algo, Toruń.
Lisecki Wiesław (1993), Vademecum muzycznej „ars oratoria”, „Canor”, nr 3, s. 10-24.
Lorenc Iwona (2001), Świadomość i obraz. Studia z filozofii przedstawienia, Wydawca Scholar, Warszawa.
MacQueen Bruce Duncan (2010), Neurolingwistyczne podejście do teorii aktów mowy, w: Neuropsychologia a humanistyka, red. Maria
Pąchalska, Grażyna Ewa Kwiatkowska, Wydawnictwo UMCS, Lublin, s. 177-195.
Mlodinow Leonard (2016), Nieświadomy mózg: jak to, co dzieje się za progiem świadomości, wpływa na nasze życie, przeł. Julia Szajkowska, Prószyński Media, Warszawa.
Okopień-Sławińska Aleksandra (1989), Aposiopesis [hasło], w: Słownik terminów literackich, red. Janusz Sławiński, Wydawnictwo Ossolineum, Wrocław, s. 37-38.
Pąchalska Maria (2010), Wyzwania dla neuropsychologii XXI wieku, w: Neuropsychologia a humanistyka, red. Maria Pąchalska, Grażyna Ewa Kwiatkowska, Wydawnictwo UMCS, Lublin, s. 279-343.
Rogowska Marta Ewa (2012), O intonacyjno-retorycznej roli Norwidowskiej interpunkcji, „Studia Norwidiana”, nr 30, s. 23-38.
Sarbiewski Maciej Kazimierz (1958), Wykłady poetyki, przeł. i oprac. Mieczysław Skimina, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk,
Wrocław.
Schrott Raoul, Jacobs Arthur (2011), Gehirn und Gedicht. Wie wir unsere Wirklichkeiten konstruieren, Carl Hanser Verlag, München [Niemcy].
Sheets-Johnstone Maxine (1981), Thinking in Movement, „The Journal of Aesthetics and Art Criticism”, vol. 39, s. 399-407.
Subko Barbara (1990), O Norwidowskiej sztuce stawiania kropki, w: Studia nad językiem Cypriana Norwida, red. Jolanta Chojak, Janina Puzynina, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, s. 103-122.
Szerszenowicz Jacek (2008), Inspiracje plastyczne w muzyce, Akademia Muzyczna im. Grażyny i Kiejstuta Bacewiczów, Łódź.
Tranströmer Tomasz (2012), Vermeer, przeł. Leonard Neuger, w: tegoż, Wiersze i proza: 1954-2004, Kraków, s. 318.
Varela Francisco (2010), Neurofenomenologia. Metodologiczne lekarstwo na trudny problem, przeł. Robert Poczobut, „Avant”, nr 1, s. 31-73.
Wysłouch Seweryna (2009/2010), Przestrzeń jako kategoria transdyscyplinarna, „Estetyka i Krytyka”, nr 1/2, s. 47-60.
Zbigniew Herbert czyta swoje wiersze (1999) [online], Kraków [dostęp: 17 kwietnia 2017], http://www.fundacjaherberta.com/multimedia/herbert-czyta-swoje-wiersze.
Ziomek Jerzy (2008), O współczesności retoryki, w: tegoż, Teoria. Historia. Powinowactwa literatury, wstęp Seweryna Wysłouch, dobór tekstów Janina Abramowska, Ewa Wiegandt, Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Poznań, s. 126-147.
Licencja
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka” udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalają na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2016 roku w „Poznańskich Studiach Polonistycznych. Serii Literackiej” pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa – obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych – utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2016 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).