Keywords
biography
biography research
biographical writing
biography theories
personalism
personalist norm
anthropology
representation
epistolography
letter theory
biography research
biographical writing
biography theories
personalism
personalist norm
anthropology
representation
epistolography
letter theory
How to Cite
Anita Całek, A. C. (2019). Personalist biography model in light of the matter of subjectivity. Poznań Polish Studies. Literary Series, (35), 97–135. https://doi.org/10.14746/pspsl.2019.35.6
Abstract
The article presents a model of personalist biography that stands in opposition to the postmodernist one. The personalist biography model refers in terms of anthropology to Viktor E. Frankl, the founder of logotherapy (‘Third Viennese School of Psychotherapy’) and the key thinkers of the personalist movement: Karol Wojtyła, Mieczysław Krąpiec, Józef Tischner and Czesław S. Bartnik. Stressing the subjective aspect of biography, the personalist model allows for capturing the personal character of the created biographical portrait of a given person while also taking into account the postulates formed by the critics of biographical writing in its traditional and later structuralist forms, especially the postulates related to the requirement of biographer’s objectivity and neutrality. The personalist biography model also takes into consideration the insights of the French theorists on the inevitable involvement of the researcher in the reconstructed picture of a life and the considerations on the character of representation (by F. Ankersmit and M. P. Markowski).
References
Ankersmit Frank (2004), Narracja, reprezentacja, doświadczenie. Studia z teorii historiografii, red. Ewa Domańska, Universitas, Kraków.
Bartnik Czesław S., ks. (2006), Szkice do systemu personalizmu, Wydawnictwo KUL, Lublin.
Bartnik Czesław S., ks. (2012), Osoba i personalizm, Standruk, Lublin.
Boyer-Weinmann Martine (2005), La Relation biographique. Enjeux contemporains, Éditions Champ Vallon, Seyssel [Francja].
Bühler Charlotte (1999), Bieg życia ludzkiego, przeł. Edward Cichy, Józef Jarosz, PWN, Warszawa.
Całek Anita (2013), Biografia naukowa: od koncepcji do narracji. Interdyscyplinarność, teorie, metody badawcze, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Całek Anita (2016a), Biografia jako reprezentacja, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Poetica”, vol. 4, s. 25-41.
Całek Anita (2016b), Narrator biografii naukowej: między referencyjnością a fikcją, w: Przedmiot, źródła i metody badań w biografii, red. Ryszard Skrzyniarz, Lucyna Dziaczkowska, Danuta Opozda, Episteme, Lublin, s. 39-58.
Całek Anita (2017), Czas jako element konstrukcyjny biografii naukowej, w: Czas i miejsca w biografii. Aspekty edukacyjne, red. Elżbieta Dubas, Anna Gutowska, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 21-35.
Całek Anita (2019a), List jako miejsce ujawniania się wewnętrznego świata twórcy w świetle interakcyjnego modelu badań epistolograficznych, w: Świat wewnątrz nas, t. 1: Ekspresja doświadczenia, red. Agnieszka Gałkowska, Marek Stanisz, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów, s. 73-95 [w druku].
Całek Anita (2019b), Nowa teoria listu, Księgarnia Akademicka, Kraków.
Chomiuk Aleksandra (2016), Biomitografie Henryka Sienkiewicza, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Poetica”, vol. 4, s. 66-81.
Czarkowski Józef (1994), Oblicza personalizmów. Konfrontacja antropologii filozoficznej E. Mouniera i P. Teilharda de Chardin, Wydawnictwo UMK, Toruń.
Damasio Antonio R. (2000), Tajemnica świadomości. Jak ciało i emocje współtworzą świadomość, przeł. Maciej Karpiński, Rebis, Poznań.
Dosse François (2011), Le pari biographique. Écrire une vie, Éditions La Découverte, Paris [Francja].
Drożdż Michał, ks. (2016), Godność osoby ludzkiej jako fundament i cel komunikacji medialnej, „Studia Socialia Cracoviensia”, nr 2 (15), s. 11-28.
Dybciak Krzysztof (1981), Personalistyczna krytyka literacka. Teoria i opis nurtu z lat trzydziestych, Ossolineum, Wydawnictwo PAN, Wrocław– Warszawa.
Dybciak Krzysztof (1987), Przedmowa, w: Tymon Terlecki, Krytyka personalistyczna. Egzystencjalizm chrześcijański, Biblioteka „Więzi”, Warszawa, s. 5-19.
Elliott Anthony (2007), Koncepcje „ja”, przeł. Sławomir Królak, Sic!, Warszawa.
Franaszek Andrzej (2019), Przed tajemnicą, „Teksty Drugie”, nr 1, s. 240-256.
Frankl Viktor E. (2017), Dziesięć tez na temat osoby, w: tegoż, Lekarz i dusza. Wprowadzenie do logoterapii i analizy egzystencjalnej, przeł. Roman Skrzypczak, Czarna Owca, Warszawa, s. 259-268.
Gacka Bogumił, MIC (2014), Personalizm chrześcijański Św. Jana Pawła II, „Studia Theologica Varsaviensia”, nr 1, s. 29-58.
Galarowicz Jan (2009), Paradoks egzystencji etycznej. Inspiracje: Ingarden – Wojtyła – Tischner, Wydawnictwo Naukowe PAT, Kraków.
Granat Wincenty, ks. (2018), Personalizm chrześcijański. Teologia osoby ludzkiej, red. Halina Irena Szumił, wyd. 2 popr., Wydawnictwo Diecezjalne, Sandomierz.
Jędraszewski Marek (2009), Konieczność przestrzegania „normy personalistycznej” w społeczeństwie informacyjnym, „Poznańskie Studia Teologiczne”, t. 23, s. 309-322.
Kendall Paul Murray (1965), The Art of Biography, Allen and Unwin, London [Wielka Brytania].
Kowalczyk Stanisław (2014), Z problematyki antropologii personalistycznej, Wydawnictwo KUL, Lublin.
Krajewski Kazimierz (2001), Wprowadzenie. Personalizm etyczny, w: Tadeusz Styczeń, Rozum i wiara wobec pytania: Kim jestem?, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin, s. 7-17.
Kraskowska Ewa (2019), Biografilia. Przypadek Petera Ackroyda, „Teksty Drugie”, nr 1, s. 28-40.
Krąpiec Mieczysław A. (2003), Błąd antropologiczny, red. Andrzej Maryniarczyk, Katarzyna Stępień, Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, Lublin.
Kunicka Małgorzata (2017), Tomistyczno-fenomenologiczna koncepcja personalizmu Karola Wojtyły wobec kryzysu wartości i współczesnych potrzeb edukacyjnych, „Kultura – Media – Teologia”, t. 30, s. 174-183.
Legeżyńska Anna (2019), Biografistyka jako hermeneutyczne wyzwanie, „Teksty Drugie”, nr 1, s. 13-27.
Lejeune Philippe (2001), Wariacje na temat pewnego paktu. O autobiografii, red. Regina Lubas-Bartoszyńska, przeł. Wincenty Cesluk-Grajewski, Universitas, Kraków.
Madejski Jerzy (2006), Biografia struktury – struktura biografii. Dopiski do teorii Janusza Sławińskiego, w: Dzieła – języki – tradycje, red. Włodzimierz Bolecki, Ryszard Nycz, Edward Balcerzan, Wydawnictwo IBL PAN, Fundacja „Centrum Międzynarodowych Badań Polonistycznych”, Warszawa, s. 28-44.
Madelénat Daniel (1984), La biographie, Presses Universitaires de France, Paris [Francja].
Majchrowski Zbigniew (2014), Listy Mickiewicza jako „archiwum egzystencji”, w: Mickiewicz niedoczytany… Korespondencja poety w perspektywie współczesnej, red. Ewa Hoffmann-Piotrowska, Andrzej Fabianowski, Tomasz Jędrzejewski, Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, s. 15-25.
Maritain Jacques (1960), Humanizm integralny: zagadnienia doczesne i duchowe nowego świata chrześcijańskiego, przeł. January Budzisz, Veritas, Londyn.
Markowski Michał Paweł (2006), O reprezentacji, w: Kulturowa teoria literatury. Główne pojęcia i problemy, red. Michał Paweł Markowski, Ryszard Nycz, Universitas, Kraków, s. 137-151.
Marzec Lucyna (2018), Archiwum jako pisarski testament i depozyt legendy biograficznej, „Teksty Drugie”, nr 6, s. 231-248.
Nasiłowska Anna (2019), Angielskie, francuskie i polskie tradycje biografistyki. Wprowadzenie do tematu, „Teksty Drugie”, nr 1, s. 41-60.
Nycz Ryszard (2002), Tropy „ja”. Koncepcje podmiotowości w literaturze polskiej ostatniego stulecia, w: tegoż, Język modernizmu, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław, s. 87-117.
Ozorowski Edward, bp (2004), Ontyczne podstawy personalizmu, „Rocznik Teologii Katolickiej”, t. 3, s. 9-18.
Searle John R. (1999a), Umysł, język, społeczeństwo: filozofia i rzeczywistość, przeł. Dominika Cieśla, CiS, WAB, Warszawa.
Searle John R. (1999b), Umysł na nowo odkryty, przeł. Tadeusz Baszniak, PIW, Warszawa.
Searle John R. (2010), Umysł. Krótkie wprowadzenie, przeł. Jan Karłowski, Rebis, Poznań.
Sendyka Roma (2015), Od kultury ja do kultury siebie. O zwrotnych formach w projektach tożsamościowych, Universitas, Kraków.
Sławiński Janusz (2000), Biografia [hasło], w: Michał Głowiński, Teresa Kostkiewiczowa Janusz Sławiński, Aleksandra Okopień-Sławińska, Słownik terminów literackich, wyd. 3 poszerz., Ossolineum, Wrocław, s. 67-68.
Styczeń Tadeusz SDB (2001), Rozum i wiara wobec pytania: Kim jestem?, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin.
Szymonik Marian, ks. (2015), Filozoficzne podstawy kategorii godności człowieka w ujęciu personalizmu szkoły lubelskiej, Wydawnictwo KUL, Lublin.
Tabaszewska Justyna (2019), Na granicy faktu. Kategoria faction w badaniach nad współczesnymi biografiami, „Teksty Drugie”, nr 1, s. 61-79.
Terlecki Tymon (1987), Krytyka personalistyczna. Egzystencjalizm chrześcijański, Biblioteka „Więzi”, Warszawa.
Wojtyła Karol (1969), Osoba i czyn, Polskie Towarzystwo Teologiczne, Kraków.
Wojtyła Karol (1986), Miłość i odpowiedzialność, Wydawnictwo TN KUL, Lublin.
Wojtyła Karol (1999), Rozważania o istocie człowieka, WAM, Kraków.
Wyka Kazimierz (1963), „Pan Tadeusz”. Studia o poemacie, PWN, Warszawa.
Zabielski Józef, ks. (2014), Personalizm jako imperatyw wartościowania człowieka, „Rocznik Teologii Katolickiej”, t. XIII/1, s. 125-137.
Zagórska Wanda (2004), Uczestnictwo młodych dorosłych w rzeczywistości wykreowanej kulturowo: doświadczenie, funkcje psychologiczne, Universitas, Kraków.
Bartnik Czesław S., ks. (2006), Szkice do systemu personalizmu, Wydawnictwo KUL, Lublin.
Bartnik Czesław S., ks. (2012), Osoba i personalizm, Standruk, Lublin.
Boyer-Weinmann Martine (2005), La Relation biographique. Enjeux contemporains, Éditions Champ Vallon, Seyssel [Francja].
Bühler Charlotte (1999), Bieg życia ludzkiego, przeł. Edward Cichy, Józef Jarosz, PWN, Warszawa.
Całek Anita (2013), Biografia naukowa: od koncepcji do narracji. Interdyscyplinarność, teorie, metody badawcze, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Całek Anita (2016a), Biografia jako reprezentacja, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Poetica”, vol. 4, s. 25-41.
Całek Anita (2016b), Narrator biografii naukowej: między referencyjnością a fikcją, w: Przedmiot, źródła i metody badań w biografii, red. Ryszard Skrzyniarz, Lucyna Dziaczkowska, Danuta Opozda, Episteme, Lublin, s. 39-58.
Całek Anita (2017), Czas jako element konstrukcyjny biografii naukowej, w: Czas i miejsca w biografii. Aspekty edukacyjne, red. Elżbieta Dubas, Anna Gutowska, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 21-35.
Całek Anita (2019a), List jako miejsce ujawniania się wewnętrznego świata twórcy w świetle interakcyjnego modelu badań epistolograficznych, w: Świat wewnątrz nas, t. 1: Ekspresja doświadczenia, red. Agnieszka Gałkowska, Marek Stanisz, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów, s. 73-95 [w druku].
Całek Anita (2019b), Nowa teoria listu, Księgarnia Akademicka, Kraków.
Chomiuk Aleksandra (2016), Biomitografie Henryka Sienkiewicza, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Poetica”, vol. 4, s. 66-81.
Czarkowski Józef (1994), Oblicza personalizmów. Konfrontacja antropologii filozoficznej E. Mouniera i P. Teilharda de Chardin, Wydawnictwo UMK, Toruń.
Damasio Antonio R. (2000), Tajemnica świadomości. Jak ciało i emocje współtworzą świadomość, przeł. Maciej Karpiński, Rebis, Poznań.
Dosse François (2011), Le pari biographique. Écrire une vie, Éditions La Découverte, Paris [Francja].
Drożdż Michał, ks. (2016), Godność osoby ludzkiej jako fundament i cel komunikacji medialnej, „Studia Socialia Cracoviensia”, nr 2 (15), s. 11-28.
Dybciak Krzysztof (1981), Personalistyczna krytyka literacka. Teoria i opis nurtu z lat trzydziestych, Ossolineum, Wydawnictwo PAN, Wrocław– Warszawa.
Dybciak Krzysztof (1987), Przedmowa, w: Tymon Terlecki, Krytyka personalistyczna. Egzystencjalizm chrześcijański, Biblioteka „Więzi”, Warszawa, s. 5-19.
Elliott Anthony (2007), Koncepcje „ja”, przeł. Sławomir Królak, Sic!, Warszawa.
Franaszek Andrzej (2019), Przed tajemnicą, „Teksty Drugie”, nr 1, s. 240-256.
Frankl Viktor E. (2017), Dziesięć tez na temat osoby, w: tegoż, Lekarz i dusza. Wprowadzenie do logoterapii i analizy egzystencjalnej, przeł. Roman Skrzypczak, Czarna Owca, Warszawa, s. 259-268.
Gacka Bogumił, MIC (2014), Personalizm chrześcijański Św. Jana Pawła II, „Studia Theologica Varsaviensia”, nr 1, s. 29-58.
Galarowicz Jan (2009), Paradoks egzystencji etycznej. Inspiracje: Ingarden – Wojtyła – Tischner, Wydawnictwo Naukowe PAT, Kraków.
Granat Wincenty, ks. (2018), Personalizm chrześcijański. Teologia osoby ludzkiej, red. Halina Irena Szumił, wyd. 2 popr., Wydawnictwo Diecezjalne, Sandomierz.
Jędraszewski Marek (2009), Konieczność przestrzegania „normy personalistycznej” w społeczeństwie informacyjnym, „Poznańskie Studia Teologiczne”, t. 23, s. 309-322.
Kendall Paul Murray (1965), The Art of Biography, Allen and Unwin, London [Wielka Brytania].
Kowalczyk Stanisław (2014), Z problematyki antropologii personalistycznej, Wydawnictwo KUL, Lublin.
Krajewski Kazimierz (2001), Wprowadzenie. Personalizm etyczny, w: Tadeusz Styczeń, Rozum i wiara wobec pytania: Kim jestem?, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin, s. 7-17.
Kraskowska Ewa (2019), Biografilia. Przypadek Petera Ackroyda, „Teksty Drugie”, nr 1, s. 28-40.
Krąpiec Mieczysław A. (2003), Błąd antropologiczny, red. Andrzej Maryniarczyk, Katarzyna Stępień, Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, Lublin.
Kunicka Małgorzata (2017), Tomistyczno-fenomenologiczna koncepcja personalizmu Karola Wojtyły wobec kryzysu wartości i współczesnych potrzeb edukacyjnych, „Kultura – Media – Teologia”, t. 30, s. 174-183.
Legeżyńska Anna (2019), Biografistyka jako hermeneutyczne wyzwanie, „Teksty Drugie”, nr 1, s. 13-27.
Lejeune Philippe (2001), Wariacje na temat pewnego paktu. O autobiografii, red. Regina Lubas-Bartoszyńska, przeł. Wincenty Cesluk-Grajewski, Universitas, Kraków.
Madejski Jerzy (2006), Biografia struktury – struktura biografii. Dopiski do teorii Janusza Sławińskiego, w: Dzieła – języki – tradycje, red. Włodzimierz Bolecki, Ryszard Nycz, Edward Balcerzan, Wydawnictwo IBL PAN, Fundacja „Centrum Międzynarodowych Badań Polonistycznych”, Warszawa, s. 28-44.
Madelénat Daniel (1984), La biographie, Presses Universitaires de France, Paris [Francja].
Majchrowski Zbigniew (2014), Listy Mickiewicza jako „archiwum egzystencji”, w: Mickiewicz niedoczytany… Korespondencja poety w perspektywie współczesnej, red. Ewa Hoffmann-Piotrowska, Andrzej Fabianowski, Tomasz Jędrzejewski, Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, s. 15-25.
Maritain Jacques (1960), Humanizm integralny: zagadnienia doczesne i duchowe nowego świata chrześcijańskiego, przeł. January Budzisz, Veritas, Londyn.
Markowski Michał Paweł (2006), O reprezentacji, w: Kulturowa teoria literatury. Główne pojęcia i problemy, red. Michał Paweł Markowski, Ryszard Nycz, Universitas, Kraków, s. 137-151.
Marzec Lucyna (2018), Archiwum jako pisarski testament i depozyt legendy biograficznej, „Teksty Drugie”, nr 6, s. 231-248.
Nasiłowska Anna (2019), Angielskie, francuskie i polskie tradycje biografistyki. Wprowadzenie do tematu, „Teksty Drugie”, nr 1, s. 41-60.
Nycz Ryszard (2002), Tropy „ja”. Koncepcje podmiotowości w literaturze polskiej ostatniego stulecia, w: tegoż, Język modernizmu, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław, s. 87-117.
Ozorowski Edward, bp (2004), Ontyczne podstawy personalizmu, „Rocznik Teologii Katolickiej”, t. 3, s. 9-18.
Searle John R. (1999a), Umysł, język, społeczeństwo: filozofia i rzeczywistość, przeł. Dominika Cieśla, CiS, WAB, Warszawa.
Searle John R. (1999b), Umysł na nowo odkryty, przeł. Tadeusz Baszniak, PIW, Warszawa.
Searle John R. (2010), Umysł. Krótkie wprowadzenie, przeł. Jan Karłowski, Rebis, Poznań.
Sendyka Roma (2015), Od kultury ja do kultury siebie. O zwrotnych formach w projektach tożsamościowych, Universitas, Kraków.
Sławiński Janusz (2000), Biografia [hasło], w: Michał Głowiński, Teresa Kostkiewiczowa Janusz Sławiński, Aleksandra Okopień-Sławińska, Słownik terminów literackich, wyd. 3 poszerz., Ossolineum, Wrocław, s. 67-68.
Styczeń Tadeusz SDB (2001), Rozum i wiara wobec pytania: Kim jestem?, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin.
Szymonik Marian, ks. (2015), Filozoficzne podstawy kategorii godności człowieka w ujęciu personalizmu szkoły lubelskiej, Wydawnictwo KUL, Lublin.
Tabaszewska Justyna (2019), Na granicy faktu. Kategoria faction w badaniach nad współczesnymi biografiami, „Teksty Drugie”, nr 1, s. 61-79.
Terlecki Tymon (1987), Krytyka personalistyczna. Egzystencjalizm chrześcijański, Biblioteka „Więzi”, Warszawa.
Wojtyła Karol (1969), Osoba i czyn, Polskie Towarzystwo Teologiczne, Kraków.
Wojtyła Karol (1986), Miłość i odpowiedzialność, Wydawnictwo TN KUL, Lublin.
Wojtyła Karol (1999), Rozważania o istocie człowieka, WAM, Kraków.
Wyka Kazimierz (1963), „Pan Tadeusz”. Studia o poemacie, PWN, Warszawa.
Zabielski Józef, ks. (2014), Personalizm jako imperatyw wartościowania człowieka, „Rocznik Teologii Katolickiej”, t. XIII/1, s. 125-137.
Zagórska Wanda (2004), Uczestnictwo młodych dorosłych w rzeczywistości wykreowanej kulturowo: doświadczenie, funkcje psychologiczne, Universitas, Kraków.
License
Authors
Authors of texts accepted for publication in „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka” are required to complete, sign and return to the editor's office the Agreement for granting a royalty-free license to works with a commitment to grant a CC sub-license.
Under the agreement, the authors of texts published in „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka” grant the Adam Mickiewicz University in Poznań a non-exclusive, royalty-free license and authorize the use of Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0)Creative Commons sub-license.
The authors retain the right to continue the free disposal of the work.
Users
Interested Internet users are entitled to use works published in „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka” since 2016, for non-commercial purposes only, under the following conditions:
- attribution - obligation to provide, together with the distributed work, information about the authorship, title, source (link to the original work, DOI) and the license itself.
- no derivatives - the work must be preserved in its original form, without the author's consent it is not possible to distribute the modified work, such as translations, publications, etc.
Copyrights are reserved for all texts published before 2016.
Miscellaneous
Adam Mickiewicz University in Poznań retains the right to magazines as a whole (layout, graphic form, title, cover design, logo etc.).