Keywords
Andrzej Bart’s documentaries
Jewish traces
How to Cite
Abstract
The article is an attempt at identifying Jewish traits in Andrzej Bart’s literary work and film documents. The Jewish elements tend to be unevenly distributed and include references to biographies of actual individuals, creating fictional figures, creating visions of real and/or fictional events enriched with symbolic dimensions. The Jewish theme is the core of the plot only in one of the novels (Fabryka muchołapek – The Flytrap Factory). The Jewish elements in Bart’s prose complement each other, or comment on each other, co-creating the writer’s narration, and are rarely part of a work’s realistic representation. The elements have many roles to play: contextual reference, attempts to present the multi-ethnic structure of Polish society, tackling the subject of the Holocaust, or antisemitism and the difficult Polish –Jewish relations. Bart tends to discuss this issue more frequently in his films, in the Złe miasto? (Evil City?) documentary series and in Radegast, shot in cooperation with Borys Lankosz.
References
Andrzej Bart. Uśmiech – inteligencka przywara [rozmowa Tadeusza Sobolewskiego z Andrzejem Bartem] (2009), „Nowy Duży Format”, [dodatek do „Gazety Wyborczej”], 12 listopada, s. 20.
Baltyn Hanna (2000), Pociąg do podroży w czasie, „Tygiel Kultury”, nr 1/3, s. 188-190.
Bart-Sołtysiak Andrzej [właśc. Andrzej Bart] (1983), Człowiek, na którego nie szczekały psy, Wydawnictwo Łódzkie, Łódź.
Bart Andrzej (1991), Rien ne va plus, Poprzeczna Oficyna, Łódź.
Bart Andrzej (1999), Pociąg do podroży, Noir Sur Blanc, Montricher.
Bart Andrzej, reż. (2001), Hiob.
Bart Andrzej (2008), Fabryka muchołapek, W.A.B., Warszawa.
Bart Andrzej (2009a), Don Juan raz jeszcze, Polityka Spółdzielnia Pracy, Warszawa.
Bart Andrzej (2009b), Rewers. Nowela filmowa, W. A.B., Warszawa.
Bart Andrzej (2010), Boulevard Voltaire, [słuchowisko dla teatru Polskiego Radia].
Bart Andrzej (2011), Boulevard Voltaire, [spektakl dla Teatru Telewizji].
Bart Andrzej (2013), Bezdech. Nowela filmowa, Foksal, Warszawa.
Biedrzycki Krzysztof (1992), Koniec gry?, „NaGłos”, nr 7, s. 187-190.
Błoński Jan (1991), Malowane życie, „Tygodnik Powszechny”, nr 31, s. 5.
Burska Lidia (1992), Rien ne va plus, „Res Publica”, nr 1/2, s. 111-112.
Cała Alina (2015), Postać Żyda w literaturze polskiej, Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Rigelbluma, [dostęp: 10 stycznia 2015], http://www.jhi.pl/uploads/attachment/file/93/Posta___yda_w_literaturze_polskiej.pdf.
Cieszewska Ewa, Michalak Andrzej (2011), W służbie pamięci – o filmach dokumentalnych Andrzeja Barta, w: Zobaczyć siebie. Polski film dokumentalny przełomu wiekow, red. Mikołaj Jazdon, Katarzyna Mąka-Malatyńska, Centrum Kultury Zamek, Poznań, s. 129-146.
Czapliński Przemysław (1997), Ślady przełomu. O prozie polskiej 1976-1996, Wydawnictwo Literackie, Kraków, s. 172-173.
Górecka Magdalena (2010), Dwustronność jako zasada świata, „Akcent. Kwartalnik Literacki”, nr 1, [dostęp: 10 stycznia 2015], http://www.akcentpismo.pl/pliki/nr1.10/gorecka.html.
Kafka mogł tam być [rozmowa Joanny Szczęsnej z Andrzejem Bartem] (2009), „Gazeta Wyborcza”, 26 września, s. 13.
Kowalska-Leder Justyna (2010), Andrzej Bart, Fabryka muchołapek, „Zagłada Żydów. Pismo Centrum Badań nad Zagładą Żydów”, nr 6, s. 319-322.
Kuligowska-Korzeniewska Anna (2010), Teatralny sąd nad Rumkowskim, „Dialog”, nr 1, s. 138-157.
Lankosz Borys, reż. (2008), Radegast.
Lankosz Borys, reż. (2009), Rewers.
Łukaszewicz Michał (1992), Bawi, tumani, przestrasza, „Nowe Książki”, nr 7/8, s. 52-53.
Madaliński Artur (2007), Ostatnia szarża Don Juana, „Książki w Tygodniku”, [dodatek do „Tygodnika Powszechnego”], nr 12, s. 7.
Nie można panować i być bez winy [rozmowa Pawła Smoleńskiego z Andrzejem Bartem] (2008), „Gazeta Wyborcza”, 16 grudnia, s. 24.
Nigdy nie można mieć pomysłu na całą książkę [rozmowa Jagody Wierzejskiej z Andrzejem Bartem] (2009), „Nowe Książki”, nr 10, s. 4-8.
Nowacki Dariusz (2006), Don Juan i szalona królowa, „Gazeta Wyborcza”, 19 września, s. 16.
Nowacki Dariusz (2009), Odwrócenie, „Nowe Książki”, nr 10, s. 7-8.
Nowacki Dariusz (2008), Z niezgody na nieobecność, „Tygodnik Powszechny”, nr 48 (3099), s. 36.
Nowacki Dariusz (2015), Rewers Andrzej Bart, [dostęp: 10 stycznia 2015], http://www.instytutksiazki.pl/ksiazki-detal,literaturapolska,2954,rewers.html.
Orski Mieczysław (1995), Andrzej Bart: historia w buduarze, w: tegoż, A mury runęły. Książka o nowej literaturze, Wydawnictwo Wacław Bagiński, Wrocław, s. 134-135.
Orski Mieczysław (1999), Poker fabularny, „Nowe Książki”, nr 7, s. 58.
Ostaszewski Robert (2000), Narracyjny ekspres (z dopłatą na Eurocity), „Dekada Literacka”, nr 2/3, s. 21-22.
Pietrych Krystyna (2010), Post(pamięć) Holokaustu – (meta)tekst a etyka. „Fabryka muchołapek” Andrzeja Barta a „Byłam sekretarką Rumkowskiego” Elżbiety Cherezińskiej, w: Inna literatura? Dwudziestolecie 1989-2009, t. I, red. Zbigniew Andres, Janusz Pasterski, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów, s. 203-225.
Polit Monika (2012), „Moja żydowska dusza nie obawia się dnia sądu”. Mordechaj Chaim Rumkowski Prawda i zmyślenie, Stowarzyszenie Badań nad Zagładą Żydów, Warszawa.
Przeszłość trzyma mocno [rozmowa Justyny Sobolewskiej z Andrzejem Bartem] (2009), „Polityka”, nr 2703, s. 80-81.
Reszke Katka (2013), Powrot Żyda. Narracje tożsamościowe trzeciego pokolenia polskich Żydów po Holokauście, przeł. Joanna Izabela Barry, Austeria, Kraków–Budapeszt.
Scarron Paul Junior [właśc. Andrzej Bart] (1999), Piąty jeździec Apokalipsy, przeł. Stefan Waśkowski, Noir Sur Blanc, Montricher.
Sobolewska Justyna (2009), Zemsta na inkwizytorze, „Polityka”, nr 2729, s. 66.
Trzy życia jednego tekstu [rozmowa Małgorzaty Piwowar z Andrzejem Bartem] (2013), „Rzeczpospolita”, [dostęp: 12 stycznia 2015], http://www4.rp.pl/artykul/1059359-Trzy-zycia-jednego-tekstu.html.
Uniłowski Krzysztof (1996), Chłopcy i dziewczęta znikąd? Uwagi o sytuacji wokół literackiej lat ostatnich, „FA-art”, nr 1, s. 75-83.
Uniłowski Krzysztof (1999), Duch czasow i duch powieści, „Opcje”, nr 4, s. 79-81.
Wielka Szpera (2015), [dostęp: 20 stycznia 2015], http://www.sztetl.org.pl/pl/article/lodz/16,relacje-wspomnienia/11925,wielka-szpera/.
Żuliński Leszek (1992), Zwariowana powieść, „Literatura”, nr 3, s. 62.
License
Authors
Authors of texts accepted for publication in „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka” are required to complete, sign and return to the editor's office the Agreement for granting a royalty-free license to works with a commitment to grant a CC sub-license.
Under the agreement, the authors of texts published in „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka” grant the Adam Mickiewicz University in Poznań a non-exclusive, royalty-free license and authorize the use of Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0)Creative Commons sub-license.
The authors retain the right to continue the free disposal of the work.
Users
Interested Internet users are entitled to use works published in „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka” since 2016, for non-commercial purposes only, under the following conditions:
- attribution - obligation to provide, together with the distributed work, information about the authorship, title, source (link to the original work, DOI) and the license itself.
- no derivatives - the work must be preserved in its original form, without the author's consent it is not possible to distribute the modified work, such as translations, publications, etc.
Copyrights are reserved for all texts published before 2016.
Miscellaneous
Adam Mickiewicz University in Poznań retains the right to magazines as a whole (layout, graphic form, title, cover design, logo etc.).