Deklaracja na temat nauki o usprawiedliwieniu — 20 lat później

Abstrakt

Wspólna deklaracja o usprawiedliwieniu jest największym osiągnięciem w katolicko-luterańskim dialogu teologicznym. W związku z 20. rocznicą podpisania Wspólnej deklaracji zostały przypomniane krytyczne punkty tego dokumentu. Przełomowy dla relacji ewangelicko-katolickich dokument zasługuje jednak na coś zdecydowanie więcej niż przypomnienie, a mianowicie wciąż powinna się dokonywać jego recepcja. Brak recepcji Wspólnej deklaracji byłby krokiem wstecz na drodze luteranów i katolików od konfliktu do wspólnoty. Dlatego też niniejsze opracowanie wskazuje na wybrane próby recepcji Deklaracji. Zagrożeniem dla Deklaracji jest nie tylko brak recepcji, lecz może nim być również kontekst ponowoczesności. Polscy teologowie katoliccy podjęli zadanie recepcji Wspólnej deklaracji, choć nie zostało ono jeszcze ukończone. Niejeden traktat dogmatyki oferuje niezagospodarowane przez naukę o usprawiedliwieniu pola badawcze. W wypełnianiu zadania recepcji Wspólnej deklaracji nie chodzi bynajmniej o reinterpretację całej dogmatyki w świetle nauki o usprawiedliwieniu, lecz o poszerzenie poszczególnych traktatów przez ukazanie ich związku z usprawiedliwieniem. Nauka o usprawiedliwieniu jest niezrozumiała dla wielu współczesnych ludzi, których nie interesuje już pytanie Marcina Lutra: „gdzie znajdę łaskawego Boga?”, czyli usprawiedliwienie grzesznika z łaski. Współczesny człowiek wcale nie uważa się za grzesznika, lecz za ofiarę różnych układów, i dlatego odwraca problem: to Bóg, a nie człowiek, potrzebuje usprawiedliwienia, np. Bóg powinien usprawiedliwić się przed ludźmi z tego, że dopuścił Auschwitz. O ile na gruncie teologii można spotkać odwrócenie perspektyw w rozumieniu usprawiedliwienia, o tyle poza teologią pojęcia, którymi operuje Wspólna deklaracja nie należą już do słownika współczesnego człowieka. Dotyczy to przede wszystkim takich pojęć jak: łaska, grzech i usprawiedliwienie. Ewentualnie można zauważyć reinterpretację tych pojęć w duchu głębokiej ekologii propagowanej przez ruch New Age.