Kolegialność episkopalna na II Soborze Watykańskim. Początek długiej drogi odnowy hierarchii w Kościele

Abstrakt

Drugi Sobór Watykański w programie tzw. aggiornamento, czyli w ważnych kwestiach dotyczących odnowy duszpasterskiej Kościoła, zaproponował odnowione zrozumienie wymiaru hierarchicznego w Kościele. Tak jak to przedstawia Rozdział III Konstytucji dogmatycznej o Kościele, zwany również Lumen gentium, właściwa wizja dotycząca pasterzy Kościoła nie odnosi się tylko do centralnej roli papieża w Kościele. Sobór przypomniał, że – tak jak to funkcjonowało zwłaszcza w pierwszym tysiącleciu chrześcijaństwa – niezastąpioną i fundamentalną dla Kościoła funkcję pełnią również wszyscy biskupi. Jako pasterz każdy z nich jest głową Kościoła partykularnego (diecezji). Konsekracja biskupów jest najwyższym stopniem sakramentu święceń i włącza ich do grona sukcesorów Kolegium apostolskiego (KK 20 i 21). Biskupi w kolegium tym, jak wyjaśnia dalej Sobór, „stanowią również razem ze swoją głową, Biskupem Rzymu, a nigdy bez niego, podmiot najwyższej i pełnej władzy nad całym Kościołem” (KK 22b). Niniejsze studium przedstawia skomplikowaną historię dyskusji i redakcji tekstu nauczania ostatniego Soboru w tej kwestii. Temat, który przeszedł do historii pod hasłem kolegialności episkopalnej, był podejmowany podczas II i III sesji Soboru. W tym czasie dyskusja podzieliła ojców Soboru na dwa obozy, na tzw. mniejszość i większość. „Większość” była za przyjęciem przez Sobór doktryny o kolegialności episkopalnej, natomiast „mniejszość” za jej ograniczeniem czy wręcz odrzuceniem. W czasie wielu sporów do dyskusji włączał się również papież Paweł VI. To z jego inicjatywy, tuż przed ostatecznym głosowaniem nad Konstytucją Lumen gentium i jej promulgacją, w celu wypracowania pełnego konsensusu wokół kolegialności episkopalnej dodano wiążący komentarz zwany Wstępną Notą Wyjaśniającą – Nota Explicativa Praevia. Komentarz ten nie rozwiązał jednak antagonizmów interpretacji wokół kolegialności episkopalnej jeszcze przez długie lata po Soborze.