Słowa kluczowe
antropologia teologiczna
upadek
grzech pierworodny
przekazywanie grzechu
antropogeneza
hamartiologia
Jak cytować
Abstrakt
Katolickie nauczanie o upadku pierwszych ludzi i grzechu pierworodnym wydaje się sprawiać poważne trudności w konfrontacji z wynikami badań nauk empirycznych o człowieku. Aby na nie odpowiedzieć, autor niniejszego artykułu podjął próbę ustalenia współczesnej interpretacji tej problematyki w perspektywie teologicznofundamentalnej, wykorzystując ustalenia poprzedniej publikacji poświęconej zagadnieniu antropogenezy w świetle wiary chrześcijańskiej i odkryć nauk empirycznych (M. Witała, A Proposition of Integral Protological Narrative: the Theological Criteria of Humanity and Anthropogenesis according to Empirical Sciences, „Poznańskie Studia Teologiczne” 41 (2022) 1, s. 71–93). Interpretacja ta została oparta na analizie danych biblijnych i przeglądzie wypowiedzi doktrynalnych Kościoła, na podstawie których sporządzono narrację protologiczną uwzględniającą wyniki badań nauk empirycznych dotyczące początków ludzkości w ramach modelu integracji teologiczno-empirycznej.
Bibliografia
Anderwald A., Dlaczego teologa interesują inne nauki [in:] Teologia w dialogu z innymi naukami. Spotkania – Kontrowersje – Perspektywy, red. D. Wąsek, Kraków 2021, pp. 11-30.
Anselm of Canterbury, Virgin Conception and Original Sin [in:] Święty Anzelm z Canterbury, O Wcieleniu. Wybór pism, tłum., red. A. Rosłan, Poznań 2006, pp. 257-324.
Antoniewicz M., Personalistyczna interpretacja grzechu pierworodnego, “Roczniki Teologii Dogmatycznej” 59 (2012) 4, pp. 259-273.
Arcybiskup Gądecki o rozliczeniu Kościoła z pedofilii, TVN24.pl 13.11.2018, https://tvn24.pl/polska/abp-gadecki-o-rozliczeniu-kosciola-z-pedofilii-ra868264-2582523 [accessed: 28.2.2023].
Baron A., Pietras H., Dokumenty synodów – od 50 do 381 roku, Kraków 2006.
Baron A., Pietras H., Dokumenty synodów – od 506 do 553 roku, Kraków 2014.
Bartnik C.S., Dogmatyka katolicka, t. I, Lublin 2009.
Bartnik C.S., Metodologia teologii dogmatycznej, “Studia Nauk Teologicznych” 2 (2007), pp. 165-173. DOI: https://doi.org/10.24425/119686
Boethius, Liber de Persona et duabus naturis [in:] Patrologia Latina, vol. 64, pp. 1338-1354.
Boguszewski R., Kanon wiary Polaków, Komunikat z badań CBOS nr 29/2015, Warszawa 2015.
Breviarium Fidei. Wybór doktrynalnych wypowiedzi Kościoła, red. I. Bokwa et al. [3rd ed. of the version with sources sorted chronologically], Poznań 2007.
Catechism of the Catholic Church, https://www.vatican.va/archive/ENG0015/_INDEX.HTM [accessed: 28.2.2023].
Clastres P., Archeology of Violence, transl. J. Herman, New York 1994.
Congregation for the Doctrine of the Faith, Instruction “Donum Veritatis” on the Ecclesial Vocation of the Theologian (1990), https://www.vatican.va/roman_curia/congregations/cfaith/documents/rc_con_cfaith_doc_19900524_theologian-vocation_en.html [accessed: 28.2.2023].
Do Diogneta, tłum. A. Świderkówna [in:] A. Świderkówna, M. Starowieyski, Pierwsi świadkowie. Pisma Ojców Apostolskich, Kraków 2010, pp. 339-350.
Dokumenty soborów powszechnych, t. 2: (869–1312): Konstantynopol IV, Lateran I, Lateran II, Lateran III, Lateran IV, Lyon I, Lyon II, Vienne, red. A. Baron, H. Pietras, tłum. A. Baron et al., Kraków 2003.
Dokumenty soborów powszechnych, t. 3: 1414–1445: Konstancja, Bazylea–Ferrara–Florencja–Rzym, red. A. Baron, H. Pietras, tłum. A. Baron et al., Kraków 2004.
Dokumenty soborów powszechnych, t. 4: 1511–1870: Lateran V, Trydent, Watykan I, red. A. Baron, H. Pietras, tłum. A. Baron et al., Kraków 2004.
Greene J. A., Sodom and Gomorrah [entry] [in:] The Oxford Guide to People and Places of the Bible, ed. by B.M. Metzger, M.D. Coogan, Oxford 2004, p. 294.
Gregory Nazianzen, Letters [in:] Św. Grzegorz z Nazjanzu, Listy, tłum., red. J. Stahr, Poznań 1933, pp. 1-104.
Gregory of Nyssa, On the Making of Man [in:] Grzegorz z Nyssy, O stworzeniu człowieka, tłum., red. M. Przyszychowska, Kraków 2006, pp. 45-149.
Grossi V., Ladaria Ferrer L.F., Lécrivain P., Sesboüé B., Człowiek i jego zbawienie: stworzenie, grzech pierworodny, usprawiedliwienie i łaska, rzeczy ostateczne, etyka chrześcijańska: od „autorytetów” do Magisterium, tłum. P. Rak, Kraków 2001.
Grygiel W., Wąsek D., Teologia ewolucyjna. Założenia – problemy – hipotezy, Kraków 2023.
Heller M., Nauka i Teologia – niekoniecznie tylko na jednej planecie, Kraków 2019.
Homerski J., Ewangelia według św. Mateusza. Wstęp, przekład z oryginału, komentarz, Poznań 2004.
Jan Paweł II, Komentarz do ksiąg Starego Testamentu, red. M. Czekański, Kraków 2012.
Jelonek T., Biblia a mity o raju i złotym wieku, Kraków 2010.
Jelonek T., Biblijna historia zbawienia, Kraków 2004.
John Paul II, Apostolic Exhortation “Reconciliatio et paenitentia” (1984), https://www.vatican.va/content/john-paul-ii/en/apost_exhortations/documents/hf_jp-ii_exh_02121984_reconciliatio-et-paenitentia.html [accessed: 28.2.2023].
John Paul II, General Audience 1.10.1986, https://www.vatican.va/content/john-paul-ii/it/audiences/1986/documents/hf_jp-ii_aud_19861001.html [Italian] [accessed: 28.2.2023].
Kałuża K., Grzech pierworodny w kontekście ewolucyjnego obrazu świata [in:] Teologia w dialogu z innymi naukami. Spotkania – Kontrowersje – Perspektywy, ed. D. Wąsek, Kraków 2021, pp. 113-153.
Katolicki Komentarz Biblijny, red. W. Chrostowski (originally ed. by R.E. Brown, J.A. Fitzmyer, R.E. Murphy), tłum. K. Bardski et al., Warszawa 2004.
Keener C.S., Komentarz historyczno-kulturowy do Nowego Testamentu, tłum. Z. Kościuk, Warszawa 2000.
Kijas Z.J., Początki świata i człowieka, Kraków 2004.
Kulisz J., Teilhardowskie rozumienie grzechu, Warszawa 1986.
Kunzler M., Liturgia Kościoła, tłum. L. Balter, Poznań 1999.
Ladaria Ferrer L.F., Wprowadzenie do antropologii teologicznej, tłum. A. Baron, Kraków 1997.
Langkammer H., Komentarz teologiczno-pastoralny wszystkich listów św. Pawła Apostoła z okazji roku świętego Pawła, t. 1: Wielkie listy św. Pawła, Legnica 2011.
Langkammer H., Księga Syracha. Wstęp, przekład z oryginału, komentarz, ekskursy, Poznań 2020.
Lemański J., Księga Rodzaju. Rozdziały 1–11. Wstęp, przekład z oryginału, komentarz, Częstochowa 2013.
Łach J.B., Księgi Ludu Bożego Starego Przymierza. Pięcioksiąg, Prorocy, Pisma. Ujęcie teologiczno-praktyczne, Poznań 2018.
Łach S., Księga Rodzaju. Wstęp, przekład z oryginału, komentarz, Poznań 1962.
Łach S., Łach J., Księga Psalmów. Wstęp, przekład z oryginału, komentarz, ekskursy, Poznań 1990.
Łukaszuk T.B., Związek dogmatu grzechu pierworodnego z monogenizmem w katolickiej teologii ostatniej doby, Warszawa 1976.
Magister S., The Credo of Paul VI. Who Wrote It, and Why, transl. M. Sherry, http://chiesa.espresso.repubblica.it/articolo/204969bdc4.html?eng=y [accessed: 28.2.2023].
Międzynarodowy komentarz do Pisma Świętego. Komentarz katolicki i ekumeniczny na XXI wiek, red. W. Chrostowski et al. (originally ed. by W.R. Farmer et al.), tłum. M. Żurowska, Warszawa 2000.
Mszał rzymski dla diecezji polskich, Poznań 1986.
Müller G.L., Dogmatyka katolicka, tłum. W. Szymona, Kraków 2015.
Nadbrzeżny A., Od „grzechu Adama” do „grzechu świata”. Rozwój teologicznej refleksji na temat grzechu pierworodnego [in:] Teologia w dialogu z innymi naukami. Spotkania – Kontrowersje – Perspektywy, red. D. Wąsek, Kraków 2021, pp. 89-112.
Napiórkowski S.C., Jak uprawiać teologię, Wrocław 1994.
Pascal B., Pensées, transl. W.F. Trotter, New York 2018.
Paul VI, Apostolic letter in the form of Motu Proprio Solemni hac liturgia (1968), https://www.vatican.va/content/paul-vi/en/motu_proprio/documents/hf_p-vi_motu-proprio_19680630_credo.html [accessed: 28.2.2023].
Piotrowski E., Kara wieczna a grzech pierworodny. Konieczność debaty, “Verbum Vitae” 36 (2019), pp. 285-314. DOI: https://doi.org/10.31743/vv.3318
Poniży B., Księga Mądrości. Wstęp, przekład z oryginału, komentarz, Częstochowa 2012.
Przyszychowska M., Wszyscy byliśmy w Adamie. Jedność ludzkości w Adamie w nauczaniu ojców Kościoła, Poznań 2013.
Rahner K. Podstawowy wykład wiary. Wprowadzenie do pojęcia chrześcijaństwa, tłum. T. Mieszkowski, Warszawa 1987.
Ratzinger J., Grzech i odkupienie. Czwarte kazanie wielkopostne, Monachium, 29 marca 1981 roku [in:] J. Ratzinger, Pochodzenie i przeznaczenie [Opera Omnia V], tłum. J. Kobienia, Lublin 2022, pp. 57-67.
Schwager R., Grzech pierworodny i dramat zbawienia w kontekście ewolucji, inżynierii genetycznej i Apokalipsy, tłum. J. Hanusz, Tarnów 2002.
Second Vatican Council, Decree on Priestly Training “Optatam Totius” (1965), https://www.vatican.va/archive/hist_councils/ii_vatican_council/documents/vat-ii_decree_19651028_optatam-totius_en.html [accessed: 28.2.2023].
Second Vatican Council, Pastoral Constitution of the Church in the Modern World, “Gaudium et Spes” (1965), https://www.vatican.va/archive/hist_councils/ii_vatican_council/documents/vat-ii_const_19651207_gaudium-et-spes_en.html [accessed: 28.2.2023].
Seweryniak H., Teologia fundamentalna, t. I, Warszawa 2010.
Stachowiak L., Ewangelia według św. Jana. Wstęp, przekład z oryginału, komentarz, Poznań–Warszawa 1975.
Stachowiak L., Księga Jeremiasza. Wstęp, przekład z oryginału, komentarz, Poznań 1967.
Synowiec J.S., Początki świata i ludzkości według Księgi Rodzaju, Kraków 2001.
Teilhard de Chardin P., Wprowadzenie do życia chrześcijańskiego, tłum. K. Waloszczyk, M. Tazbir [in:] P. Teilhard de Chardin, Zarys wszechświata personalistycznego i inne pisma, tłum., red. K. Waloszczyk, M. Tazbir, Warszawa 1985, pp. 150-170.
The Bioarchaeology of Violence, ed. by D.L. Martin, R.P. Harrod, V.R. Pérez, Florida 2012.
The sources of catholic dogma, ed. by H. Denzinger, transl. by R.J. Deferrari, Fitzwilliam 1955.
Thomas Aquinas = Tomasz z Akwinu, św., Suma Teologiczna, t. 1–34, tłum. S. Bełch (et al.), Londyn 1962–1986.
Tronina A., Drzewo życia w rajskim ogrodzie. Biblijne korzenie mistyki Krzyża, Częstochowa 2017.
Walton J.H., Matthews V.H, Chavalas M.W., Komentarz historyczno-kulturowy do Biblii Hebrajskiej, tłum. Z. Kościuk, Warszawa 2005.
Witała M., A Proposition of Integral Protological Narrative: the Theological Criteria of Humanity and Anthropogenesis according to Empirical Sciences, “Poznańskie Studia Teologiczne” 41 (2022) 1, pp. 71-93.
Życiński J., Grzech pierworodny jako próba ewolucyjnej autotranscendencji człowieka [in:] Minister verbi. Liber sollemnis excellentissimo domino Domino Archiepiscopo Henrico Muszyński Metropolitae Gnesnensi ad honorandum desimum quartum eiusdem vitae lustrum expletum dedicatus oblatusque, red. P. Podeszwa, W. Szczerbiński, Gniezno 2003, pp. 779-790.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Maciej Witała
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.