Przemiany społeczno-kulturowe małżeństwa i rodziny w rozeznaniu duszpasterskim arcybiskupów Warszawy na podstawie analizy Relacji pięcioletnich Archidiecezji warszawskiej w okresie ostatniego półwiecza
PDF

Słowa kluczowe

rodzina
małżeństwo
rozeznanie duszpasterskie
wizyty ad limina
papież Paweł VI
papież Jan Paweł II
kardynał Stefan Wyszyński
kardynał Józef Glemp
kardynał Kazimierz Nycz

Jak cytować

Kasprzak, A. A. (2024). Przemiany społeczno-kulturowe małżeństwa i rodziny w rozeznaniu duszpasterskim arcybiskupów Warszawy na podstawie analizy Relacji pięcioletnich Archidiecezji warszawskiej w okresie ostatniego półwiecza. Poznańskie Studia Teologiczne, 45, 135–177. https://doi.org/10.14746/pst.2024.45.8

Abstrakt

Wysiłek diagnozowania zmian zachodzących w Kościele i w społeczeństwie podejmowany w posoborowej strukturze rozeznania duszpasterskiego w Kościele katolickim opiera się przede wszystkim na analizie danych spływających do Watykanu z diecezji z całego świata. Procedura ta, funkcjonująca dla Italii od starożytności, a od średniowiecza dla całego świata, podkreśla ogromne znaczenie analizowanych tutaj dokumentów. Studia nad nimi pozwalają stwierdzić, że wybitni pasterze Kościoła warszawskiego posiadali pełną świadomość, w jakim stopniu w stolicy Polski narastała laicyzacja, problem sukcesywnego oddalania się społeczeństwa od religii i wiary, również licznych małżeństw i rodzin. W okresie urzędowania Prymasa Tysiąclecia, kardynała Stefana Wyszyńskiego, negatywne zmiany społeczne były dla Kościoła zewnętrzne, a powodowała je władza komunistyczna. Kościół pozostawał jednak wciąż głównym i skutecznym kreatorem etosu wartości i moralności życia społecznego Polaków. Zarządzanie diecezją warszawską przez kardynała Józefa Glempa wpisywało się w okres dynamicznych zmian ustrojowych państwa polskiego, a później zmian granic diecezji, po utworzeniu większej ich liczby. Wraz z kryzysem ekonomicznym, a później rozwojem gospodarczym wokół małżeństwa i rodziny, otwarta została wielka dyskusja na temat prawa do aborcji. W tym czasie posługa pasterska kardynała Glempa koncentrowała się na umacnianiu struktur przeznaczonych do przygotowania i formacji małżeństwa i rodziny. Odmienny układ sił w dziedzinie przemianspołeczno-kulturowych wykazuje w swojej posłudze aktualny ordynariusz Warszawy, ks. kardynał Kazimierz Nycz. W ostatniej dekadzie zmiany społeczno-kulturowe wskazują na silną polaryzację z powodów socjopolitycznych i ideologicznych. Miniona pandemia COVID-19 przyspieszyła dodatkowo proces atomizacji wiernych, powodując poważne zmiany w praktykowaniu religii. Wobec kryzysu już nie tylko wiary, lecz także samych jej dogmatów, a nawet samej antropologicznej wizji człowieka, wyzwaniem staje się jeszcze większa odwaga ewangelizacji, wychodzenie do ludzi zagubionych w kontekście struktury społecznej, w której wiara nie jest oczywistością.

https://doi.org/10.14746/pst.2024.45.8
PDF

Bibliografia

Relatio Quinquennalis Ordinarii Varsaviensis. Pro quinquennio 1972–1976. S. Congregationi pro Episcopis praesentanda [maszynopis, format A4, j. łac.], 77 ss.

Compte-Rendu „Ad Limina Apostolorum” de l’Archidiocèse de Varsovie en Pologne des années 1983–1987 [maszynopis, format A4, j. fr., tekst z poprawkami], 39 ss. (oraz 25 ss. aneksów). Dokument znajdujący się w Archiwum Kurii warszawskiej jest streszczeniem Sprawozdania pięcioletniego. Dokument został prawdopodobnie użyty podczas wizyty ad limina.

Relatio Quinquennalis de Statu Archidioecesis Varsaviensis. Varsaviae MCMXCI [maszynopis, format A4, j. łac.], 117 ss. [w Archiwach Kurii Metropolitalnej znajduje się również tekst polski tego samego dokumentu, na jego pierwszej stronie widnieje tytuł Relatio quinquennalis de statu Archidioecesis Varsaviensis 1987–1991; maszynopis, format A4, 67 ss.].

Archidiocesis Varsaviensis. Relatio Quinquen[n]alis. 1992–1996. Varsavia 1997 [tekst wydrukowany, format A4, j. wł.], 92 ss.

L’Arcidiocesi de Varsavia (Polonia). Relazione Quinquennale 1997–2003. Varsavia 2004 [tekst wydrukowany, format A4, j. wł.], 170 ss. W dokumentach Kurii warszawskiej znajduje się w wersji roboczej w j. polskim skrót całego sprawozdania (14 ss., A4), a także opracowanie robocze rozdz. XIII Sprawozdania, pt. „XIII. DUSZPASTERSTWO RODZIN” (6 ss., A4).

Archidiecezja Warszawska (Polska). Sprawozdanie ośmioletnie 1.I.2005/31.XII.2012 [tekst wydrukowany, format A4, j. pol, i j. wł.], 147 ss.

Archidiecezja Warszawska (Polska). Sprawozdanie pięcioletnie 1.I.2016/31.XII.2020 [tekst wydrukowany, format A4, j. pol.], 181 ss.

IV Synod Archidiecezji warszawskiej, Warszawa 2003.

Aborcja w Polsce, https://pl.wikipedia.org/wiki/Aborcja_w_Polsce [dostęp: 15.5.2023].

Błażyca K., Nas te klęczki uratowały, „Gość Niedzielny” 2 (2019), https://rodzina.wiara.pl/doc/5330074.Nas-te-kleczki-uratowaly/2 [dostęp: 13.5.2023].

Congrégation Pour Les Évêques, Directoire pour la Visite « Ad Limina ». Préface. 1988, http://www.vatican.va/roman_curia/congregations/cbishops/documents/rc_con_cbishops_doc_19880629_visita-ad-limina_fr.html [dostęp: 27.6.2017].

Dane statystyczne GUS „Tabl. 5. Urodzenia w latach 1970–2021”, https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/ludnosc/struktura-ludnosci,16,1.html [dostęp: 5.5.2023].

Dar Serca. Rzecz o Teresie Strzembosz, film Video Studio Gdańsk, https://www.youtube.com/watch?v=ng6N38Iuaig [dostęp: 5.5.2023].

Defois G., Kasprzak A.A., Obecne kryzysy i wyzwania Kościoła we Francji, „Homo Dei” 3–4 (2021), lipiec–sierpień, s. 86–104.

Departament IV MSW, https://pl.wikipedia.org/wiki/Departament_IV_MSW [dostęp: 12.5.2023].

De visitatione SS. Liminum deque relationibus dioecesanis, 29 juin 1975, „Acta Apostolicae Sedis” 67 (1975) 2, s. 675–676.

Dom Samotnej Matki im. Teresy Strzembosz w Chyliczkach k. Warszawy, https://dsmchyliczki.pl/patronka-domu/ [dostęp: 5.5.2023].

Formulaire pour le Rapport Quinquennal, Cità del Vaticano 1981.

Formulaire pour le Rapport Quinquennal, Vatican: Typis Polyglottis Vaticanis MCMLXXV, w: AHDL Relatio Superstatu Diocesis 2A1 1977, s. 1–27.

Gospodarka Polski Ludowej, https://pl.wikipedia.org/wiki/Gospodarka_Polski_Ludowej [dostęp: 15.5.2023].

Historia Nauk o Rodzinie. Historia Instytutu Studiów nad Rodziną w Łomiankach, https://isnarakm.pl/o-instytucie/historia-nauk-o-rodzinie/ [dostęp: 18.5.2023].

Historia Wydziału Studiów nad Rodziną UKSW w Warszawie, https://wsr.uksw.edu.pl/2023/04/01/historia-wydzialu-studiow-nad-rodzina-uksw-w-warszawie/ [dostęp: 13.5.2023].

Jan Paweł II, Familiaris consortio, nr 1, w: Adhortacje Ojca Świętego Jana Pawła II, t. 1, Kraków 1996, s. 65–160.

Kasprzak A.A., Kościół a nowoczesność. Rozeznanie pastoralne przemian społeczno-kulturowych we Francji po Soborze Watykańskim II, Kraków 2018.

Kongregacja do Spraw Biskupów, Formularz Sprawozdania Ośmioletniego [chodzi o krótką dwustronicową instrukcję w j. polskim wyjaśniającą ówcześnie aktualny formularz sprawozdania; dokument elektroniczny z 21 lutego 2013 r., plik zatytułowany „ks. Dominik Koperski”; zob. archiwum ks. Janusza Bodzona, Kanclerza Kurii Metropolitalnej w Warszawie].

Konwersacja badawcza (23.3.2023) z ks. prałatem Marianem Racińskim, zajmującym się Apostolatem rodzin od 1.8.1982 do 30.6.2008 r.

Konwersacja badawcza z Françoise Gontard (lekarz ginekolog, była wiceprzewodnicząca FEAMC — Europejskiej Federacji Stowarzyszeń Lekarzy Katolickich), 8.7.2005. Archiwa prywatne.

Laskowska M., „Najmilszy trud mego życia”, czyli o pracy dziennikarskiej ks. Stefana Wyszyńskiego, w: Kardynał Stefan Wyszyński. Droga życia i posługi pasterskiej, red. R. Czekalski, Warszawa 2021, s. 141–156.

Les Familles, l’Église et la foi. Dossier publié par le Centre National d’Enseignement Religieux sous la direction de Georges Duperray, Paris 1973.

Łatka R., Wielka Nowenna kardynała Stefana Wyszyńskiego, https://wszystkoconajwazniejsze.pl/prof-rafal-latka-kard-stefan-wyszynski/ [dostęp: 13.5.2023].

Od Radia Józef do Radio PLUS Warszawa. 25 lat w eterze na 96,5 FM, https://archwwa.pl/aktualnosci/od-radia-jozef-do-radio-plus-warszawa-25-lat-w-eterze-na-965-fm/ [dostęp: 5.5.2023].

Perzanowska B., Teresa Strzembosz i jej dzieło poradnictwa rodzinnego w Polsce, Łomianki 2010.

Sacra Congregatio Consistorialis i C. de Lai, card. De Relationibus Dioecesanis (4.11.1918), „Acta Apostolicae Sedis” 10 (1918) s. 488–502.

Secrétariat Général de l’Episcopat, Église — Sacrement. Séance du Lundi 15 Novembre 71 à 15h, 1971, w: CNAEF 9CE 61 dossier: Assemblée Plénière de Lourdes 1971. Rapport n° 1 « Église — Sacrement » cf. AHAP 2 B 2, 2, s. 1–12.

Sikora J., Pisarstwo Prymasa Tysiąclecia, Warszawa 2021.

Stefan Kardynał Wyszyński. Prymas Polski. Nauczanie o małżeństwie i rodzinie. Antologia tekstów 1925–1981, red. Z. Struzik, Warszawa 2012 [wydanie na CD, dokument w formie pdf].

Vandrisse J., Paul VI et les évêques de France. Un bond dans l’espérance, Paris 1978.

Weber M., Sociologie des religions. Textes réunis, traduits et présentés par J.-P. Grossein, introduction de J.-C. Passeron, deuxième édition revue et corrigée, Paris 1996.