'Oikoumene' as an Instrument of Peace: the Catholic-Orthodox Dialogue in light of the Ravenna Document

Abstract

Międzynarodowa Komisja Wspólna ds. Dialogu między Kościołem Rzymskokatolickim a Cerkwią Prawosławną prowadzi dialog poświęcony prymatowi papieskiemu. Aktualny stan dialogu na temat prymatu oddaje dokument z Rawenny: Ecclesiological and Canonical Consequences of the Sacramental Nature of the Church. Ecclesial Communion, Conciliarity and Authority. Soborowość i prymat w Kościele znajdują najgłębsze uzasadnienie w najważniejszym chrześcijańskim dogmacie o Trójcy Świętej. Dla teologii wschodniej i zachodniej Kościół jest bowiem ikoną Trójcy Świętej. Dlatego też refleksja nad nim musi wychodzić od dogmatu o Trójcy Świętej. Na dokument z Rawenny trzeba spojrzeć w świetle wschodniego modelu Trójcy Świętej. Według niego wśród równych sobie osób boskich osoba Ojca jest protos. Dwie pozostałe osoby są określane w kontekście ich związku z Ojcem: Syn został zrodzony przez Ojca, Duch od Ojca pochodzi. Skoro Kościół jest obrazem boskich osób, z których pierwsza jest protos, to musi w nim być miejsce na owo protos. Jednak w Trójcy Świętej wszystkie trzy osoby działają razem i jest w Nim coś, co koresponduje z pojęciem „soborowość". Skoro więc Kościół jest obrazem konsyliarnego Boga, to do jego istoty należy również soborowość. Kościół będący ikoną Trójcy Świętej musi być równocześnie Kościołem soborowym i Kościołem mającym protos. Soborowość i protos muszą być widoczne na wszystkich płaszczyznach Kościoła: lokalnej, regionalnej i uniwersalnej. Na płaszczyźnie uniwersalnej jest zatem miejsce na prymat Biskupa Rzymu, który powinien być jednak zreinterpretowany w duchu starożytnego Kościoła. Reinterpretacja prymatu biskupa Rzymu mogłaby się dokonać analogicznie do korekty materii sakramentu święceń dokonanej przez Piusa XII w Sacra- mentum ordinis z 1947 roku. Sobór we Florencji w Dekrecie dla Ormian z 1439 roku określił, że istotnym elementem udzielania święceń jest podanie kielicha z winem i pateny z chlebem. Natomiast Pius XII uznał za materię sakramentu święceń włożenie rąk. Równało się to świadomemu powrotowi do tradycji Kościoła starożytnego, a tym samym i Kościoła Wschodu. W ten sposób forma, która w Kościele rzymskim - ale nie w Kościele powszechnym - obowiązywała przez całe wieki, została zniesiona jako partykularna forma Zachodu. Analogicznie można by dokonać korekty zachodniej tradycji prymatu biskupa Rzymu w świetle tradycji Kościoła starożytnego.