Słowa kluczowe
reżimy autorytarne i totalitarne
symbole polityczne
Jak cytować
Abstrakt
W przeciwieństwie do demokratycznych systemów politycznych, w przypadku reżimów autorytarnych i totalitarnych kwestia symboli władzy i propagandy poprzez monumentalne formy sztuki i architektury jest bardzo istotna. Począwszy od tradycji Imperium Rzymskiego, zwłaszcza w czasach jego największego znaczenia w I i II wieku n.e., niektórzy dyktatorzy (głównie faszystowscy, a w mniejszym stopniu także komunistyczni) próbowali podkreślić legitymizację swojej władzy (lub nawet po prostu siły) poprzez sztukę, architekturę, a nawet całe kompleksy architektoniczne. Zarówno niektórzy cesarze rzymscy, jak i Mussolini czy Hitler budowali liczne pomniki, łuki triumfalne, kolumny, a nawet tak użyteczne budynki jak biblioteki, rynki czy łaźnie (termy). Każdy taki pomnik lub budynek nosił specjalną inskrypcję, która przedstawiała imię władcy lub dyktatora, który zamówił taki pomnik.
Bibliografia
Aman A. (1992), Architecture and Ideology in Eastern Europe during the Stalin Era, MIT Press, New York.
Babiracki P. (2015), Soviet Soft Power in Poland. Culture and the Making of Stalin’s New Empire, 1943–1957, The University of North Carolina Press, Chapel Hill.
Balfour A. (1990), Berlin. The Politics of Order 1737 – 1989, Rizzoli, New York.
Beetham D. (1991), The Legitimation of Power, Red Globe Press London.
Bowit J. E. (1978), Russian Sculpture and Lenin’s Plan of Monumental Propaganda, w: Art. and Architecture in the Service of Politics, red. H. A. Milton, L. Nochlin, MIT Press, Cambridge Mass.
Campbell B. (2002), War and Society in Imperial Rome 31 B.C. – A.D. 284, Routledge, London–New York.
Collins J. (2004), Papacy and politics in eighteen century Rome. Pius VI and the arts, Cambridge University Press, Cambridge.
Colton T. (1995), Moscow. Governing the Socialist Metropolis, The Belknap Press of Harvard University Press, Cambridge (Mass.).
Davies P. J. A. (2000), Death and the Emperor. Roman imperial funerary monuments from Augustus to Marcus Aurelius, University of Texas Press, Cambridge.
Davies N. (2004), Powstanie ‘44, Znak, Kraków.
Dodge H. (1999), Amusing the Masses: Buildings for Entertainment and leisure in the Roman world, w: Life, death, and Entertainment in the Roman Empire, red. D. D. Potter, D. J. Mattingly, University of Michigan Press, Ann Arbor.
Edelman M. (1985), The symbolic use of politics, University of Illinois Press, Urbana.
Enciclopedia di Roma dale origini all’anno Duemila (1999), red. F. M. Ricci, F. M. Ricci, Roma.
Gates Ch. (2003), Ancient Cities. The archeology of urban life in the ancient Near East and Egypt, Greece and Rome, Routledge, London.
Figes O. (2014), Revolutionary Russia, 1891–1991. A Pelican Introduction, Penguin Books, London.
Gentile E. (1933), Il culto del Littorio: La sacralizzazione della politica fascista, Laterza, Roma.
Gill G. (2011), Symbols and Legitimacy in Soviet Politics, Cambridge University Press, New York.
Grant M. (2000), The Collapse and Recovery of the Roman Empire, Routledge, London.
Hannestad N. (1988), Roman art. and imperial policy, Aarchus University Press, Aarchus.
Hughes R. (2012), Rzym, Magnum, Warszawa.
Jones M. W. (2000), Principles of Roman architecture, Yale University Press, New Haven–London.
Kotkin S. (2018), Stalin. Waiting for Hitler, 1928–1941, Penguin Books, New York.
Lasswell H. D. (1979), The Signature of Power. Buildings, Communication and Policy, Routledge, New York.
Łodyński A., Sztuka dyktatorów, „Gazeta Wyborcza” 22.11.1995 r.
Marcello F. (2001), Rationalism versus Romanitá: the Changing Role of the Architect in the Creation of the Ideal Fascist City, Sydney July 2001 (PhD thesis).
Moorhouse R. (2011), Stolica Hitlera. Życie i śmierć w wojennym Berlinie, Znak, Kraków.
Nicoloso P. (2008), Mussolini architetto. Propaganda e paesaggio urbano nell’Italia fascista, Einaudi, Torino.
Overy R. (2009), Dyktatorzy. Hitler i Stalin, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław.
Plamper J. (2012), The Stalin cult. A Study in the Alchemy of Power, Yale University Press, New Haven.
Rossi P. G. (1991), Roma. Guida all’architettura moderna 1909–1991, Laterza, Bari.
Sadurska A. (1990), Sztuka rzymska, w: Sztuka świata, t. 2. red. A. Lewicka-Morawska, Arkady, Warszawa.
Scobie A. (1990), Hitler’s State Architecture. The Impact of Classical Antiquity, PENN ST UNIV PR University Park.
Shapiro E. R. (1987), Building under Mussolini, Michigan University Press, Ann Arbor.
Skoczylas J., Żyromski M. (2005), Symbolika kamienia jako element procesu legitymizacji władzy w cywilizacji europejskiej, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań.
Spufford P. (2003), Power and Profit. The Merchant in Medieval Europe, Thames & Hudson, New York.
Sudjic D. (2015), Kompleks gmachu. Architektura władzy, Fundacja Centrum Architektury, Warszawa.
Thies J. (2012), Hitler’s Plans For Global Domination. Nazi Architecture and Ultimate War Aims, Berghahn Books, New York.
Volker U. (2015), Hitler. Narodziny zła 1889–1939, Prószyński i S-ka. Warszawa.
Zanker P. (1999), August i potęga obrazów, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań.
Żyromski M. (1996), Gaetano Mosca.Twórca socjologicznej teorii elity, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań.
Żyromski M. (2004), Sztuka jako wyraz propagandy imperialnej – tradycje antyczne w architekturze Rzymu w okresie rządów Benito Mussoliniego, „Przegląd Politologiczny”, nr 3.
Żyromski M. (2009), Ideology, Propaganda and Symbols of Power. The Example of Capital of Rome, Wydawnictwo WNPiD, Poznań.
Żyromski M. (2015), Propaganda w systemach totalitarnych, Wydawnictwo WNPiD, Poznań.
Żyromski M. (2017), Propaganda in totalitarian regimes, Wydawnictwo WNPiD, Poznań.
Żyromski M. (2023), Neofunkcjonalny paradygmat elitystyczny jako najnowsza wersja teorii elity, Wydawnictwo WNPiD, Poznań.
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.