Abstrakt
Artykuł analizuje populistyczną krytykę Unii Europejskiej przez hiszpańską partię VOX i polskie Prawo i Sprawiedliwość (PiS). Badanie opiera się na teoretycznym ujęciu populizmu jako krytyki demokratyczno-liberalnej reprezentacji politycznej, wskazując na wspólne cechy tak rozumianego prawicowego populizmu w zakresie krytyki integracji europejskiej.
Wyniki wskazują, że VOX i PiS wykazują sceptycyzm wobec integracji europejskiej, argumentując, że UE ogranicza suwerenność narodową oraz zagraża tradycyjnym wartościom. Obie partie krytykują elity unijne jako odległe od potrzeb „zwykłych ludzi” i promujące agendy o charakterze globalistycznym. Różnice historyczne i społeczne między Hiszpanią a Polską nie wpływają znacząco na wspólną prawicowo-populistyczną narrację tych partii wobec UE.
W ramach wniosków podkreślone zostaje, że krytyka UE jest centralnym elementem współczesnego prawicowego populizmu, stanowiąc wyraz sprzeciwu wobec ograniczania narodowej suwerenności i demokratycznej reprezentacji.
Bibliografia
9J- Ortega Smith (Vox), en Lorca: „La Europa de esa Agenda 2030 y del Pacto Verde quieren acabar con nuestra ganadería”, „Europa Press”, 26.05.2024, https://www.europapress.es/murcia/noticia-9j-ortega-smith-vox-lorca-europa-agenda-2030-pacto-verde-quieren-acabar-ganaderia-20240526164642.html#google_vignette, 27.11.2024.
Andeweg R. B., Louwerse T. (2020), The Institutional Framework of Representative Democracy: Comparing the Populist/Majoritarian and the Liberal/Consensual Model, w: The Oxford Handbook of Political Representation in Liberal Democracies, red. R. Rohrschneider, J. Thomassen, Oxford University Press, Oxford.
Ángeles Criado (VOX): “El feminismo radical ha derrochado más de 20 mil millones, sin rebajar el número de víctimas con la cifra más alta desde 2015”, 13.03.2024, https://www.voxespana.es/noticias/angeles-criado-vox-el-feminismo-radical-ha-derrochado-mas-de-20-mil-millones-sin-rebajar-el-numero-de-victimas-con-la-cifra-mas-alta-desde-2015-20240313, 27.11.2024.
Aranda Bustamante G., Escribano R. (2022), Las múltiples hibridaciones del posfranquismo populista de Vox, „Desafíos”, vol. 34, nr 2, DOI: 10.12804/revistas.urosario.edu.co/desafios/a.11063.
Arditi B. (2007), Politics on the Edges of Liberalism. Difference, Populism, Revolution, Agitation, Edinburgh University Press, Edinburgh.
Biało-Czerwoni! Europejska, Programowa Konwencja Prawa i Sprawiedliwości, 27.04.2024, https://pis.org.pl/aktualnosci/bialo-czerwoni-europejska-programowa-konwencja-prawa-i-sprawiedliwosci, 27.11.2024.
Briefing prasowy Prezesa PiS J. Kaczyńskiego w Brukseli, 4.06.2024, https://pis.org.pl/aktualnosci/briefing-prasowy-prezesa-pis-j-kaczynskiego-w-brukseli, 27.11.2024.
Brubaker R. (2017), Between nationalism and civilizationism: the European populist moment in comparative perspective, „Ethnic and Racial Studies”, vol. 40, nr 8, DOI: 10.1080/01419870.2017.1294700.
Buxadé (Vox) critica a PP y PSOE por “entregar” las políticas de inmigración a Bruselas, „Europa Press”, 25.05.2024, https://www.europapress.es/catalunya/noticia-buxade-vox-critica-pp-psoe-entregar-politicas-inmigracion-bruselas-20240525140826.html, 27.11.2024.
Buzogány A., Costa O., Góra M. (2022), Contesting the EU’s external democratization agenda: an analytical framework with an application to populist parties, „Cambridge Review of International Affairs”, vol. 35, nr 4, DOI: 10.1080/09557571.2021.2002264.
Caiani M., Weisskircher M. (2021), How many “Europes”? Left-Wing and Right-Wing Social Movements and their Visions of Europe, w: Routledge Handbook of Contemporary European Social Movements: Protest in Turbulent Times, red. C. Flesher Fominaya, R. A. Feenstra, Routledge, Taylor & Francis Group, London–New York (manuskrypt).
Canovan M. (2010a), Populizm, w: Populizm, red. O. Wysocka, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Canovan M. (2010b), Zaufajcie ludowi! Populizm i dwa oblicza demokracji, w: Populizm, red. O. Wysocka, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Carvajal A. (2019), Atacan la sede nacional de Vox en Madrid rompiendo los cristales, „El Mundo”, 25.04.2019, https://www.elmundo.es/espana/2019/04/25/5cc192ab21efa076618b45fd.html, 27.11.2024.
Chamorro R. (2023), Cuando la derecha mediática se enfrenta a la derecha social, „La Gaceta de la Iberosfera”, 28.08.2023, https://gaceta.es/tribuna/cuando-la-derecha-mediatica-se-enfrenta-a-la-derecha-social-20230828-0955/, 27.11.2024.
Cristóbal N. (2024), Jorge Buxadé: «Somos el partido más europeísta. Europa será más fuerte cuanto más fuertes sean sus naciones», „El Debate”, 7.06.2024, https://www.eldebate.com/espana/20240607/jorge-buxade-somos-partido-europeista-europa-sera-fuerte-cuanto-fuertes-sean-naciones_203372.html, 27.11.2024.
Dahl R. A. (1982), Dilemmas of Pluralist Democracy: Autonomy Vs. Control, Yale University Press, New Haven–London.
Downs W. M. (2012), Political Extremism in Democracies: Combating Intolerance, Palgrave Macmillan, New York.
Dover R. (2022), The Deep State: Definitional Debates and Impacts, w: A Research Agenda for Intelligence Studies and Government, red. R. Dover, H. Dylan, M. Goodman, Edward Elgar Publishing, Cheltenham–Northampton, MA.
Eatwell R., Goodwin M. (2020), Narodowy populizm. Zamach na liberalną demokrację, Wydawnictwo Sonia Draga, Warszawa (wersja elektroniczna).
Freeden M. (1996), Ideologies and Political Theory: A Conceptual Approach, Clarendon Press, Oxford.
Freeden M. (2017), After the Brexit referendum: revisiting populism as an ideology, „Journal of Political Ideologies”, vol. 22, nr 1, DOI: 10.1080/13569317.2016.1260813.
García Agustín Ó. (2020), Left-wing populism: the politics of the people, Emerald Publishing Limited, Bingley.
Germani D. (2019), The populist obsession: theories and problems, „A Journal of Social Imaginary”, nr 14, DOI: 10.7413/22818138147.
González M. (2024), El programa de Vox para las europeas o cómo desmontar la UE desde dentro, „El País”, 7.06.2024, https://elpais.com/espana/2024-06-07/el-programa-de-vox-para-las-europeas-o-como-desmontar-la-ue-desde-dentro.html, 27.11.2024.
Hawkins K. A., Rovira Kaltwasser C. (2017), What the (Ideational) Study of Populism Can Teach Us, and What It Can’t, „Swiss Political Science Review”, vol. 23, issue 4, DOI: 10.1111/spsr.12281.
Ivaldi G. (2018), Contesting the EU in times of crisis: The Front National and politics of Euroscepticism in France, „Politics”, vol. 38, nr 3, DOI: 10.1177/0263395718766787.
Jakóbczyk-Adamczyk P. (2020), Hiszpańska prawica przed wyborami w 2019 r. i w ich trakcie. Program partii Vox i pozycja w Kortezach Generalnych, „Przegląd Sejmowy”, nr 4(159), DOI: 10.31268/PS.2020.50.
Kaczyński: musimy budować Polskę sprawiedliwą, zasobną i nowoczesną, 1.07.2017, https://www.pap.pl/aktualnosci/news%2C995799%2Ckaczynski-musimy-budowac-polske-sprawiedliwa-zasobna-i-nowoczesna-.html, 27.11.2024.
Karavasilis L. (2024), What’s Left of the Populist Radical Left? SYRIZA and Die Linke Compared, „Journal of Political Ideologies”, DOI:10.1080/13569317.2024.2369904.
Konwencja Prawa i Sprawiedliwości z udziałem Prezesa PiS J. Kaczyńskiego w Pułtusku #TAKdlaPolski, 22.06.2024, https://pis.org.pl/aktualnosci/konwencja-prawa-i-sprawiedliwosci-z-udzialem-prezesa-pis-j-kaczynskiego-w-pultusku-takdlapolski, 27.11.2024.
Kosmynka S. (2021), „Uczyńmy Hiszpanię wielką”. Partia Vox jako krystalizacja radykalnej prawicy na Półwyspie Iberyjskim, „Przegląd Politologiczny”, nr 1, DOI: 10.14746/pp.2021.26.1.6.
Laclau E. (2009), Rozum populistyczny, Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej, Wrocław.
Laclau E., Mouffe C. (2007), Hegemonia i socjalistyczna strategia. Przyczynek do projektu radykalnej polityki demokratycznej, Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej, Wrocław.
Lider partii Vox w Polsce. Spotkał się z Kaczyńskim, „Do Rzeczy”, 28.11.2022, https://dorzeczy.pl/kraj/374572/lider-partii-vox-abascal-w-polsce-spotkal-sie-z-kaczynskim.html, 27.11.2024.
Lofgren M. (2016), The Deep State: The Fall of the Constitution and the Rise of a Shadow Government, Viking, Penguin Publishing Group, New York.
López J. (2022), «La derecha cobarde»: el concepto que ya utilizó Fuerza Nueva contra Alianza Popular en las elecciones del 82, „ABC”, 3.06.2022, https://www.abc.es/elecciones/andalucia/sevi-elecciones-andalucia-2022-derecha-cobarde-concepto-utilizo-fuerza-nueva-contra-alianza-popular-elecciones-82-202206030036_noticia.html, 27.11.2024.
Mamy prawo bronić naszej suwerenności, 16.09.2015, https://pis.org.pl/aktualnosci/mamy-prawo-bronic-naszej-suwerennosci, 27.11.2024.
Martinelli A. (2018), National Populism and the European Union, „Populism”, vol. 1, nr 1, DOI: 10.1163/25888072-01011000.
Mény Y., Surel Y., Zasadnicza dwuznaczność populizmu, w: Demokracja w obliczu populizmu, red. Y. Mény, Y. Surel, Oficyna Naukowa, Warszawa.
Morawiecki na wiecu Vox ostrzega przed „transnarodową bestią”, 9.10.2022, https://tvn24.pl/swiat/mateusz-morawiecki-w-madrycie-stolicy-hiszpanii-w-europie-prowadzona-jest-cicha-wojna-przeciwko-wartosciom-st6154557, 27.11.2024.
Mouffe C. (2005), Paradoks demokracji, Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej Edukacji TWP, Wrocław.
Mouffe C. (2020), W obronie lewicowego populizmu, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa.
Mudde C. (2007), Populist radical right parties in Europe, Cambridge University Press, Cambridge–New York.
Mudde C. (2017), Populism: An Ideational Approach, w: The Oxford Handbook of Populism, red. C. Rovira Kaltwasser, P. Taggart, P. Ochoa Espejo, P. Ostiguy, Oxford University Press, Oxford.
Müller J.-W. (2017), Co to jest populizm?, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa.
Müller J.-W. (2022), Nigdy nie wierzyłem, że istnieje fala populizmu, „Kultura Liberalna”, 6.12.2022, https://kulturaliberalna.pl/2022/12/06/muller-nigdy-nie-wierzylem-ze-istnieje-fala-populizmu/, 11.12.2024.
Musiałek P. (2024), Kampania na „nie”. PiS mentalnie oddala się od UE, „Klub Jagielloński”, 9.05.2024, https://klubjagiellonski.pl/2024/05/09/dlaczego-pis-nie-jest-juz-za-polexitem-bo-wciaz-nie-ma-na-to-spolecznego-przyzwolenia/, 27.11.2024.
Nos Van A Oír. Programa Electoral Europeas 2024. VOX, https://www.voxespana.es/wp-content/uploads/2024/05/Programa_EUROPEAS-3.pdf, 27.11.2024.
Orella Martínez J. L. (2020), Podemos and the conquest of the skies, „Przegląd Europejski”, vol. 4, DOI: 10.5604/01.3001.0013.7893.
Ortega Smith en el Parlamento Europeo: “La mejor defensa que hay de Europa es la de cada una de las naciones que la conforman”, 7.03.2019, https://www.voxespana.es/noticias/ortega-smith-en-el-parlamento-europeo-la-mejor-defensa-que-hay-de-europa-es-la-de-cada-una-de-las-naciones-que-la-conforman-20190307, 27.11.2024.
Pirro A. L., Taggart P., Van Kessel S. (2018), The populist politics of Euroscepticism in times of crisis: Comparative conclusions, „Politics”, vol. 38, nr 3, DOI: 10.1177/0263395718784704.
Ramis-Moyano R., Pasadas-del-Amo S., Font J. (2023), Not only a territorial matter: The electoral surge of VOX and the anti-libertarian reaction, „PLoS ONE”, vol. 18, nr 4, DOI: 10.1371/journal.pone.0283852.
Reungoat E. (2010), Anti-EU Parties and the People: An Analysis of Populism in French Euromanifestos, „Perspectives on European Politics and Society”, vol. 11, nr 3, DOI: 10.1080/15705854.2010.503034.
Riaño P. H. (2023), Las historias que inventa Vox para su cruzada ideológica, 29.06.2023, https://www.eldiario.es/politica/historias-inventa-vox-cruzada-ideologica_1_10332568.html, 27.11.2024.
Riera P., Pastor M., Cordons sanitaires or tainted coalitions? The electoral consequences of populist participation in government, „Party Politics”, vol. 28, issue 5, DOI: 10.1177/13540688211026526.
Roch J. (2021), Friends or foes? Europe and ‘the people’ in the representations of populist parties, „Politics”, vol. 41, nr 2, DOI: 10.1177/0263395720938537.
Roch J. (2023), The Populism-Euroscepticism Nexus: A Discursive Comparative Analysis of Germany and Spain, Routledge, London.
Romero C. P., Andaluz Antón L., Corrales Aznar J. M. (2024), La derecha radical populista en España (2019–2024): estudio de caso del discurso de Vox, „European Public & Social Innovation Review”, vol. 9, DOI: 10.31637/epsir-2024-1097.
Rosanvallon P. (2021), The Populist Century: History, Theory, Critique, Polity, Cambridge, Medford, MA.
Rummens S., Abts K. (2010), Defending Democracy: The Concentric Containment of Political Extremism, „Political Studies”, vol. 58, DOI: 10.1111/j.1467-9248.2009.00809.x.
Salmela M., Von Scheve C. (2018), Emotional Dynamics of Right- and Left-Wing Political Populism, „Humanity & Society”, vol. 42, nr 4, DOI: 10.1177/0160597618802521.
Sanecka-Tyczyńska J. (2011), Państwo obywatelskie i wspólnota polityczna: studium o myśli politycznej Prawa i Sprawiedliwości, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
Sanecka-Tyczyńska J. (2022), Spór polityczny między PiS i PO wokół modelu integracji europejskiej, „Polityka i Społeczeństwo”, nr 4(20), DOI: 10.15584/polispol.2022.4.19.
Santiago Abascal, el VIVA 22: ‘¿Qué es España decide? Más y mejor democracia’, 9.10.2022, https://www.voxespana.es/actualidad/santiago-abascal-el-viva-22-que-es-espana-decide-mas-y-mejor-democracia-20221009, 27.11.2024.
Santiago Abascal: z Polską i PiS mamy bardzo wiele wspólnego, 20.03.2019, https://forsal.pl/artykuly/1404105,santiago-abascal-z-polska-i-pis-mamy-bardzo-wiele-wspolnego.html, 27.11.2024.
Skowronek S., Dearborn J. A., King D. (2021), Phantoms of a Beleaguered Republic: The Deep State and The Unitary Executive, Oxford University Press, Oxford.
Spain’s far-right Vox quits ECR to join Orban’s new European Parliament group, 5.07.2024, https://www.reuters.com/world/europe/spains-far-right-vox-quits-ecr-join-orbans-new-european-parliament-group-2024-07-05/, 27.11.2024.
Surel Y. (2011), The European Union and the challenges of populism, Policy Brief, nr 27.
Taggart P. (2007), Populizm i patologie polityki przedstawicielskiej, w: Demokracja w obliczu populizmu, red. Y. Mény, Y. Surel, Oficyna Naukowa, Warszawa.
Taggart P. (2010), Populizm, lud i rdzenna kraina, w: Populizm, red. O. Wysocka, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Taguieff P.-A. (2010), Nauki polityczne w konfrontacji z populizmem. Od konceptualnego mirażu do realnego problemu, w: Populizm, red. O. Wysocka, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Tarchi M. (2016), Populism: Ideology, Political Style, Mentality?, „Czech Journal of Political Science”, vol. 2.
Thomassen L. (2019), Representing the People: Laclau as a Theorist of Representation, „New Political Science”, vol. 41, nr 2, DOI: 10.1080/07393148.2019.1596687.
Trzeba utrzymać Europę państw narodowych, ale ściśle ze sobą współpracujących, 27.06.2016, https://pis.org.pl/aktualnosci/trzeba-utrzymac-europe-panstw-narodowych-ale-scisle-ze-soba-wspolpracujacych, 27.11.2024.
Twarde NIE dla nielegalnej przymusowej emigracji, 4.10.2023, https://pis.org.pl/aktualnosci/twarde-nie-dla-nielegalnej-przymusowej-emigracji, 27.11.2024.
Una PAC con más fondos y menos ideología, derogación del Pacto Verde Europeo, y combate a la Agenda 2030, en el programa de VOX para el 9-J, 22.05.2024, https://www.voxespana.es/noticias/una-pac-mas-fondos-menos-ideologia-derogacion-pacto-verde-europeo-combate-agenda-2030-programa-vox-9-j-20240522, 27.11.2024.
Urbinati N. (2013), The Populist Phenomenon, „Raisons politiques”, vol. 3, nr 51, DOI: 10.3917/rai.051.0137.
Urbinati N. (2014), Democracy disfigured: opinion, truth, and the people, Harvard University Press, Cambridge, MA.
Urbinati N. (2019), Me the People: How Populism Transforms Democracy, Harvard University Press, Cambridge, MA.
W Madrycie zebrała się skrajna prawica. Morawiecki nagrał dla nich przesłanie, ale był w nim osamotniony, 19.05.2024, https://fakty.tvn24.pl/zobacz-fakty/w-madrycie-zebrala-sie-skrajna-prawica-morawiecki-nagral-dla-nich-przeslanie-ale-byl-w-nim-osamotniony-st7924014, 27.11.2024.
Weyland K. (2017), Populism: A Political-Strategic Approach, w: The Oxford Handbook of Populism, red. C. Rovira Kaltwasser, P. Taggart, P. Ochoa Espejo, P. Ostiguy, Oxford University Press, Oxford.
Ward B., Guglielmo M. (2024), People, Class, Democracy: Re-Mapping Left Populism from Populist Social Democracy to Popular Socialism, “Journal of Political Ideologies”, DOI: 10.1080/13569317.2024.2371506.
Wiles P. (1969), A syndrome, not a doctrine, w: Populism. Its Meaning and National Characteristics, red. G. Ionescu, E. Gellner, Macmillan, New York.
Wywiad z Prezesem PiS, Wicepremierem Jarosławem Kaczyńskim, 21.10.2020, https://pis.org.pl/aktualnosci/wywiad-z-prezesem-pis-wicepremierem-jaroslawem-kaczynskim-1, 27.11.2024.
Valdés I. (2024), Carlos Flores, de Vox: “El aborto es un medio para garantizar la salud reproductiva del mismo modo que la guillotina para acabar con la tos”, „El Pais”, 28.05.2024, https://elpais.com/sociedad/2024-05-28/carlos-flores-de-vox-el-aborto-es-un-medio-para-garantizar-la-salud-reproductiva-del-mismo-modo-que-la-guillotina-para-acabar-con-la-tos.html, 27.11.2024.
Vergara C. (2019), Populism as Plebeian Politics: Inequality, Domination, and Popular Empowerment, „The Journal of Political Philosophy”, DOI: 10.1111/jopp.12203.
Zdrowie. Praca. Rodzina. Program Prawa i Sprawiedliwości 2014, https://pis.org.pl/media/download/528ca7b35234fd7dba8c1e567fe729741baaaf33.pdf, 27.11.2024.
Zostaliśmy upoważnieni przez wyborców do obrony interesów Polski, 25.05.2016, https://pis.org.pl/aktualnosci/zostalismy-upowaznieni-przez-wyborcow-do-obrony-interesow-polski, 27.11.2024.
Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.