Abstrakt
Artykuł analizuje populistyczną krytykę Unii Europejskiej przez hiszpańską partię VOX i polskie Prawo i Sprawiedliwość (PiS). Badanie opiera się na teoretycznym ujęciu populizmu jako krytyki demokratyczno-liberalnej reprezentacji politycznej, wskazując na wspólne cechy tak rozumianego prawicowego populizmu w zakresie krytyki integracji europejskiej.
Wyniki wskazują, że VOX i PiS wykazują sceptycyzm wobec integracji europejskiej, argumentując, że UE ogranicza suwerenność narodową oraz zagraża tradycyjnym wartościom. Obie partie krytykują elity unijne jako odległe od potrzeb „zwykłych ludzi” i promujące agendy o charakterze globalistycznym. Różnice historyczne i społeczne między Hiszpanią a Polską nie wpływają znacząco na wspólną prawicowo-populistyczną narrację tych partii wobec UE.
W ramach wniosków podkreślone zostaje, że krytyka UE jest centralnym elementem współczesnego prawicowego populizmu, stanowiąc wyraz sprzeciwu wobec ograniczania narodowej suwerenności i demokratycznej reprezentacji.
Bibliografia
9J- Ortega Smith (Vox), en Lorca: „La Europa de esa Agenda 2030 y del Pacto Verde quieren acabar con nuestra ganadería”, „Europa Press”, 26.05.2024, https://www.europapress.es/murcia/noticia-9j-ortega-smith-vox-lorca-europa-agenda-2030-pacto-verde-quieren-acabar-ganaderia-20240526164642.html#google_vignette, 27.11.2024.
Andeweg R. B., Louwerse T. (2020), The Institutional Framework of Representative Democracy: Comparing the Populist/Majoritarian and the Liberal/Consensual Model, w: The Oxford Handbook of Political Representation in Liberal Democracies, red. R. Rohrschneider, J. Thomassen, Oxford University Press, Oxford. DOI: https://doi.org/10.1093/oxfordhb/9780198825081.013.4
Ángeles Criado (VOX): “El feminismo radical ha derrochado más de 20 mil millones, sin rebajar el número de víctimas con la cifra más alta desde 2015”, 13.03.2024, https://www.voxespana.es/noticias/angeles-criado-vox-el-feminismo-radical-ha-derrochado-mas-de-20-mil-millones-sin-rebajar-el-numero-de-victimas-con-la-cifra-mas-alta-desde-2015-20240313, 27.11.2024.
Aranda Bustamante G., Escribano R. (2022), Las múltiples hibridaciones del posfranquismo populista de Vox, „Desafíos”, vol. 34, nr 2. DOI: https://doi.org/10.12804/revistas.urosario.edu.co/desafios/a.11063
Arditi B. (2007), Politics on the Edges of Liberalism. Difference, Populism, Revolution, Agitation, Edinburgh University Press, Edinburgh. DOI: https://doi.org/10.1515/9780748630769
Biało-Czerwoni! Europejska, Programowa Konwencja Prawa i Sprawiedliwości, 27.04.2024, https://pis.org.pl/aktualnosci/bialo-czerwoni-europejska-programowa-konwencja-prawa-i-sprawiedliwosci, 27.11.2024.
Briefing prasowy Prezesa PiS J. Kaczyńskiego w Brukseli, 4.06.2024, https://pis.org.pl/aktualnosci/briefing-prasowy-prezesa-pis-j-kaczynskiego-w-brukseli, 27.11.2024.
Brubaker R. (2017), Between nationalism and civilizationism: the European populist moment in comparative perspective, „Ethnic and Racial Studies”, vol. 40, nr 8. DOI: https://doi.org/10.1080/01419870.2017.1294700
Buxadé (Vox) critica a PP y PSOE por “entregar” las políticas de inmigración a Bruselas, „Europa Press”, 25.05.2024, https://www.europapress.es/catalunya/noticia-buxade-vox-critica-pp-psoe-entregar-politicas-inmigracion-bruselas-20240525140826.html, 27.11.2024.
Buzogány A., Costa O., Góra M. (2022), Contesting the EU’s external democratization agenda: an analytical framework with an application to populist parties, „Cambridge Review of International Affairs”, vol. 35, nr 4. DOI: https://doi.org/10.1080/09557571.2021.2002264
Caiani M., Weisskircher M. (2021), How many “Europes”? Left-Wing and Right-Wing Social Movements and their Visions of Europe, w: Routledge Handbook of Contemporary European Social Movements: Protest in Turbulent Times, red. C. Flesher Fominaya, R. A. Feenstra, Routledge, Taylor & Francis Group, London–New York (manuskrypt).
Canovan M. (2010a), Populizm, w: Populizm, red. O. Wysocka, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Canovan M. (2010b), Zaufajcie ludowi! Populizm i dwa oblicza demokracji, w: Populizm, red. O. Wysocka, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Carvajal A. (2019), Atacan la sede nacional de Vox en Madrid rompiendo los cristales, „El Mundo”, 25.04.2019, https://www.elmundo.es/espana/2019/04/25/5cc192ab21efa076618b45fd.html, 27.11.2024.
Chamorro R. (2023), Cuando la derecha mediática se enfrenta a la derecha social, „La Gaceta de la Iberosfera”, 28.08.2023, https://gaceta.es/tribuna/cuando-la-derecha-mediatica-se-enfrenta-a-la-derecha-social-20230828-0955/, 27.11.2024.
Cristóbal N. (2024), Jorge Buxadé: «Somos el partido más europeísta. Europa será más fuerte cuanto más fuertes sean sus naciones», „El Debate”, 7.06.2024, https://www.eldebate.com/espana/20240607/jorge-buxade-somos-partido-europeista-europa-sera-fuerte-cuanto-fuertes-sean-naciones_203372.html, 27.11.2024.
Dahl R. A. (1982), Dilemmas of Pluralist Democracy: Autonomy Vs. Control, Yale University Press, New Haven–London.
Downs W. M. (2012), Political Extremism in Democracies: Combating Intolerance, Palgrave Macmillan, New York. DOI: https://doi.org/10.1057/9781137052834
Dover R. (2022), The Deep State: Definitional Debates and Impacts, w: A Research Agenda for Intelligence Studies and Government, red. R. Dover, H. Dylan, M. Goodman, Edward Elgar Publishing, Cheltenham–Northampton, MA. DOI: https://doi.org/10.4337/9781800378803.00020
Eatwell R., Goodwin M. (2020), Narodowy populizm. Zamach na liberalną demokrację, Wydawnictwo Sonia Draga, Warszawa (wersja elektroniczna).
Freeden M. (1996), Ideologies and Political Theory: A Conceptual Approach, Clarendon Press, Oxford.
Freeden M. (2017), After the Brexit referendum: revisiting populism as an ideology, „Journal of Political Ideologies”, vol. 22, nr 1. DOI: https://doi.org/10.1080/13569317.2016.1260813
García Agustín Ó. (2020), Left-wing populism: the politics of the people, Emerald Publishing Limited, Bingley. DOI: https://doi.org/10.1108/9781839092039
Germani D. (2019), The populist obsession: theories and problems, „A Journal of Social Imaginary”, nr 14.
González M. (2024), El programa de Vox para las europeas o cómo desmontar la UE desde dentro, „El País”, 7.06.2024, https://elpais.com/espana/2024-06-07/el-programa-de-vox-para-las-europeas-o-como-desmontar-la-ue-desde-dentro.html, 27.11.2024.
Hawkins K. A., Rovira Kaltwasser C. (2017), What the (Ideational) Study of Populism Can Teach Us, and What It Can’t, „Swiss Political Science Review”, vol. 23, issue 4. DOI: https://doi.org/10.1111/spsr.12281
Ivaldi G. (2018), Contesting the EU in times of crisis: The Front National and politics of Euroscepticism in France, „Politics”, vol. 38, nr 3. DOI: https://doi.org/10.1177/0263395718766787
Jakóbczyk-Adamczyk P. (2020), Hiszpańska prawica przed wyborami w 2019 r. i w ich trakcie. Program partii Vox i pozycja w Kortezach Generalnych, „Przegląd Sejmowy”, nr 4(159). DOI: https://doi.org/10.31268/PS.2020.50
Kaczyński: musimy budować Polskę sprawiedliwą, zasobną i nowoczesną, 1.07.2017, https://www.pap.pl/aktualnosci/news%2C995799%2Ckaczynski-musimy-budowac-polske-sprawiedliwa-zasobna-i-nowoczesna-.html, 27.11.2024.
Karavasilis L. (2024), What’s Left of the Populist Radical Left? SYRIZA and Die Linke Compared, „Journal of Political Ideologies”. DOI: https://doi.org/10.1080/13569317.2024.2369904
Konwencja Prawa i Sprawiedliwości z udziałem Prezesa PiS J. Kaczyńskiego w Pułtusku #TAKdlaPolski, 22.06.2024, https://pis.org.pl/aktualnosci/konwencja-prawa-i-sprawiedliwosci-z-udzialem-prezesa-pis-j-kaczynskiego-w-pultusku-takdlapolski, 27.11.2024.
Kosmynka S. (2021), „Uczyńmy Hiszpanię wielką”. Partia Vox jako krystalizacja radykalnej prawicy na Półwyspie Iberyjskim, „Przegląd Politologiczny”, nr 1. DOI: https://doi.org/10.14746/pp.2021.26.1.6
Laclau E. (2009), Rozum populistyczny, Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej, Wrocław.
Laclau E., Mouffe C. (2007), Hegemonia i socjalistyczna strategia. Przyczynek do projektu radykalnej polityki demokratycznej, Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej, Wrocław.
Lider partii Vox w Polsce. Spotkał się z Kaczyńskim, „Do Rzeczy”, 28.11.2022, https://dorzeczy.pl/kraj/374572/lider-partii-vox-abascal-w-polsce-spotkal-sie-z-kaczynskim.html, 27.11.2024.
Lofgren M. (2016), The Deep State: The Fall of the Constitution and the Rise of a Shadow Government, Viking, Penguin Publishing Group, New York.
López J. (2022), «La derecha cobarde»: el concepto que ya utilizó Fuerza Nueva contra Alianza Popular en las elecciones del 82, „ABC”, 3.06.2022, https://www.abc.es/elecciones/andalucia/sevi-elecciones-andalucia-2022-derecha-cobarde-concepto-utilizo-fuerza-nueva-contra-alianza-popular-elecciones-82-202206030036_noticia.html, 27.11.2024.
Mamy prawo bronić naszej suwerenności, 16.09.2015, https://pis.org.pl/aktualnosci/mamy-prawo-bronic-naszej-suwerennosci, 27.11.2024.
Martinelli A. (2018), National Populism and the European Union, „Populism”, vol. 1, nr 1. DOI: https://doi.org/10.1163/25888072-01011000
Mény Y., Surel Y., Zasadnicza dwuznaczność populizmu, w: Demokracja w obliczu populizmu, red. Y. Mény, Y. Surel, Oficyna Naukowa, Warszawa.
Morawiecki na wiecu Vox ostrzega przed „transnarodową bestią”, 9.10.2022, https://tvn24.pl/swiat/mateusz-morawiecki-w-madrycie-stolicy-hiszpanii-w-europie-prowadzona-jest-cicha-wojna-przeciwko-wartosciom-st6154557, 27.11.2024.
Mouffe C. (2005), Paradoks demokracji, Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej Edukacji TWP, Wrocław.
Mouffe C. (2020), W obronie lewicowego populizmu, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa.
Mudde C. (2007), Populist radical right parties in Europe, Cambridge University Press, Cambridge–New York. DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511492037
Mudde C. (2017), Populism: An Ideational Approach, w: The Oxford Handbook of Populism, red. C. Rovira Kaltwasser, P. Taggart, P. Ochoa Espejo, P. Ostiguy, Oxford University Press, Oxford. DOI: https://doi.org/10.1093/oxfordhb/9780198803560.013.1
Müller J.-W. (2017), Co to jest populizm?, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa.
Müller J.-W. (2022), Nigdy nie wierzyłem, że istnieje fala populizmu, „Kultura Liberalna”, 6.12.2022, https://kulturaliberalna.pl/2022/12/06/muller-nigdy-nie-wierzylem-ze-istnieje-fala-populizmu/, 11.12.2024.
Musiałek P. (2024), Kampania na „nie”. PiS mentalnie oddala się od UE, „Klub Jagielloński”, 9.05.2024, https://klubjagiellonski.pl/2024/05/09/dlaczego-pis-nie-jest-juz-za-polexitem-bo-wciaz-nie-ma-na-to-spolecznego-przyzwolenia/, 27.11.2024.
Nos Van A Oír. Programa Electoral Europeas 2024. VOX, https://www.voxespana.es/wp-content/uploads/2024/05/Programa_EUROPEAS-3.pdf, 27.11.2024.
Orella Martínez J. L. (2020), Podemos and the conquest of the skies, „Przegląd Europejski”, vol. 4. DOI: https://doi.org/10.5604/01.3001.0013.7893
Ortega Smith en el Parlamento Europeo: “La mejor defensa que hay de Europa es la de cada una de las naciones que la conforman”, 7.03.2019, https://www.voxespana.es/noticias/ortega-smith-en-el-parlamento-europeo-la-mejor-defensa-que-hay-de-europa-es-la-de-cada-una-de-las-naciones-que-la-conforman-20190307, 27.11.2024.
Pirro A. L., Taggart P., Van Kessel S. (2018), The populist politics of Euroscepticism in times of crisis: Comparative conclusions, „Politics”, vol. 38, nr 3. DOI: https://doi.org/10.1177/0263395718784704
Ramis-Moyano R., Pasadas-del-Amo S., Font J. (2023), Not only a territorial matter: The electoral surge of VOX and the anti-libertarian reaction, „PLoS ONE”, vol. 18, nr 4. DOI: https://doi.org/10.1371/journal.pone.0283852
Reungoat E. (2010), Anti-EU Parties and the People: An Analysis of Populism in French Euromanifestos, „Perspectives on European Politics and Society”, vol. 11, nr 3. DOI: https://doi.org/10.1080/15705854.2010.503034
Riaño P. H. (2023), Las historias que inventa Vox para su cruzada ideológica, 29.06.2023, https://www.eldiario.es/politica/historias-inventa-vox-cruzada-ideologica_1_10332568.html, 27.11.2024.
Riera P., Pastor M., Cordons sanitaires or tainted coalitions? The electoral consequences of populist participation in government, „Party Politics”, vol. 28, issue 5. DOI: https://doi.org/10.1177/13540688211026526
Roch J. (2021), Friends or foes? Europe and ‘the people’ in the representations of populist parties, „Politics”, vol. 41, nr 2. DOI: https://doi.org/10.1177/0263395720938537
Roch J. (2023), The Populism-Euroscepticism Nexus: A Discursive Comparative Analysis of Germany and Spain, Routledge, London. DOI: https://doi.org/10.4324/9781003382744
Romero C. P., Andaluz Antón L., Corrales Aznar J. M. (2024), La derecha radical populista en España (2019–2024): estudio de caso del discurso de Vox, „European Public & Social Innovation Review”, vol. 9. DOI: https://doi.org/10.31637/epsir-2024-1097
Rosanvallon P. (2021), The Populist Century: History, Theory, Critique, Polity, Cambridge, Medford, MA.
Rummens S., Abts K. (2010), Defending Democracy: The Concentric Containment of Political Extremism, „Political Studies”, vol. 58. DOI: https://doi.org/10.1111/j.1467-9248.2009.00809.x
Salmela M., Von Scheve C. (2018), Emotional Dynamics of Right- and Left-Wing Political Populism, „Humanity & Society”, vol. 42, nr 4. DOI: https://doi.org/10.1177/0160597618802521
Sanecka-Tyczyńska J. (2011), Państwo obywatelskie i wspólnota polityczna: studium o myśli politycznej Prawa i Sprawiedliwości, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
Sanecka-Tyczyńska J. (2022), Spór polityczny między PiS i PO wokół modelu integracji europejskiej, „Polityka i Społeczeństwo”, nr 4(20). DOI: https://doi.org/10.15584/polispol.2022.4.19
Santiago Abascal, el VIVA 22: ‘¿Qué es España decide? Más y mejor democracia’, 9.10.2022, https://www.voxespana.es/actualidad/santiago-abascal-el-viva-22-que-es-espana-decide-mas-y-mejor-democracia-20221009, 27.11.2024.
Santiago Abascal: z Polską i PiS mamy bardzo wiele wspólnego, 20.03.2019, https://forsal.pl/artykuly/1404105,santiago-abascal-z-polska-i-pis-mamy-bardzo-wiele-wspolnego.html, 27.11.2024.
Skowronek S., Dearborn J. A., King D. (2021), Phantoms of a Beleaguered Republic: The Deep State and The Unitary Executive, Oxford University Press, Oxford. DOI: https://doi.org/10.1093/oso/9780197543085.001.0001
Spain’s far-right Vox quits ECR to join Orban’s new European Parliament group, 5.07.2024, https://www.reuters.com/world/europe/spains-far-right-vox-quits-ecr-join-orbans-new-european-parliament-group-2024-07-05/, 27.11.2024.
Surel Y. (2011), The European Union and the challenges of populism, Policy Brief, nr 27.
Taggart P. (2007), Populizm i patologie polityki przedstawicielskiej, w: Demokracja w obliczu populizmu, red. Y. Mény, Y. Surel, Oficyna Naukowa, Warszawa.
Taggart P. (2010), Populizm, lud i rdzenna kraina, w: Populizm, red. O. Wysocka, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Taguieff P.-A. (2010), Nauki polityczne w konfrontacji z populizmem. Od konceptualnego mirażu do realnego problemu, w: Populizm, red. O. Wysocka, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Tarchi M. (2016), Populism: Ideology, Political Style, Mentality?, „Czech Journal of Political Science”, vol. 2. DOI: https://doi.org/10.5817/PC2016-2-95
Thomassen L. (2019), Representing the People: Laclau as a Theorist of Representation, „New Political Science”, vol. 41, nr 2. DOI: https://doi.org/10.1080/07393148.2019.1596687
Trzeba utrzymać Europę państw narodowych, ale ściśle ze sobą współpracujących, 27.06.2016, https://pis.org.pl/aktualnosci/trzeba-utrzymac-europe-panstw-narodowych-ale-scisle-ze-soba-wspolpracujacych, 27.11.2024.
Twarde NIE dla nielegalnej przymusowej emigracji, 4.10.2023, https://pis.org.pl/aktualnosci/twarde-nie-dla-nielegalnej-przymusowej-emigracji, 27.11.2024.
Una PAC con más fondos y menos ideología, derogación del Pacto Verde Europeo, y combate a la Agenda 2030, en el programa de VOX para el 9-J, 22.05.2024, https://www.voxespana.es/noticias/una-pac-mas-fondos-menos-ideologia-derogacion-pacto-verde-europeo-combate-agenda-2030-programa-vox-9-j-20240522, 27.11.2024.
Urbinati N. (2013), The Populist Phenomenon, „Raisons politiques”, vol. 3, nr 51. DOI: https://doi.org/10.3917/rai.051.0137
Urbinati N. (2014), Democracy disfigured: opinion, truth, and the people, Harvard University Press, Cambridge, MA. DOI: https://doi.org/10.4159/harvard.9780674726383
Urbinati N. (2019), Me the People: How Populism Transforms Democracy, Harvard University Press, Cambridge, MA. DOI: https://doi.org/10.4159/9780674243576
W Madrycie zebrała się skrajna prawica. Morawiecki nagrał dla nich przesłanie, ale był w nim osamotniony, 19.05.2024, https://fakty.tvn24.pl/zobacz-fakty/w-madrycie-zebrala-sie-skrajna-prawica-morawiecki-nagral-dla-nich-przeslanie-ale-byl-w-nim-osamotniony-st7924014, 27.11.2024.
Weyland K. (2017), Populism: A Political-Strategic Approach, w: The Oxford Handbook of Populism, red. C. Rovira Kaltwasser, P. Taggart, P. Ochoa Espejo, P. Ostiguy, Oxford University Press, Oxford. DOI: https://doi.org/10.1093/oxfordhb/9780198803560.013.2
Ward B., Guglielmo M. (2024), People, Class, Democracy: Re-Mapping Left Populism from Populist Social Democracy to Popular Socialism, “Journal of Political Ideologies”. DOI: https://doi.org/10.1080/13569317.2024.2371506
Wiles P. (1969), A syndrome, not a doctrine, w: Populism. Its Meaning and National Characteristics, red. G. Ionescu, E. Gellner, Macmillan, New York.
Wywiad z Prezesem PiS, Wicepremierem Jarosławem Kaczyńskim, 21.10.2020, https://pis.org.pl/aktualnosci/wywiad-z-prezesem-pis-wicepremierem-jaroslawem-kaczynskim-1, 27.11.2024.
Valdés I. (2024), Carlos Flores, de Vox: “El aborto es un medio para garantizar la salud reproductiva del mismo modo que la guillotina para acabar con la tos”, „El Pais”, 28.05.2024, https://elpais.com/sociedad/2024-05-28/carlos-flores-de-vox-el-aborto-es-un-medio-para-garantizar-la-salud-reproductiva-del-mismo-modo-que-la-guillotina-para-acabar-con-la-tos.html, 27.11.2024.
Vergara C. (2019), Populism as Plebeian Politics: Inequality, Domination, and Popular Empowerment, „The Journal of Political Philosophy”. DOI: https://doi.org/10.1111/jopp.12203
Zdrowie. Praca. Rodzina. Program Prawa i Sprawiedliwości 2014, https://pis.org.pl/media/download/528ca7b35234fd7dba8c1e567fe729741baaaf33.pdf, 27.11.2024.
Zostaliśmy upoważnieni przez wyborców do obrony interesów Polski, 25.05.2016, https://pis.org.pl/aktualnosci/zostalismy-upowaznieni-przez-wyborcow-do-obrony-interesow-polski, 27.11.2024.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Marcin Polakowski

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
