Abstrakt
Autorka w artykule analizuje ewolucję polskiego handlu zagranicznego w latach 2004–2023, osadzoną w szerszym kontekście Wspólnej Polityki Handlowej Unii Europejskiej. Handel międzynarodowy pozostaje kluczowym czynnikiem napędzającym globalną integrację gospodarczą, kształtowanym zarówno przez klasyczne teorie, takie jak przewaga absolutna Adama Smitha czy przewaga komparatywna Davida Ricardo, jak i nowoczesne koncepcje integracji gospodarczej. Przystąpienie Polski do UE w 2004 roku stanowiło punkt zwrotny w rozwoju jej wymiany handlowej, zapewniając dostęp do jednolitego rynku oraz rozbudowanej sieci unijnych umów handlowych. Badanie obejmuje zmiany w wolumenie, dynamice i strukturze handlu – zarówno w ujęciu geograficznym, jak i produktowym – w celu oceny wpływu członkostwa w UE na pozycję Polski w międzynarodowym podziale pracy.
Zastosowano podejście opisowe, łącząc przegląd literatury z analizą danych statystycznych pochodzących z bazy OEC, w celu identyfikacji trendów oraz zmian strukturalnych w polskim eksporcie i imporcie. Analiza wykazała, że integracja z UE doprowadziła do znaczącego wzrostu wartości handlu, zacieśnienia powiązań z rynkami unijnymi oraz stopniowej dywersyfikacji w kierunku rynków pozaunijnych. Badany okres obejmuje istotne wstrząsy zewnętrzne, takie jak globalny kryzys finansowy w latach 2008–2009, pandemia COVID-19 oraz gospodarcze konsekwencje wojny w Ukrainie – każdy z nich wywarł wyraźny wpływ na przepływy handlowe.
Wyniki potwierdzają postawioną hipotezę badawczą, wskazując, że członkostwo Polski w UE znacząco zwiększyło wartość, dynamikę oraz stopień geograficznej dywersyfikacji handlu zagranicznego. Choć Niemcy pozostają głównym partnerem handlowym Polski, rosnące znaczenie innych państw UE oraz Chin podkreśla trwającą strategię dywersyfikacji. Artykuł wnosi wkład do literatury na temat integracji handlowej, oferując pogłębioną analizę trajektorii handlu gospodarki posttransformacyjnej w ramach UE oraz dostarczając wniosków na temat wzajemnych powiązań między dostosowaniem polityki, dostępem do rynku a wstrząsami zewnętrznymi w kształtowaniu wzorców handlowych.
Bibliografia
Balassa B. (1967), Trade Creation and Trade Diversion in the European Common Market, “The Economic Journal”, vol. 77, iss. 305.
Barcz J. (2008), Przewodnik po Traktacie z Lizbony. Traktaty stanowiące Unię Europejską. Stan obecny oraz teksty skonsolidowane w brzmieniu Traktatu z Lizbony, Wydawnictwo Prawnicze Lexis Nexis, Warszawa.
Czermińska M. (2017), „Krakowskie Studia Międzynarodowe”, vol. 14(4).
Mazur G. (2017), Wspólna polityka handlowa Unii Europejskiej, Difin, Warszawa.
Evenett S. J. (2011), Trade Tension Mouth: The 10th GTA Report, Global Trade Alert, CEPR, London.
Eurostat (2025), International trade in goods – Statistics Explained, Luxembourg.
Findlay R., O’Rourke K. H. (2007), Power and Plenty: Trade, War, and the World Economy in the Second Millennium, Princeton University Press, Princeton.
Goralski W., Kardas Sz. (eds.), (2008), The European Union: Origins, Structure, Acquis, Warsaw.
Gorynia M., Łaźniewska E. (eds.) (2020), Kompendium wiedzy o handlu międzynarodowym, PWN, Warszawa.
GUS (2006), Rocznik Statystyczny Handlu Zagranicznego 2006, Warszawa.
GUS (2009), Rocznik Statystyczny Handlu Zagranicznego 2009, Warszawa.
GUS (2015), Rocznik Statystyczny Handlu Zagranicznego 2015, Warszawa.
GUS (2021), Rocznik Statystyczny Handlu Zagranicznego 2021, Warszawa.
GUS (2023), Statistics Poland, “Yearbook of Foreign Trade Statistics of Poland 2023”, Warsaw.
GUS (2025), “Foreign Trade Statistical Yearbook of Poland 2025” [Rocznik Statystyczny Handlu Zagranicznego 2025], Statistics Poland, Warszawa.
Habermas J. (2012), The crisis of the European Union: A response, Polity Press, Cambridge.
Haliżak E. (2002), Stosunki międzynarodowe w XXI wieku: Systemy – uczestnicy – przedmiot badań, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
Hix S., Høyland B. (2011), The political system of the European Union (3rd ed.), Palgrave Macmillan, Basingstoke.
Jeliński B. (2003), Polska polityka handlu zagranicznego w warunkach członkostwa w Unii Europejskiej, Uniwersytet Gdański, Gdańsk.
Kawecka-Wyrzykowska E. (2012), Wspólna Polityka Handlowa oraz ekonomiczne aspekty swobodnego przepływu towarów w UE, in: J. Barcz, E. Kawecka-Wyrzykowska, K. Michałowska-Gorywoda, Integracja europejska w świetle Traktatu z Lizbony. Aspekty ekonomiczne, PWE, Warszawa.
Kołodziejczyk K. (2016), Handel jako kluczowy instrument polityki rozwojowej UE, „Studia Europejskie”, vol. 20(1).
Krugman P. R., Obstfeld M., Melitz M. (2018), International Economics: Theory and Policy, Pearson Education, Harlow.
Kuna A. (2002), Polityka handlowa a polityka konkurencji, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Oeconomica”, vol. (158).
Kuś A. (2007), Wspólna Polityka Handlowa UE a pozycja Polski na arenie międzynarodowej, „Biuletyn Stowarzyszenia Absolwentów i Przyjaciół Wydziału Prawa KUL”, vol. 2(2).
Machlup F. (1986), Integracja gospodarcza – narodziny i rozwój idei, PWN, Warszawa.
Mansfield E. D., Pevehouse J. V. W. (2013), The Expansion of Preferential Trading Arrangements, “International Studies Quarterly”, vol. 57.
Mołdowan A. (2019), Zagraniczna polityka gospodarcza UE w obliczu nowych wyzwań: modele, cele i interesy, „Przegląd Europejski”, vol. (2).
Moravcsik A. (1998), The choice for Europe: Social purpose and state power from Messina to Maastricht, Cornell University Press, Ithaca.
Nacewska-Twardowska A. (2014), The evolution of European Union Preferential Trade Agreements, “Ekonomia Międzynarodowa”, vol. (8).
Pera B. (2013), Zagraniczna polityka handlowa UE po wybuchu globalnego kryzysu gospodarczego, „Studia Ekonomiczne”, vol. (172).
PFR (2025), Kompendium handlu zagranicznego Polski – kwiecień 2025 r., Warszawa.
Puślecki Z. W. (2017), Current Trends in Foreign Trade Theory and Policy, “Polish Political Science Yearbook”, vol. 46(2).
Rabczun A. (2024), BRICS: rola, ekspansja i przyszłe możliwości, „Przestrzeń, Ekonomia, Społeczeństwo”, vol. (24/II).
Ricardo D. (2001), On the Principles of Political Economy and Taxation (Original work published 1817), Batoche Books, Kitchener.
Rymarczyk J. (2006), Teoretyczne aspekty międzynarodowej integracji gospodarczej, in: Pozaeuropejskie ugrupowania integracyjne, eds. J. Rymarczyk, M. Wroblewski, Oficyna Wydawnicza Arboretum, Wrocław.
Rymarczyk J. (2012), Międzynarodowe stosunki gospodarcze, PWE, Warszawa.
Smith A. (1776), An inquiry into the nature and causes of the wealth of nations, W. Strahan and T. Cadell, London.
Smith M. (2015), The EU as an international actor, in: European Union: Power and Policy-Making, eds. J. Richardson, S. Mazey, Routledge, London.
Spinelli A., Rossi E. (1941), Manifest z Ventoten, Ventotene.
Sporek T. (2016), Polsko-niemiecka wymiana handlowa w latach 2005–2015, „Studia Europejskie”, vol. 20(3).
Świerkocki J. (2007), Światowy system handlu-istota i przyczyny rozwoju, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Oeconomica”, vol. 204.
Tkachuk A. (2016), Common Commercial Policy of the European Union and its significance to the world trade. TTIP case study, „Rocznik Integracji Europejskiej”, vol. (10).
UNCTAD (2022), Annual Report 2022: Rising to the Challenge, Geneva.
Viner J. (1950), The Customs Union Issue, Carnegie Endowment for International Peace, New York.
Woolcock S. (2014), EU Policy on Preferential Trade Agreements in the 2000s: A Reorientation toward Commercial Aims, “European Law Journal”, vol. 20(6).
WTO (2023), World Trade Statistical Review, World Trade Organization, Geneva.
WTO (2024), Global Trade Outlook and Statistics – April 2024, Geneva.
Zabielska I. (2013), Zagraniczna i międzynarodowa polityka ekonomiczna, in: Polityka gospodarcza (zagadnienia wybrane), eds. R. Kisiel, R. Marks-Bielska, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, Olsztyn.
Zielonka J. (2014), Is the EU doomed?, Polity Press, Cambridge.
Żebrowska I. (2008), Polityka handlowa po wejściu Polski do Unii Europejskiej, „Zeszyty Naukowe Ostrołęckiego Towarzystwa Naukowego”, vol. (XXII).
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Aleksandra Anna Rabczun
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.