Abstrakt
Due to demographic changes, it is essential to take action on multiple levels to promote the health of seniors, including addressing alcohol consumption. Limited adaptive capacities to consequences may, as a result, lead to side effects that increase the risk of adverse outcomes and stress. Addictions among seniors are often overlooked, and their occurrence may be attributed to other coexisting conditions. Actions related to addiction are primarily targeted at younger age groups, which leads to the marginalization of risks within the senior population. The scale of alcohol-related problems in this social group is particularly significant due to the risk of their manifestation, which may affect both their physical and mental functioning. The aim of the article is to analyze the risk factors contributing to the development of alcohol addiction in the elderly population, to present the potential health and social consequences of alcohol abuse in old age, and to indicate possible directions of therapeutic and preventive support. The subject of the study is the phenomenon of alcoholism among seniors in the context of demographic, psychological, and social determinants.
Bibliografia
Bojanowska, E. (2024). Sytuacja ekonomiczno-społeczna seniorów w świetle badań empirycznych. Polityka Społeczna, 2, 7-14 DOI: https://doi.org/10.5604/01.3001.0054.8607
Chabior, A. (2015). Zdrowie i choroba jako determinanty jakości życia w starości (ss. 257-279). W: A. Fabiś, J.K. Wawrzyniak, A. Chabior (red.), Ludzka starość. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls
Cierpiałkowska, L. (2000a). Alkoholizm. Przyczyny – leczenie – profilaktyka. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM
Cierpiałkowska, L. (2000b). Psychopatologie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar
Drzewiecka, S., Zalas, K. (2023). Doświadczenia rodzin alkoholowych we wspomnieniach Dorosłych Dzieci Alkoholików. Pedagogika. Studia i Rozprawy, 32, 189-203 DOI: https://doi.org/10.16926/p.2023.32.12
Giddens, A., Sutton, P.W., Siara, O., Szulżycka, A., Tomanek, P. (2012). Socjologia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN
Głowik, T. (2021). Nieznany wymiar starości. Problemy alkoholowe seniorów na przykładzie mieszkańców DPS i ich terapia. W: A. Raczkowski, M. Stencel, J. Łukasiewicz, W. Kowalski, T. Aczynovicz (red.), Blaski i cienie jesieni życia. Wybrane aspekty funkcjonowania osób starszych. Lublin: Innovatio Press Wydawnictwo Naukowe Wyższej Szkoły Ekonomii i Innowacji
Główny Urząd Statystyczny. (2023a). Prognoza ludności na lata 2023-2060
Główny Urząd Statystyczny. (2023b). Zdrowie i ochrona zdrowia w 2023 r.
Górniak, A.M., Hanke, W. (2023). Kontrolowane picie jako alternatywa dla abstynencji. Alkoholizm i Narkomania, 36(2), 68-73 DOI: https://doi.org/10.5114/ain.2023.133006
Gutowska, A. (2016). Zaburzenia psychiczne w starości – perspektywa pedagoga. W: M. Halicka, J. Halicki, E. Kramkowska (red.), Starość: poznać, przeżyć, zrozumieć. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku
Habrat, B. (2009). Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania związane z używaniem substancji psychoaktywnych. Systemy diagnostyczne, klasyfikacje, terminologia. Psychiatria, 7(2), 75-81
Habrat, B. (2011). Problemy związane z piciem alkoholu przez osoby starsze. Postępy Nauk Medycznych, 8, 701-704
Hołyst, B. (2014). Zagrożenia ładu społecznego (tom 2). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN
Jakubczyk, A. (2017). Farmakologiczne metody stosowane w terapii uzależnienia od alkoholu. W: M. Wojnar (red.), Medyczne aspekty uzależnienia od alkoholu. Warszawa: Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych
Jarosz, M. (2023). Psychologiczny wymiar starości. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe UKSW
Kaczmarczyk, I. (2012). Terapeutyczne oddziaływania Wspólnoty Anonimowych Alkoholików. W: L. Grzesiuk, H. Suszek (red.), Psychoterapia – pogranicza. Podręcznik akademicki. Warszawa: ENETEIA Wydawnictwo Szkolenia
Knapp, K. (2018). Drinking Behaviors and Health in Old Age. Master’s Theses and Capstones Student Scholarship, 1200.
Krajowe Centrum Przeciwdziałania Uzależnieniom. (2023). Raport 2023 „Uzależnienia w Polsce”. Warszawa
Kuczabski, M.J. (2021). Psychologia zagrożeń i bezpieczeństwa. Zagrożenia psychospołeczne, środowiskowe, cywilizacyjne (tom II). Warszawa: Wydawnictwo Akademii Sztuki Wojennej
Mellibruda, J. (1997). Psycho-bio-społeczny model uzależnienia od alkoholu. Alkoholizm i Narkomania, 3, 277-306
Meyer, R. (2008). Psychopatologia (przekł. M. Pałczewska). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne
Modrzyński, R., Ziębińska, M. (2019). „Alkoholizm” – zaburzenie czy nieuleczalna choroba? Diagnoza uzależnienia w oparciu o DSM-5 oraz ICD-11 (cz. II). Terapia. Uzależnienia i Współuzależnienia, 1(XXII), 14-16
Pędich, W. (1999). Ludzie starzy w perspektywie XXI wieku. Ethos, 12, 3(47), 129-137
Pospiszyl, I. (2011). Patologie społeczne. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN
Przybyłka, A. (1998) Patologia społeczna. W: Polityka społeczna (praca zbiorowa). Katowice: Wydawnictwo Śląsk
Puto, G., Repka, I., Ścisło, L., Targosz, B. (2016). Wpływ zmiennych demograficzno-społecznych na palenie tytoniu i picie alkoholu przez osoby starsze. Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 22(4), 298-302 DOI: https://doi.org/10.5604/20834543.1227613
Rejman, B., Rejman, K. (2023). Negatywne zjawiska społeczne i ich wpływ na jakość życia osób w wieku senioralnym. W: M. Dziechciaż, B. Rejman (red.), Starzenie się i starość – wybrane aspekty jakości życia osób w starszym wieku. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls
Rogala, S. (2010). Psychologiczne uwarunkowania oczekiwań ludzi starszych i przewlekle chorych wobec rodziny. W: S. Rogala (red.), Starość i jej konsekwencje społeczno-rodzinne. Opole:Wydawnictwo Wyższej Szkoły Zarządzania i Administracji w Opolu
Ross, S. (2005). Alcohol Use Disorders in the Elderly. Primary Psychiatry, 12(1), 32-40
Samochowiec, A. (2016). Zaburzenia spowodowane używaniem alkoholu i innych substancji psychoaktywnych oraz inne uzależnienia. W: M. Jarema (red.), Psychiatria. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL
Seligman, M.E.P., Walker, E.F., Rosenhan, D.L. (2003). Psychopatologia (przekł. J. Gilewicz, A. Wojciechowski). Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo
Sobów, T. (2010). Praktyczna psychogeriatria: rozpoznanie i postępowanie w zaburzeniach psychicznych u chorych w wieku podeszłym. Wrocław: Wydawnictwo Continuo
Steuden, S. (2018). Psychologia starzenia się i starości. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN
Stuart-Hamilton, I. (2000). Psychologia starzenia się. Wprowadzenie (przekł. A. Błachnio). Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo
Suwała, M., Gerstenkorn, A. (2007). Wykrywanie problemów alkoholowych u osób w starszym wieku. Psychiatria Polska, 41(5), 703-713
Trypka, E., Rymaszewska, J. (2022). Uzależnienie od alkoholu wśród osób starszych. W: M. Cybulski, N. Waszkiewicz, E. Krajewska-Kuła, K. Kędziora-Kornatowska (red.), Psychogeriatria. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL
Walkowska, W. (2007). Aktywność – edukacja seniorów. W: L. Frąckiewicz (red.), W obliczu starości. Katowice: Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej Województwa Śląskiego
Wawrzyniak, J.K. (2015). Starzenie się i jego charakterystyka. W: A. Fabiś, J.K. Wawrzyniak, A. Chabior (red.), Ludzka starość. Wybrane zagadnienia gerontologii społecznej. Kraków:Oficyna Wydawnicza Impuls
Wawrzyniak, J.K., Fabiś, A. (2015). Zachowania patologiczne w starości i wobec osób starszych. W: A. Fabiś, J.K. Wawrzyniak, A. Chabior (red.), Ludzka starość. Wybrane zagadnienia gerontologii społecznej. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls
Wieczorowska-Tobis, K. (2011). Specyfika pacjenta starszego. W: K. Wieczorowska-Tobis, T. Kostka, A.M. Borowicz (red.), Fizjoterapia w geriatrii. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL
Wieczorek, Ł., Dąbrowska, K. (2023). Czynniki sprzyjające piciu alkoholu i mające wpływ na jego ograniczenie wśród seniorów. Serwis Informacyjny UZALEŻNIENIA, 3(103), 41-46
Włodarczyk, E. (2014). Proces wychodzenia z uzależnienia alkoholowego – od ograniczeń i spętania ku lepszej jakości życia. Resocjalizacja Polska, 8, 101-11
Włodarczyk, E. (2020). Zaburzenia związane z używaniem alkoholu – obraz i możliwości pomocy.W: H. Karaszewska (red.), Człowiek w pułapce problemów. Psychospołeczne problemy jednostki oraz instytucjonalne i pozainstytucjonalne sposoby ich rozwiązywania. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM
Wnorowska, A. (2017). Picie alkoholu a palenie tytoniu i używanie innych substancji psychoaktywnych. W: M. Wojnar (red.), Medyczne aspekty uzależnienia od alkoholu. Warszawa: Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych
Wnuk, M. (2006). Zaangażowanie w ruch samopomocy a poczucie jakości życia osób uzależnionych od alkoholu. Mediacyjna rola poczucia sensu życia. Alkoholizm i Narkomania, 19(4),357-368
Wojcieszek, K.A. (2009). Dostępność jako podstawowy powód używania substancji psychoaktywnych. W: M. Jędrzejko (red.), Współczesne teorie i praktyka profilaktyki uzależnień chemicznych i nie chemicznych. Warszawa: Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR
Woronowicz, B.T. (1998). Alkoholizm jest chorobą. Warszawa: Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych
Woronowicz, B.T. (2002). Problemy alkoholowe w praktyce lekarza rodzinnego. Medycyna Rodzinna, 1(17), 16-22
Woronowicz, B.T. (2009). Uzależnienia: geneza, terapia, powrót do zdrowia. Poznań: Wydawnictwo Media Rodzina
Zalas, K. (2011). Rodzina z problemem alkoholowym. Prace Naukowe AJD. Pedagogika, 20,285-303
Zięba-Kołodziej, B. (2012). Z dala od życia… Studium samotnej starości. W: E. Kantowicz, G. Orzechowska (red.), Zagrożone człowieczeństwo: Obszary zagrożeń człowieka w realiach współczesności. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls
Zin-Sędek, M. (2019). Rozpowszechnienie i style picia alkoholu wśród osób starszych na podstawie wyników Standaryzowanego Europejskiego Sondażu na temat Alkoholu (RARHA SEAS). Alkoholizm i Narkomania, 32(1), 1-24 DOI: https://doi.org/10.5114/ain.2019.85765
Ziółkowski, P. (2017). Szkice z pedagogiki senioralnej. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Gospodarki w Bydgoszczy
Ustawa z 26 października 1982 roku o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (tj. DzU 2002, nr 147, poz. 1231 ze zm.)
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Barabara Toroń-Fórmanek, Paulina Borek
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.