Abstrakt
The text offers preliminary considerations of the factors initiating and inhibiting the process of social amnesia about Operation T4. Carried out by the Nazis, this operation was designed to exterminate those whose lives were described as “unworthy of life/Lebensunwertes Leben”. This group included both adults and children, primarily persons in a mental health crisis and with disabilities. Figures from the year 2000 show that about 216,400 people were killed in Germany and Austria, 80,000 in the occupied territories, and 20,000 in the lands of the Second Polish Republic. It is striking that there is social amnesia about Operation T4 in Germany, Austria, and Poland. There is no doubt that disrupting the process of social amnesia is vital for the commemoration of the victims of Operation T4. To do so, it is crucial to know the initiating and inhibiting factors behind this amnesia. The text attempts to describe them in the context of two perspectives: individual and collective. The factors initiating and inhibiting the process of social amnesia about Operation T4 in the collective perspective have been analyzed in the context of three time periods: 1) the inter-war and wartime period up to 1945; 2) the post-war period, from 1945 until the end of the 1980s; 3) contemporary period, from early 1990s.
Bibliografia
Balcerek, M. (1981). Rozwój wychowania i kształcenia dzieci upośledzonych umysłowo. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne
Błażejowska, K. (2023). Bezduszni. Zapomniana zagłada chorych. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne
Chartlon, J. (2000). Nothing about us without us: disability oppression and empowerment. California: University of California Press
Conroy, M. (2021). Nazistowska eugenika. Prekursorzy, zastosowanie, następstwa. Katowice: Post Factum
Dziewit-Meller, A. (2016). Góra Tajget. Warszawa: Wielka Litera
Gawin, M. (2003). Rasa i nowoczesność. Historia polskiego ruchu eugenicznego (1880-1952). Warszawa: Wydawnictwo Neriton
Gawin, M. (2010). Eugenika peryferii w pierwszej połowie XX w. w kontekście polskim. W: M. Gawin, K. Uzarczyk (red.), Eugenika – biopolityka – państwo. Z historii europejskich ruchów eugenicznych w pierwszej połowie XX w. (ss. 7-26). Warszawa: Wydawnictwo Neriton
Gawin, M., Uzarczyk, K. (red.). (2010). Eugenika – biopolityka – państwo. Z historii europejskich ruchów eugenicznych w pierwszej połowie XX w. Warszawa: Wydawnictwo Neriton
Sztobryn-Giercuszkiewicz, J. (2019). Krytyczna teoria niepełnosprawności jako rama teoretyczna w badaniach nad niepełnosprawnością. W: J. Niedbalski, M. Racław, D. Żuchowska-Skiba (red.), Oblicza niepełnosprawności w teorii i praktyce. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
Hojan, A., Munro, C. (2012). Techniki zagłady w nazistowskich akcjach eutanazyjnych na terenie Kraju Warty (1939-1940). W: T. Nasierowski, G. Herczyńska, D.M. Myszka (red.), Zagłada chorych psychicznie. Pamięć i historia (ss. 91-118). Warszawa: ENETEIA. Wydawnictwo Psychologii i Kultury
Kocejko, M., Lipko-Konieczna, J., Szarota, M., Żeglicka, K. (2023). Sojusznictwo na rzecz niepełnosprawności. Seminarium z cyklu: Studia o niepełnosprawności, badania opór, zmiana (24.04.2023). Warszawa: Muzeum Sztuki Nowoczesnej
Kopeć, D. (2013). Rzeczywistość (nie)edukacyjna osoby z głęboką niepełnosprawnością intelektualną. Zbiorowe instrumentalne studium przypadku. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM
Lavant, Ch. (2018). Zapiski z domu wariatów (przekł. M. Łukasiewicz). Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum
Lavant, Ch. (2021). Historia zapisana na drzwiach i dwie inne opowieści (przekł. M. Łukasiewicz). Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum
Lem, S. (2017). Szpital Przemienienia. Kraków: Wydawnictwo Literackie
Lipszyc, A. (2018). Posłowie. W: Ch. Lavant (red.), Zapiski z domu wariatów (ss. 97-108). Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum
Nasierowski, T. (2008). Zagłada osób z zaburzeniami psychicznymi w okupowanej Polsce. Warszawa: Wydawnictwo Neriton
Ojrzyńska, K. (2017). O leczeniu społecznej amnezji. Akcja T4 w kulturze. W: E. Godlewska-Byliniak, J. Lipko-Konieczna (red.), Odzyskiwanie obecności. Niepełnosprawność w teatrze i performansie (ss. 283-299). Warszawa: Teatr 21
Paziński, P. (2021). Anioły, kamienie, lalki. W: Ch. Lavant (red.), Historia zapisana na drzwiach i dwie inne opowieści (ss. 101-115). Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum
Ridley, M. (2001). Genom. Autobiografia gatunku w 23 rozdziałach (przekł. M. Koraszewska). Poznań: Dom Wydawniczy Rebis
Sheffer, E. (2019). Dzieci Aspergera. Medycyna na usługach III Rzeszy (przekł. S. Kędzierski). Poznań: Wydawnictwo Poznańskie
Sontag, S. ( 2010). Widok cudzego cierpienia. Kraków: Wydawnictwo Karakter
Taborska, H. (2012). „Dokąd nas zabieracie?” – dzieła sztuki publicznej upamiętniające chorych psychicznie zgładzonych w czasie II wojny światowej. W: T. Nasierowski, G. Herczyńska, D.M. Myszka (red.), Zagłada chorych psychicznie. Pamięć i historia (ss. 473-491). Warszawa: ENETEIA. Wydawnictwo Psychologii i Kultury
Turda, M. (2010). Eugenika negatywna w Europie. W: M. Gawin, K. Uzarczyk (red.), Eugenika– biopolityka – państwo. Z historii europejskich ruchów eugenicznych w pierwszej połowie XX w. (ss. 29-48). Warszawa: Wydawnictwo Neriton
Wedling, P. (2010). Krytycy, komentatorzy i przeciwnicy eugeniki. W: M. Gawin, K. Uzarczyk (red.), Eugenika – biopolityka – państwo. Z historii europejskich ruchów eugenicznych w pierwszej połowie XX w. (ss. 49-62). Warszawa: Wydawnictwo Neriton
Zaremba Bielawski, M. (2011). Higieniści. Z dziejów eugeniki (przekł. W. Chudoba). Wołowiec: Wydawnictwo Czarne
Zdrodowska, M. (2016). Między aktywizmem a akademią. Studia nad niepełnosprawnością. Teksty Drugie, 5, 384-403 DOI: https://doi.org/10.18318/td.2016.5.25
Kryzys zdrowia psychicznego (2024); https://emergency.uj.edu.pl/kryzys-zdrowia-psy-chicznego [dostęp: 2024-11-25]
Pantothenate kinase-associated neurodegeneration (2024); https://radiopaedia.org/artic-les/pantothenate-kinase-associated-neurodegeneration, [dostęp: 2024-11-24]
Tokarska-Bakir, J. (2011). Polemika z Kingą Dunin (w sprawie książki Macieja Zaremby Bielawskiego „Higieniści. Z dziejów eugeniki”); http://www.dwutygodnik.com/arty-kul/2246-polemika-z-kinga-dunin.html Dwutygodnik. com 57/11 [dostęp: 20.05.2012]
Konwencja o Prawach Osób z Niepełnosprawnościami z 13.12.2006 (DzU 2012, poz. 1169) Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z 25 lipca 2019 r. w sprawie standardu kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela (DzU2019, poz. 1450)
Uchwała Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z 27 września 2024 r. w sprawie ustanowienia Dnia Pamięci Ofiar Zagłady Osób z Zaburzeniami Psychicznymi na terenach okupowanej Polski podczas II wojny światowej (MP 2024, poz. 864)
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Danuta Kopeć

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.