Słowa kluczowe
Dziekanka
Thiegenhof
Wartheland
AktionT4
pseudo-euthanasia
Jak cytować
Abstrakt
The article presents the state of research on the history of the mental institution known as Dziekanka during World War II. New information discovered by German authors and increasing knowledge about the course of Aktion T4 makes it possible to verify erroneous findings and contributes new elements to the overall picture. For instance, it is demonstrated that not all of the murdered patients lost their lives as part of Aktion T4, or that – despite the claims of certain Polish authors – Tiegenhof was also a site where treatment and research did take place. The paper offers an overview of literature concerned with Dziekanka/Tiegenhof, discusses extermination of its patients, the individuals responsible and the connection with Aktion T4, as well as the significance of the institution in the Warthegau province; the question of the number of victims is also addressed.
Bibliografia
Aly G. 2015, Obciążeni: Eutanazja w nazistowskich Niemczech, Wołowiec.
Fiebrandt M. 2011, NS-Bevölkerungspolitik und Psychiatrie. Die Umfunktionierung der Heilanstalt Tiegenhof/Dziekanka zu einer „Vorbildlichen Heilanstalt für Deutsche“ während der Deutschen Besatzungszeit 1939-1945, [w:] Łukomski i Kucharski (red.), Medycyna na usługach systemu eksterminacji ludności w Trzeciej Rzeszy i na terenach okupowanej Polski, Poznań-Gniezno, s. 205-216.
Gajewska G., Tomczak M., Musielak M. i in. 2016, Bezużyteczni. Studia nad losami chorych i upośledzonych psychicznie w okresie rządów nazistowskich, Gniezno.
Gajewska G. 2016a, „Nagie życie” w zakładach dla psychicznie i nerwowo chorych pod rządami nazistów, [w:] Gajewska G., Tomczak M. i in., Bezużyteczni. Studia nad losami chorych i upośledzonych psychicznie w okresie rządów nazistowskich, Gniezno, s. 19-28.
Gajewska G.2016b, „Kochana córko” – świadectwo pacjenta szpitala Tiegenhof Heinricha Wulfa, [w:] Gajewska G., Tomczak M. i in., Bezużyteczni. Studia nad losami chorych i upośledzonych psychicznie w okresie rządów nazistowskich, Gniezno, s. 121-137.
Gallus J. 1949, Dziekanka w latach 1939-45 oraz jej udział i rola w wyniszczaniu umysłowo chorych Polaków, Rocznik Psychiatryczny 37, 1.
Gaweł R. 2011, Zakład psychiatryczny w Dziekance w okresie II wojny światowej, [w:] Łukomski G., Kucharski G. (red.), Medycyna na usługach systemu eksterminacji ludności w Trzeciej Rzeszy i na terenach okupowanej Polski, Poznań-Gniezno, s. 197-203.
Jaroszewski Z. (red.) 1993, Zagłada chorych psychicznie w Polsce 1939-1945, Die Ermordung der Geisteskranken in Polen 1939-1945, Warszawa.
Jaska M., Piotrowski A. brw., Dzieje Wojewódzkiego Szpitala dla nerwowo i psychicznie chorych im.Aleksandra Piotrowskiego „Dziekanka” w Gnieźnie 1894-1994, b.m.w.
Lilienthal G. 2014, Die Euthanasie der psychisch Kranken mit besonderer Berücksichtigung der Patienenten von Tiegenhof/Dziekanka, referat wygłoszony podczas konferencji „Nazistowska medycyna w okupowanej Polsce. Ideowe, prawne i ekonomiczne aspekty Akcji T4 w Kraju Warty”, zorganizowanej w Gnieźnie 13-14 maja 2014.
Lilienthal G. 2015, Polskie ofiary nazistowskiej eutanazji w Hadamar (1942-1945), [w:] Musielak M., Głodowska K.B. (red.), Medycyna w cieniu nazizmu, Poznań 2015, s. 248-256.
Łukomski G., Kucharski G. (red.) 2011, Medycyna na usługach systemu eksterminacji ludności w Trzeciej Rzeszy i na terenach okupowanej Polski, Poznań-Gniezno.
Maćkowiak M 2011, Tiegenhof, Materiały edukacyjne Muzeum Martyrologicznego w Żabikowie, Luboń.
Musielak M., Głodkowska K.B. (red.), 2014, Opieka pielęgniarska w czasach nazizmu. Wybrane problemy i kazusy, Poznań.
Musielak M. 2014, Ruch higieny ras a system ochrony zdrowia w Trzeciej Rzeszy, [w:] Musielak M., Głodowska K.B (red.), Opieka pielęgniarska w czasach nazizmu. Wybrane problemy i kazusy, Poznań, s. 13-25.
Musielak M., Głodowska K.B. (red.) 2015, Medycyna w cieniu nazizmu, Poznań.
Nasierowski T., Herczyńska G., Myszka D.M. (red.), 2012, Zagłada chorych psychicznie. Pamięć i historia, Warszawa.
Olszewski M. 1971, Fort VII w Poznaniu, Poznań.
Rieß V. 1995, Die Anfänge der Vernichtung „lebensunwertes Lebens” in den Reichsgauen DanzigWestpreußen und Wartheland 1939/40, Frankfurt a.M.
Schmuhl H.-W. 2000, Zreformowana psychiatria a masowa zagłada, [w:] Nazizm, Trzecia Rzesza a procesy modernizacji, Wybór i opracowanie H. Orłowski, tłum. M. Tomczak, Poznań, s. 381418.
Schwanke E. 2015a, Die Landesheilund Pflegeanstalt Tiegenhof. Die nationalsozialistische Euthanasie in Polen während des Zweiten Weltkrieges, Frankfurt a.M.
Schwanke E. 2015b, Okręgowy zakład opieki w Tiegenhof (Dziekanka), [w:] Musielak M., Głodowska K.B. (red.), Medycyna w cieniu nazizmu, Poznań, s. 168-183.
Schwanke E. 2016, „Specjalistyczny oddział dziecięcy” szpitala Tiegenhof (Dziekanka). O połączeniu środków z zakresu higieny rasowej i rasistowskiej polityki narodowej w okręgu Kraj Warty, [w:] Gajewska G., Tomczak M. i in. Bezużyteczni. Studia nad losami chorych i upośledzonych psychicznie w okresie rządów nazistowskich, Gniezno, s. 79-90.
Tomczak M. 2016, Kościoły w Niemczech wobec pseudoeutanazji chorych psychicznie, [w:] Gajewska G., Tomczak M. i in., Bezużyteczni. Studia nad losami chorych i upośledzonych psychicznie w okresie rządów nazistowskich, Gniezno, s. 45-62.
Ziółkowka A. 2016, Notesy z Dziekanki/Tiegenhofu, [w:], Gajewska G., Tomczak M. i in., Bezużyteczni. Studia nad losami chorych i upośledzonych psychicznie w okresie rządów nazistowskich, Gniezno, s. 153-4.