Słowa kluczowe
Mesoamerica
Aztecs
Nahua people
Christianization
colonial Mexico
Franciscans
Ce Acatl Topiltzin
huehuetlahtolli speeches
Spanish Empire
ecclesiastical writers
Jak cytować
Abstrakt
The aim of this paper is to identify and define how elements of the native Mesoamerican Nahuan beliefs are described in „Historia eclesiástica indiana”, the chronicle written by Spanish Franciscan friar Jerónimo de Mendieta (1525-1604). The Catholic monk exploited numerous components of the Nahuan religious system, while this paper focuses on Mendieta’s rendering of the legendary character of Ce Acatl Topiltzin Quetzalcoatl, Toltec priest-emperor as well as on the native speeches huehuetlahtolli, delivered by Nahuan parents to their children. The ecclesiastical historian uses the aforementioned themes to unfold his own ideas and narrative about the past and colonial reality of the Nahua people. Mendieta’s writings are compared with fragments of an encyclopaedia by the Franciscan Bernardino de Sahagún (1499-1590), „Historia general de las cosas de Nueva España”, the key source to studying religion and culture of the precolonial societies in Central Mexico. The paper also draws on the accounts of other colonial authors, such as Motolinia, Olmos and Durán.
Bibliografia
De Duran D. 1975, Book of Gods, Norman [za: C. Dodds Pennock, Bonds of Blood – Gender, Lifecycle and Sacrifice in Aztec Culture, Londyn 2008].
De Mendieta J. 1870, Historia eclesiástica indiana: Obra Escrita Á Fines del Siglo XVI, red. J. Garcia Icazbalceta [online]. MCU. Antigua Libreria. Portal de Agustinos, Meksyk [dostęp: 2023-08-12]. Dostępny w Internecie: <https://bvpb.mcu.es/es/inicio/inicio.do>.
De Sahagún B. 1829, Historia general de las cosas de Nueva España, De Bustamante C.M. (red.) [online]. DGB. Wydruk. przez A. Valdesa, Meksyk [dostęp: 2023-08-12]. Dostępny w Internecie: <http://cdigital.dgb.uanl.mx/>.
De Sahagún B. 1995, Huehuetlatolli. Libro sexto del Códice Florentino, S, Díaz Cíntoras (red.), Meksyk.
Rief Anawalt P., Berdan F.F. (red.) 1997, The essential Codex Mendoza, Berkeley.
Boone E.H. 2000, Stories in Red and Black. Pictorial Histories of the Aztecs and Mixtecs, Austin. Botta S. 2016, Los dioses de Tlatelolco: Apuntes para un acercamiento a la imagen franciscana del „politeísmo” franciscano, [w:] E. Hernández, P. Máynez (red.), El colegio de Tlatelolco. Síntesis de historias, lenguas y culturas, Meksyk.
Campagne F.A. 2004, Witches, Idolaters and Franciscans: An American Translation of European Radical Demonology (Logroño, 1524-Hueytlalpan, 1553), History of Religions 44, 1. DOI: https://doi.org/10.1086/426653
Chadwick R. 1971, Native Pre-Aztec History of Central Mexico, [w:] R. Wachoupe et al. (red.), Handbook of Middle American Indians, 11. Archaeology of Northern Mesoamerica 2, Austin. DOI: https://doi.org/10.7560/701502-020
Crewe R.D. 2019, The Mexican Mission. Indigenous Reconstruction and Mendicant En-terprise in New Spain, 1521-1600, Cambridge. DOI: https://doi.org/10.1017/9781108602310
Curyło-González I. 2001, Człowiek i świat wartości w Mezoameryce, Toltekowie, Majowie, Aztekowie, Warszawa.
Davenport B., Golden C. 2016, Landscapes, Lordships, and Sovereignty in Mesoamerica, [w:] Baron J., Kurnick S. (red.), Political Strategies in Pre-Columbian Mesoamerica. DOI: https://doi.org/10.5876/9781607324164.c007
Favrot J., Terraciano K. 2019, Teotl and diablo: Indigenous and Christian conceptions of gods and devils in the Florentine Codex, [w:] Iidem, The Florentine Codex. An encyclopedia of the nahua world, Austin.
González L. 1996, Jerónimo de Mendieta: Vida, pasion y mensaje de un indigenista apocaliptico, Zamora.
Kubiaczyk F. 2016, Wkład Ferdynanda Katolickiego w kształtowanie i rozwój cywilizacji zachodniej, [w:] Idem et al., Cywilizacja łacińska: ekspansja-dominacja-kryzys, Acta Humanistica Gnesnensia.
Larios A. 1992, Jerónimo de Mendieta, cronista e historiador de Indias, Estudios Alaveses 2.
Lee J. 2022, European Appropriation of Prehispanic Speeches: Reexamining the Huehuetlatolli as a Colonial Project, Humanities Bulletin 4, 2.
Lee J. 2008, Allure of Nezahualcoyotl: Pre-Hispanic History, Religion, and Nahua Poetics, Albuquerque.
León-Portilla M. 1963, Aztec Thought and culture: A Study of the Ancient Nahuatl Mind, tłum. na j. angielski J. Emory Davis, Norman.
López Austin A. 2015, The myth of Quetzalcoatl. Religion, rulership and history in the Nahua world, tłum. R. Davidson, G. Olivier, Boulder. DOI: https://doi.org/10.5876/9781607323990
López Meraz Ó.F. 2008, Demonología en la Nueva España: Fray Jerónimo de Mendieta y el Demonio, Revista Complutense de Historia de América.
López Meraz Ó.F. 2020, El imaginario franciscano y el proceso de evangelización novohispana en el siglo XVI, La Colmena 106. DOI: https://doi.org/10.36677/lacolmena.v0i106.12253
Madajczak J. 2017, Life-giver: The prehispanic concept of „father” through colonial writ-ten sources, Ancient Mesoamerica 28. DOI: https://doi.org/10.1017/S0956536117000086
Maffie J. 2014, Aztec Philosophy. Understanding a World in Motion, Boulder. DOI: https://doi.org/10.5876/9781607322238
Nicholson H.B. 1971, Religion in Pre-Hispanic Central Mexico, [w:] R. Wachoupe et al. (red.), Handbook of Middle American Indians, 10, Archaeology of Northern Mesoamerica 1, Austin. DOI: https://doi.org/10.7560/701502-016
Olko J. 2010, Meksyk przed konkwistą, Warszawa.
Olivier G. 2010, El panteón mexica a la luz del politeísmo grecolatino: el ejemplo de la obra de fray Bernardino de Sahagún, Studi e Materiali di Storia delle Religioni 2.
Phelan J.L. 1970, The millennial kingdom of the Franciscans in the New World: A Study of the Writings of Gerónimo de Mendieta (1525-1604), Berkeley. DOI: https://doi.org/10.1525/9780520327894
Read K.A. 1998, Time and Sacrifice in the Aztec cosmos, Indianapolis-Bloomington.
Rubial García A. 2002, Ángeles en carne mortal. Viejos y nuevos mitos sobre la evange-lización de Mesoamérica, Signos Históricos 7.
Ruiz Bañuls M. 2005, Vocación humanistica y misión evangelizadora: los huehuetlahtolli en la obra de fray Bernardino de Sahagun, Estudios humanísticos. Filología 27.
Sanders W.T. 1971, Settlement Patterns in Central America, [w:] Wachoupe R. et al. (red.), Handbook of Middle American Indians, 10: Archaeology of Northern Mesoamerica 1, Austin. DOI: https://doi.org/10.7560/701502-001
Séjourné L. 1960, Burning Water. Thought and Religion in Ancient Mexico, Nowy Jork.
Serna M. 2016, Modelos narrativos y aspectos retóricos del género hagiográfico en la Historia eclesiástica indiana de Jerónimo de Mendieta, Hipogrifo 4, 1. DOI: https://doi.org/10.13035/H.2016.04.01.09
Sikora T. 2002, Mitologem Tezcatlipoka-Quetzalcoatl – Próba interpretacji, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Studia Religiologica.
Simón F.M. 2017, Other people’s God: Atheism, demonisation and interpretatio from Strabo to Bernardino de Sahagún, Acta Classica Universitatis Scientiarum Debreceniensis, LII.
Sugiyama S. 2005, Human Sacrifice, Militarism and Rulership. Materialization of State Ideology at the Feathered Serpent Pyramid, Teotihuacan, Cambridge. DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511489563
Swoboda A. 2000, Aspekty wychowawcze w pismach filozoficznych Platona i autorów chrześcijańskich IV wieku (św. Augustyn, św. Hieronim), Vox Patrum 20, 38-39. DOI: https://doi.org/10.31743/vp.7270
Szoblik K. 2011, Przedstawienia „ahuianime” w Kodeksie Florentyńskim, Sztuka Ameryki Łacińskiej 1. Valenzuela Matus C. 2014, Espiritualidad medieval y antigüedad clásica. La Historia Eclesiástica DOI: https://doi.org/10.15804/sal201103
Indiana de Fray Jerónimo de Mendieta, Revista Electrónica Historias del Orbis Terrarum 13. Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu. Biblia Tysiąclecia [online]. DEON [dostęp: 2023-08-12]. Dostępny w Internecie: <https://biblia.deon.pl/>.
Wojtczak I. 2023, Obraz systemu wierzeń Nahua w dziele Historia eclesiástica indiana franciszkanina Jerónimo de Mendiety (1525-1604), Poznań (maszynopis pracy magisterskiej).
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Igor Wojtczak
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.