Rzymski podbój Iliricum (Dalmacia i Panonia) oraz kwestia północno-wschodniej granicy Italii

Abstrakt

Ilirowie, jak wiele innych ludów, pojawiają się najpierw w micie. Kadmus i Harmonia, oboje fenickiego pochodzenia, migrują do Enchylei, która prowadziła wojnę z Ilirami. Bogowie wybrali ich, by stanęli na czele ciemiężonego miasta i pokonali wrogów, co też uczynili. Kadmus został władcą Ilirów, a Harmonia powiła mu syna -Illirusa. U kresu życia Zeus przemienił parę w węże i przeniósł na Pola Elizejskie. Z tego wczesnego etapu niewiele wiadomo o Ilirach. Pierwsze historyczne wzmianki pojawiają się u Herodota i Hekatajosa, najpełniej zaś obecny w źródłach jest okres panowania dynastii Ardiajów - Agrona i Teuty, a także ostatniego króla - Gentiosa. Ilirowie, znani jako piraci, zostali pokonani przez Rzymian wtrzech wojnach w 229, 219 i 168 r. przed Chr., których przebieg opisali Appian z Aleksandrii, Kasjusz Dion, Polibiusz i Tytus Liwiusz. Olbrzymie znaczenie dla podboju Illiricum miały działania militarne Oktawiana w latach 35–33 przed Chr. oraz Tyberiusza w latach 11–9 przed Chr., które doprowadziły do reorganizacji prowincji. Zwycięstwo Rzymian uwieczniono na dwóch łukach triumfalnych, wzniesionych w Panonii, ale także na jednej z najsłynniejszych gemm - gemma Augustea. Jednego z jeńców interpretuje się jako Bato (przywódcę wielkiej rebelii 6–9 r. po Chr.), a dwie kobiety symbolizują Dalmację i Panonię. Autorka artykułu wbrew wielu opiniom uznaje, że jedno z miast - Emona (100 km od Tegeste), łączona z Panonią, w istocie należała do Italii.