Słowa kluczowe
Stanislaus-Anthony Poniatowski
the last king of Poland
Marie-Thérèse Geoffrin
literary salon
the Grand Tour
France
Paris
the Versailles
Jak cytować
Abstrakt
Grand Tour Stanisława antoniego Poniatowskiego stanowił do tej pory integralną część wszystkich biografii poświęconych ostatniemu królowi rzeczypospolitej, jednak bez zwrócenia szczególnej uwagi na wizytę młodego polskiego szlachcica w salonie słynnej Madame Geoffrin, najbardziej znanej francuskiej przyjaciółki i powierniczki króla. dzięki dobrze znanym już pamiętnikom monarchy oraz szerzej nieznanej korespondencji młodego Poniatowskiego z przyjacielem augustem Sułkowskim, zachowanej do dziś w zbiorach biblioteki książąt czartoryskich w krakowie, jesteśmy w stanie prześledzić wrażenia i przemyślenia przyszłego króla z paryskiego okresu jego młodości.
Podróż po krajach europy zachodniej, jaką mieli w zwyczaju odbywać młodzi szlachcice, nie ominęła również Stanisława Antoniego Poniatowskiego, który został wysłany przez rodziców do odbycia swojej kawalerskiej tury drogą przez sąsiadujące z Polską kraje niemieckie, a następnie niderlandy, Francję, aż po anglię. obserwacje poczynione przez młodego Poniatowskiego podczas tej podróży wywarły duży wpływ na wizję świata przyszłego króla. Szczególnie porównanie bogatych i dobrze prosperujących krajów zachodu z zaniedbaną i zacofaną rzeczpospolitą pozostawiły trwałe ślady widoczne do dziś w jego pamiętnikach. bogaty i dobrze rozwinięty handel
w amsterdamie czy imponująca kultura polityczna anglików zrobiły duże wrażenie na młodym podróżniku. Jednak to pobyt we Francji, pod dachem dawnej przyjaciółki kasztelana Poniatowskiego, okazał się najważniejszy dla uformowania gustów i zainteresowań przyszłego monarchy. znajomość ze słynną Madame Geoffrin, prowadzącą z dużym powodzeniem salon literacki przy ulicy Saint-Honoré w Paryżu, pozwoliła młodemu Polakowi wejść w świat oświeceniowych elit i zapoznać się z mechanizmami rządzącymi francuską republiką literacką. W korespondencji z przyjacielem, Augustem Sułkowskim, Stanisław antoni opisywał swoje pierwsze wrażenia z pobytu we francuskiej stolicy, pierwsze sukcesy i porażki oraz ogólne obserwacje na temat życia francuskiej elity czy dworu w Wersalu. Pobyt ten zapisał się również w pamięci spotkanych przez niego osób, które pozostawiły bardzo dobre wspomnienia po spotkaniu z młodym Polakiem.
Paryski okres życia Stanisława augusta zaowocował na trwałe znajomością z Madame Geoffrin, która pozostała najbardziej oddaną francuską powierniczką króla do swojej śmierci w 1777 rokU.
Bibliografia
Badinter E., Six lettres inédites de Madame Geoff rin a Martin Folkes, 33, Paris 2001.
Butterwick R., Poland’s last king and english culture, New York 1998.
Butterwick R., Stanisław August a kultura angielska, Warszawa 2000.
Dumanowski J., M. Figeac (ed.), Noblesse française et noblesse polonaise. Mémoire, identité, culture XVIe–XXe siecles, Pessac 2006.
Fabre J., Stanislas-Auguste Poniatowski et l’Europe des Lumieres. Etude de cosmopolitisme, Strasbourg 1985 (la premiere édition : Paris 1952).
Fabre J., Stanislas-Auguste Poniatowski et l’Europe des Lumieres. Etude de cosmopolitisme, Strasbourg 1985.
Fiszer P., Madame Geoffrin, ambassadrice de la tolérance [w:] De l’éventail a la plume. Mélanges offerts a Roger Marchal, Nancy 2007.
Forycki M., Stanisław Leszczyński. Sarmata i Europejczyk (1677–1766), Poznań 2006.
Fumaroli M., Quand l’Europe parlait français, Paris 2001.
Gaber S., Polacy na dworze Stanisława Leszczyńskiego w Lunéville w latach 1737–1766, Częstochowa 1998.
Gawerski A., Stanisław August Poniatowski w Paryżu, [w:] A. Mączak (ed.), Francja — Polska XVIII–XIX w. Studia z dziejów kultury i polityki — Pologne XVIIIe–XIXe siecles. Les études culturelles et politiques consacrées au Monsieur le Professeur Andrzej Zahorski dans le soixantieme annivairsaire], Warszawa 1983, p. 52.
Glotz M., M. Maire, Salons du XVIIIe siecle, Paris 1999.
Heyden-Rynsch V. von der, Salons européens: les beaux moments d’une culture feminine disparue, Paris 1993.
Le secret du roi. La correspondance secrete de Louis XV avec ses agents diplomatiques 1752–1774, Paris 1878.
Lenderova M., Correspondance de Mme Geoffrin et de Wenzel Anton Kaunitz, 30, Paris 1998.
Lilti A., Le monde des salons. Sociabilité et mondanité a Paris au XVIIIe siecle, Paris 2005.
Mackiewicz S., Stanisław August, Warszawa 1991.
Madame Geoffrin a Marmontel, le 30 juin 1766, [w:] Eloges de Madame Geoff rin, contemporaine de Madame du Deffand, par M. Morellet, Thomas et D’Alembert; Suivi des lettres de Madame Geoffrin et a Madame Geoffrin et d’un essai sur la conversation etc.etc. Par M. Morellet, Paris 1812, p. 66.
Mańkowski T., Mecenat artystyczny Stanisława Augusta, Warszawa 1976.
Martin M., Une Française a Varsovie en 1766. Madame Geoffrin chez le roi de Pologne Stanislas-Auguste, Paris, 1936.
Mémoires du roi Stanislas-Auguste, St-Pétersbourg 1914, I.
Meyniel J., L’univers salonnier de Madame Geoffrin (1741–1777), Fontaine 2008.
Michalski J., [w:] T. Kostkiewiczowa (ed.), Wiek Oświecenia, W dwusetną rocznicę śmierci Stanisława Augusta, Warszawa 1999, 15, p. 325–341.
Michalski J., Stanisław August Poniatowski, Warszawa 2009
Nieć J., Młodość ostatniego elekta, Kraków, 1935.
Rostworowski E., Ostatni król Rzeczypospolitej. Geneza i upadek Konstytucji 3 Maja, Warszawa 1966.
Rostworowski E., Wolter a Polska, Kwartalnik Historyczny LXXV, 4, Warszawa 1968.
Serwański M., Historia powszechna. Wiek XVI–XVIII, Poznań 2001, p. 239–242.
Stanislas-Auguste Poniatowski était-il un francophile?, [w:] M. Forycki, M. Serwański (ed.), Amis et ennemis héréditaires: Les stéreotypes nationaux. Actes du XIIe Colloque Poznań–Strasbourg des 3–4 octobre 2002, Poznań 2006.
Stryienski C., La mere des trois derniers Bourbons. Marie-Josephe de Saxe et la cour de Louis XV, Paris 1902.
Tornezy A., Un bureau d’esprit au XVIIIe siecle. Le salon de Madame Geoffrin, Paris 1895.
Voltaire, Histoire de Charles XII, roi de Suede, Paris 1824.
Zamoyski A., Ostatni król Polski, Warszawa 1994).
Zienkowska K., Stanisław August Poniatowski, Wrocław 1998.
Licencja
Copyright © 2012 by IKE and PTPN