Słowa kluczowe
język obcy
ekolingwistyka
różnorodność językowa
panfilologia
embamiczność
komunikacja transkulturowa
Jak cytować
Abstrakt
W artykule podjęto refleksję nad koniecznością zmiany utrwalonej terminologii w dydaktyce i badaniach językowych – postulując zastąpienie pojęcia ‘język obcy’ terminem ‘język nierodzimy’. Propozycja ta wpisuje się w założenia ekolingwistyki, która traktuje języki jako elementy złożonego ekosystemu kulturowo-komunikacyjnego, współistniejące w relacjach współzależności i równowagi. Artykuł przedstawia ewolucję pojęcia ‘języka obcego’ w kontekście historycznym, analizuje jego ograniczenia semantyczne i kulturowe oraz wskazuje, że termin ‘język nierodzimy’ lepiej oddaje współczesne realia globalizacji, migracji i wielojęzyczności. Zmiana ta ma znaczenie nie tylko terminologiczne, lecz także aksjologiczne i edukacyjne – sprzyja budowaniu bardziej inkluzywnej, zrównoważonej i ekologicznej wizji języka oraz kultury.
Bibliografia
Allen, T.F.H, & T.W. Hoekstra. (1992). Toward a unified ecology. New York: Columbia University Press.
Bańkowski, A. (2000). Etymologiczny słownik języka polskiego. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Boas, F. (1911). Handbook of American Indian Languages. Washington, DC: Smithsonian Institution.
Chomsky, N. (2011). How the world works. Berkeley, CA: Soft Skull Press.
Crystal, D. (2000). Language death. Cambridge: Cambridge University Press. DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9781139106856
Cummins, J. (2000). Language, power, and pedagogy: bilingual children in the crossfire. Clevedon: Multilingual Matters. DOI: https://doi.org/10.21832/9781853596773
Ellis, R. (2003). Task-based language learning and teaching. Oxford: Oxford University Press. Eriksen, T.H. (1992). Linguistic hegemony and minority resistance. Journal of Peace Research 29.3. 313–332. DOI: https://doi.org/10.1177/0022343392029003007
Fill, A., & Mühlhäusler, P. (red.). (2001). The ecolinguistics reader: Language, ecology and environment. London: Continuum.
Fishman, J. A. (1977). Language and ethnicity. In H. Giles (red.), Language, ethnicity and inter-group relations (pp. 15–57). London: Academic Press.
Halliday, M. A. K. (2001). New ways of meaning: The challenge to applied linguistics. In A. Fill & P. Mühlhäusler (red.), The ecolinguistics reader: Language, ecology and environment (pp. 175–202). London: Continuum.
Haubrichs, W. (2023). Rustica Romana lingua und Theotisca lingua – Frühmittelalterliche Mehrsprachigkeit im Raum von Rhein, Maas und Mosel. In R. Franceschini, M. Hüning, & P. Maitz (red.), Historische Mehrsprachigkeit: Europäische Perspektiven (pp. 179–206). Berlin & Bos-ton: De Gruyter. DOI: https://doi.org/10.1515/9783111338668-009
Haugen, E. (1972). The ecology of language. Stanford, CA: Stanford University Press. Krawczak, M. (2017). Poznańska szkoła ekolingwistyki. Scripta Neophilologica Posnaniensia, XVII, 145–192. DOI: https://doi.org/10.14746/snp.2017.17.11
Lakoff, G., & Johnson, M. (2003). Metaphors we live by. Chicago: University of Chicago Press. Modzelewski, K. (2004). Barbarzyńska Europa. Warszawa: Wydawnictwo Iskry. Morys-Twardowski, M. (2023). Barbarica. Tysiąc lat zapomnianej historii ziem polskich. Kraków: Znak.
Mühlhäusler, P. (2003). Language of environment, environment of language: A course in ecolinguistics. London: Battlebridge.
Puppel, S. (2017). ECOLI[S]2: Essays and notes on ecolinguistic synergy and synthesis. Poznań: Katedra Ekokomunikacji UAM.
Puppel, S. (2019). Krótki zarys ewolucji filologii: ujęcie portalowe. Scripta Neophilologica Posnaniensia, XIX, 13–27. DOI: https://doi.org/10.14746/snp.2019.19.12
Puppel, S. 2022. Habent sua fata linguae: (czyli szkic o tym, że wszyscy mamy język, że „mieszkamy” w nim i co się z nim dzieje). Szkic napisany z okazji 20-lecia istnienia ekolingwistyki i komunikologii w ramach Wydziału Neofilologii UAM (2002–2022). Poznań: Zakład Ekolingwistyki i Komunikologii UAM.
Puppel, S. (2024). Language “depth”: Deep first language acquisition versus shallow second/foreign language learning, and the presence of the “embammic seal” in the embammic language– non-embammic language dichotomy. Scripta Neophilologica Posnaniensia, XXIV, 73–84. DOI: https://doi.org/10.14746/snp.2024.24.05
Ratcliffe, S. (red.). (2017). Oxford essential quotations. Oxford: Oxford University Press. Robins, R. H. (1997). A short history of linguistics. London: Longman. DOI: https://doi.org/10.1093/acref/9780191843730.001.0001
Richards, J. C., & Rodgers, T. S. (2014). Approaches and methods in language teaching. Cambridge: Cambridge University Press. DOI: https://doi.org/10.1017/9781009024532
Sapir, E. (1921). Language: An introduction to the study of speech. New York: Harcourt, Brace & World.
Skutnabb-Kangas, T. (2000). Linguistic genocide in education—or worldwide diversity and human rights? Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates.
Steciąg, M. (2023). Język w epoce antropocenu. Ujęcie ekolingwistyczne. Zielona Góra: Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego.
Stibbe, A. (2015). Ecolinguistics: language, ecology and the stories we live by. London: Routledge. DOI: https://doi.org/10.4324/9781315718071
Steffensen, S. V., & Fill, A. (2014). Ecolinguistics: The state of the art and future horizons. Language Sciences, 41, 6–25. DOI: https://doi.org/10.1016/j.langsci.2013.08.003
UNESCO. (2020). Inclusion and Education: All Means All. Paris: UNESCO.
Veracini, L. (2022). Colonialism: a global history. London: Routledge. DOI: https://doi.org/10.4324/9781003050599
Weinreich, M. (1945). A language is a dialect with an army and a navy. YIVO Bleter, 25(1), 13. Whorf, B. L. (1956). Language, thought, and reality: Selected writings of Benjamin Lee Whorf. Cambridge, MA: MIT Press.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Joanna Puppel
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.