Słowa kluczowe
nauka języków nierodzimych
komunikacja
dydaktyka języków nierodzimych
Ludwik Zabrocki
nauczanie konstruktywistyczne
Jak cytować
Abstrakt
Artykuł przedstawia wieloaspektowe rozważania dotyczące istoty uczenia się języków nierodzimych w świetle rozwoju polskiej glottodydaktyki od jej powstania po współczesność. Autorka analizuje człowieka jako istotę komunikującą się (homo communicans), dla której uczenie się języków stanowi element relacji z otoczeniem i kultury. W tekście omówiono podstawowe założenia glottodydaktyki jako nauki o nauczaniu i uczeniu się języków nierodzimych, zarysowano jej genezę (od koncepcji Ludwika Zabrockiego po współczesne kierunki badawcze), a także wskazano na jej interdyscyplinarny charakter oraz aktualne wyzwania dydaktyczne. Artykuł podkreśla znaczenie komunikacyjnego i konstruktywistycznego podejścia w procesie nauczania, rolę nauczyciela i ucznia jako równorzędnych uczestników aktu dydaktycznego oraz potrzebę wypracowania spójnej metateoretycznej podstawy dla glottodydaktyki jako samodzielnej dyscypliny naukowej.
Bibliografia
Bańczerowski, J. (1972). What should be base the strategy of glottodidactics on. Studia Anglica Posnaniensia, 8, 127–139.
Błażek, A. (2025). Zum neuen Selbstverständnis der Didaktik der mehrsprachigen Fachkommunikation in Polen. In E. Dziurewicz, J. Woźniak, P. Lopez-Zurita, & M. Vázquez Amador (Eds.), Fachbezogener Fremdsprachenunterricht (pp. 17–28). Stuttgart: Franz Steiner Verlag.
Gemeinsamer europäischer Referenzrahmen für Sprachen: Lernen, lehren, beurteilen. (2001). Strasbourg: Council of Europe.
Gemeinsamer europäischer Referenzrahmen für Sprachen: Lernen, lehren, beurteilen. Begleitband. (2020). Stuttgart: Ernst Klett Sprachen.
Grotjahn, R. (2003). Konzepte für die Erforschung des Lehrens und Lernens fremder Sprachen: Forschungsmethodologischer Überblick. In K.-R. Bausch, H. Christ, & H.-J. Krumm (Eds.), Handbuch Fremdsprachenunterricht (pp. 493–499). Tübingen: Francke.
Grucza, F. (1976a). Dziedzina lingwistyki stosowanej. In F. Grucza (Ed.), Lingwistyka stosowana i glottodydaktyka (pp. 7–23). Warszawa: Uniwersytet Warszawski.
Grucza, F. (1976b). Lingwistyczne uwarunkowania glottodydaktyki. In F. Grucza (Ed.), Glottodydaktyka a lingwistyka (pp. 7–25). Warszawa: Uniwersytet Warszawski.
Grucza, F. (1978). Glottodydaktyka w świetle metodologii językowej. In F. Grucza (Ed.), Teoria komunikacji językowej a glottodydaktyka (pp. 7–26). Warszawa: Uniwersytet Warszawski.
Grucza, F. (1979). Rozwój i stan glottodydaktyki polskiej w latach 1945–1975. In F. Grucza (Ed.), Polska myśl glottodydaktyczna (pp. 5–17). Warszawa: Uniwersytet Warszawski.
Grucza, F. (1988). Zum Begriff der Sprachkompetenz, Kommunikationskompetenz und Kulturkompetenz. In N. Honsza & H. G. Roloff (Eds.), Daß eine Nation die andere verstehen möge (pp. 309–331). Amsterdam: Rodopi. DOI: https://doi.org/10.1163/9789004490529_019
Grucza, F. (1990). Linguistisch-semantische Bemerkungen zum Thema der Wissenschaften in der Entwicklung. In S. H. Kaszyński (Ed.), Die Wissenschaft in der Entwicklung. Perspektiven 2000 (pp. 73–96). Poznań: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza.
Grucza, F. (1996). Sytuacja polskiego świata nauki języków obcych przed i po 1989. In F. Grucza (Ed.), Przegląd Glottodydaktyczny (pp. 5–36). Warszawa: Uniwersytet Warszawski.
Grucza, F. (1999). Współczesna polska polityka językowa w zakresie nauki języków obcych. In J. Mazur (Ed.), Polska polityka językowa na przełomie tysiącleci (pp. 73–98). Lublin: UMCS.
Grucza, F. (2012). Zum Gegenstand und zu den Aufgaben der anthropozentrischen Linguistik, Kulturologie und Kommunikologie sowie zur gegenseitigen Vernetzung dieser Erkenntnisbe- reiche. Kwartalnik Neofilologiczny, 59(3), 227–344.
Grucza, S. (2013). Lingwistyka języków specjalistycznych. Warszawa: Uniwersytet Warszawski.
Grzeszczakowska-Pawlikowska, B. (2025). Berufliches Sprachhandeln im „Gemeinsamen euro- päischen Referenzrahmen für Sprachen“. In E. Dziurewicz, J. Woźniak, P. Lopez-Zurita, & M. Vázquez Amador (Eds.), Fachbezogener Fremdsprachenunterricht (pp. 55–68). Stuttgart: Franz Steiner Verlag.
Helbig, G. (1992). Wieviel Grammatik braucht der Mensch. Deutsch als Fremdsprache. Hoffmann, L. (1976). Kommunikationsmittel Fachsprache: Eine Einführung. Berlin: Akademie-Verlag. DOI: https://doi.org/10.37307/j.2198-2430.1992.03.05
Kalverkämper, H. (2023). Fachkommunikationsforschung in Bildungs-Verantwortung: Initiative für ein humanistisches Selbstverständnis als eine gesellschaftliche Vermittlungsdisziplin. In M. Adams, K.-D. Baumann, & H. Kalverkämper (Eds.), Zukunftsformate der Fachkommuni- kationsforschung: Wissenstransfer – Bildung – Interlingualität (pp. 77–161). Berlin: Francke & Timme. DOI: https://doi.org/10.57088/978-3-7329-9165-5_4
Karpińska-Szaj, K. (2013). Nauczanie języków obcych uczniów z niepełnosprawnością w szkołach ogólnodostępnych. Poznań: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza.
Karpińska-Szaj, K. (2015). Przygotowanie do pracy z uczniami o specjalnych potrzebach edukacyjnych: językowe narzędzia diagnostyczne w praktyce nauczycielskiej. Neofilolog, 187–200. Komorowska, H. (2017). Kształcenie językowe w Polsce: 60 lat czasopisma „Języki obce w szkole“. Warszawa: Fundacja Rozwoju Edukacji. DOI: https://doi.org/10.14746/n.2015.45.2.04
Köhlring, K.-H., & Beilharz, R. (1993). Begriffswörterbuch Fremdsprachendidaktik und -methodik. München: Max Hueber.
Lewicka, G. (2007). Glottodydaktyczne aspekty akwizycji języka drugiego a konstruktywistyczna teoria uczenia się. Wrocław: ATUT.
Myczko, K. (2008). Instruktion und Konstruktion in der Fremdsprachendidaktik. In B. Mikołajczyk & M. Kotin (Eds.), Terra Grammatica: Ideen – Methoden – Modelle (pp. 287–299). Frankfurt am Main: Peter Lang.
Olpińska, M. (2009). Nauczanie dwujęzyczne w świetle badań glottodydaktycznych. Warszawa: Euro-Edukacja.
Pfeiffer, W. (1986). Wissenschaftstheoretische Grundlagen der Fremdsprachendidaktik. Deutsch als Fremdsprache, 4, 215–219.
Pfeiffer, W. (2001). Nauka języków obcych: Od praktyki do praktyki. Poznań: Wagros.
Piaget, J. (1974). Biologie und Erkenntnis: Über die Beziehungen zwischen organischen Regulationen und kognitiven Prozessen. Frankfurt am Main: Suhrkamp.
Puppel, S. (2007). Interlingwalizm czy translingwalizm? Interkomunikacja czy transkomunikacja? Uwagi w kontekście współistnienia języków naturalnych w ramach globalnej wspólnoty kulturowo-językowo-komunikacyjnej. In S. Puppel (Ed.), Społeczeństwo – kultura – język. W stronę interakcyjnej architektury komunikacji. Scripta de Communicatione Posnaniensia (pp. 79–94). Poznań: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza.
Puppel, S., & Puppel, J. (2008). Gestosfera jako istotny składnik przestrzeni publicznej. Oikeios Logos, 1–8.
Roelke, T. (2020). Fachsprachen. Berlin: Schmidt.
Roth, G. (1996). Das Gehirn und seine Wirklichkeit. Frankfurt am Main: Suhrkamp.
Roth, G. (2006). Warum sind Lernen und Lehren so schwierig? In U. Hermann (Ed.), Neurodidaktik: Grundlagen und Vorschläge für gehirngerechtes Lernen und Lehren (pp. 49–59). Neuwied: Beltz.
Rösler, D. (2016). Nähe und Distanz in der fremdsprachendidaktischen Diskussion. Deutsch als Fremdsprache, 135–149.
Schubert, K. (2007). Wissen, Sprache, Medium, Arbeit: Ein integratives Modell der ein- und mehrsprachigen Fachkommunikation. Tübingen: Narr.
Skowronek, B. (1997). Methodologische Rekonstruktion glottodidaktischer Theorien. Poznań: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza.
Skowronek, B. (2013). Glottodidaktik und Fremdsprachenunterricht in der Diskussion. Poznań: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza.
Skowronek, B. (2019). Fremdsprachenunterricht als Kommunikation unter Berücksichtigung von lautsprachlich kommunizierenden Gehörlosen. Poznań: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza.
Sopata, A. (2009). Erwerbstheoretische und glottodidaktische Aspekte des frühen Zweitsprachenerwerbs: Sprachentwicklung der Kinder im natürlichen und schulischen Kontext. Poznań: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza.
Szczodrowski, M. (1988). Statyczne i dynamiczne struktury języka w aspekcie glottodydaktycznym. Szczecin: Uniwersytet Szczeciński.
Szczodrowski, M. (1990). Der fremdsprachliche Mechanismus: Konstituierung und Funktionieren. In W. Pfeiffer (Ed.), Deutsch als Fremdsprache in der Deutschlehrerausbildung und -fortbildung (pp. 187–192). Poznań: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza.
Szczodrowski, M. (1997). Zur Spezifik der fremdsprachlichen Kodematik. Studia Germanica Posnaniensia, 23, 3–21. DOI: https://doi.org/10.14746/sgp.1997.23.13
Szczodrowski, M. (2004). Glottokodematyka a nauka języków obcych. Gdańsk: Uniwersytet Gdański.
Szczodrowski, M. (2009). Fremdsprachliche Lehr-Lern-Vorgänge im kodematischen Blickfeld. Gdańsk: Uniwersytet Gdański.
Szczodrowski, M. (2023). Glottokodematische Prozesse unter kybernetischem Aspekt (Ausgewählte Fragen). Glottodidactica, 50(2), 101–116. DOI: https://doi.org/10.14746/gl.2023.50.2.6
Wilczyńska, W. (1999). Uczyć się czy być nauczanym: O autonomii w przyswajaniu języka obcego. Warszawa: PWN.
Wilczyńska, W., & Michońska-Stadnik, A. (2010). Metodologia badań w glottodydaktyce. Kraków: Avalon.
Zabrocki, L. (1966a). Kodematische Grundlagen der Theorie des Fremdsprachenunterrichts. Glottodidactica, 1, 3–42. DOI: https://doi.org/10.14746/gl.1966.1.01
Zabrocki, L. (1966b). Językoznawcze podstawy metodyki nauczania języków obcych. Warszawa: PWN.
Zabrocki, L. (1975). Kybernetische Modelle der sprachlichen Kommunikation. Wrocław: Ossolineum.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Barbara Skowronek
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.