Keywords
music verbalization
music piece interpretation
music piece perception
How to Cite
Abstract
The text aims to review research directions and introduce the issues of perception, interpretation, and verbalization of a musical work in the context of the cultural background of both the composer and the listener-interpreter. The first part of the article highlights the cultural determinants of music reception from a sociological, psychological, and musicological perspective. A dual approach to the analysis of musical material, the composition process, and the interpretation of a musical work is distinguished, depending on whether culture is perceived as a subjective or universal cognitive category of an individual. The same differentiation is introduced in the final part of the text, where, based on the assumptions of cultural linguistics, elements of the linguistic worldview of music are described, divided into linguistic universalisms and subjectivisms. The final part of the text also outlines the current state of research on the verbalization of musical works, emphasizing the need for confrontational studies as crucial to uncovering the influence of culture in translating the language of music into natural language. The conducted review of research trends leads to the conclusion that the interpretation of a musical work is both a culturally universal and individual phenomenon. A similar phenomenon can be observed in the linguistic analysis of the verbalization of musical work interpretation – linguistic universalism pertains to the perception and description of the constant elements of a musical work and is often institutionalized in the form of terminology. Subjective elements of the language of perception and interpretation of a musical work are related to the socio-cultural situation of the individual as well as their emotional and axiological approach.
References
Anusiewicz, J. (1988). Kulturowa teoria języka. Zarys problematyki. W: J. Anusiewicz, J. Bartmiński (red.) Język a Kultura, vol. 1. 21-46. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego [przedruk w: J. Anusiewicz, J. Bartmiński (red.) (1991) Język a Kultura, vol. 1. Podstawowe pojęcia i problemy. 17-30. Wrocław: Wiedza o kulturze].
Anusiewicz, J. (1994). Lingwistyka kulturowa. Zarys problematyki. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Anusiewicz, J., Dąbrowska, A., Fleischer, M. (2000). Językowy obraz świata i kultura. W A. Dąbrowska i J. Anusiewicz (red.), Język a kultura, Vol. 13. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Bartmiński, J. (2010). Pojęcie językowego obrazu świata i sposoby jego operacjonalizacji. W: P. Czapliński, A. Legeżyńska, M. Telicki (red.), Jaka antropologia literatury jest dzisiaj możliwa. 247-262. Poznań: Poznańskie Studia Polonistyczne.
Bartmiński, J. (2012). O pojęciu językowego obrazu świata. W: J. Bartmiński (red), Językowe podstawy obrazu świata. Lublin: UMCS.
Bartmiński, J. (2014). Język w kontekście kultury. W: J. Bartmiński (red.), Współczesny język polski. Lublin: UMCS.
Bartmiński, J. (2015). Perspektywa semazjologiczna i onomazjologiczna w badaniach językowego obrazu świata. Poradnik Językowy, (1), 14-29.
Bartmiński, J. (red.). (2004). Językowy obraz świata. Lublin: UMCS.
Bartmiński, J., & Chlebda, W. (2008). Jak badać językowo-kulturowy obraz świata Słowian i ich sąsiadów? Etnolingwistyka. Problemy języka i kultury, 20, 11–27.
Böhle, R. C. (1996). Interkulturell orientierte Musikdidaktik. Frankfurt a.M.: Iko-Verlag. Biłas-Pleszak E. (2005). Język a muzyka: lingwistyczne aspekty związków intersemiotycznych. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Chaciński, J. (2010). O rozumieniu innego kręgu kulturowego – możliwości i ograniczenia horyzontu własnego poznania. Ars inter Culturas, 1, 93-104.
Dzienisiewicz M. (2021). Językowy obraz dźwięku (na materiale polsko- i rosyjskojęzycznych recenzji muzycznych). Studia Rossica Posnaniensia, vol. XLVI/2: 2021, 243-255. DOI: https://doi.org/10.14746/strp.2021.46.2.17
Feld S. (1981). ‘Flow like a waterwall’: metaphors of Kaluli musical theory. Yearbook for Traditional Music, vol. 13, 22-48. DOI: https://doi.org/10.2307/768356
Goddard, C., Wierzbicka, A. (red.). (2002). Meaning and Universal Grammar: Theory and Empirical Findings. John Benjamins Publishing. DOI: https://doi.org/10.1075/slcs.60
Gruhn, W. (2004). Wahrnehmen und Verstehen. Wilhelmshafen.
Hargreaves, D.J., MacDonald, R., Miell, D. (2002): Musical Identities. Oxford: Oxford University Press. DOI: https://doi.org/10.1093/oso/9780198509325.001.0001
Jabłoński, M. (2009). Krytyka muzyczna a etyka interpretacji. W: M. Bristiger i R. Ciesielski (red.), Krytyka muzyczna. Teoria, historia, współczesność. 11-22. Zielona Góra: Oficyna Wydawnicza UZ.
Kiklewicz, A. (2021). Языковая картина мира в свете проблемы «язык и культура. Prace językoznawcze, XXIII(2), 247-262. DOI: https://doi.org/10.31648/pj.6585
Kładoczny P. (2023). Dźwięk i muzyka w ujęciu językoznawczym. W: P. Pomajda, I. Mołdoch-Mendoń (red.) Interdyscyplinarne spojrzenie na sztukę i kulturę – inspiracje i badania. 157-168. Lublin: Wydawnictwo Naukowe TYGIEL.
Kłoskowska, A. (1981). Socjologia kultury. Warszawa: PWN.
Lissa, Z. (1975). Nowe szkice estetyki muzycznej. Kraków: PWM.
Mika, B. (2009). Społeczne determinanty obioru muzyki. Wartości w muzyce, 2, 13-23.
Nosowicz, J. F. (2006). Język jako podstawowy element cech kultury narodowej. Studia Ełckie, 8, 7-21.
Pisarkowa K. (1963). Pomocnicze elementy języka muzykologii. Język Polski, 43, 113-128.
Pisarkowa K. (1988). Muzyka jako język. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Językoznawcze, 97, 13-40.
Podlipniak, P. (2016). Muzyka jako intersubiektywne zjawisko psychiczne. W: U. Kozłowska (red.), De Musica Verba Collectanea. Poznań: Rhytmos.
Rusak-Mietlińska, M. (2023a). Werbalizacja muzyki fortepianowej w języku polskim i rosyjskim na przykładzie tekstów Raula Koczalskiego i Henryka Neuhausa. W: P. Pomajda, I. Mołdoch-Mendoń (red.) Interdyscyplinarne spojrzenie na sztukę i kulturę – inspiracje i badania. 178- 188. Lublin: Wydawnictwo Naukowe TYGIEL.
Rusak-Mietlińska, M. (2023b). Metafora w polskim dyskursie muzykologicznym. W A. Charciarek, A. Zych, & G. Wilk (red.), Jednostki języka w systemie i tekście. 5. 37-48. Katowice: Wydawnictwo Naukowe Śląsk.
Szyszkowska, M. A. (2022). Muzyka jako droga i doświadczenie. Fenomenologiczne ścieżki badań nad doświadczeniem muzycznym. W: M. Gamrat, M. A. Szyszkowska (red.), Filozofia muzyki. Doświadczenie, poznanie, znaczenie. 251-267. DOI: https://doi.org/10.21906/9788376432250.12
Trzaskawka, P. (2014). Przyczynek do charakterystyki języka muzyki. INVESTIGATIONES LIN- GUISTICAE, vol. XXXI. 57-70. DOI: https://doi.org/10.14746/il.2014.31.6
Tokarski, R. (1993). Słownictwo jako interpretacja świata. W: J. Bartmiński (red.), Encyklopedia kultury polskiej XX wieku, Vol. 2. Wrocław: Wiedza o Kulturze.
Tokarski, R. (1999). Przeszłość i współczesność w językowym obrazie świata. Metodologiczne pytania i propozycje. W: A. Pajdzińska, P. Krzyżanowski (red.), Przeszłość w językowym obrazie świata. Lublin: UMCS.
Tokarski, R. (2004). Językowy obraz świata w metaforach potocznych. W J. Bartmiński (red.), Językowy obraz świata. Lublin: UMCS.
Tokarski, R. (2016). Od językowego obrazu świata do obrazów świata w języku. Język Polski, (2). DOI: https://doi.org/10.31286/JP.96.2.4
Tomaszewski, M. (2000). Ekspresja utworu muzycznego jako przedmiot badań. Rekonesans w sferę twórczości lirycznej „wieku uniesień”. W: W. Jankowski, B. Kamińska, A. Miśkiewicz (red.) Człowiek – muzyka – psychologia. Księga dedykowana prof. Marii Manturzewskiej. Warszawa: AMFC.
Tomaszewski, M. (2003). Autour du phénomène de la musique de Chopin. De la provenance à la résonance. W I. Poniatowska (red.) Chopin and his work in the context of culture. Studies. 123-145. Kraków: Polska Akademia Chopinowska.
Whorf B.L. (1982). Język, myśl i rzeczywistość. Przeł. Teresa Hołówka. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Wierzbicka, A. (1986). Analiza lingwistyczna aktów mowy jako potencjalny klucz do kultury. W: A. Brodzka, M. Hopfinger, J. Lalewicz (red.), Problemy wiedzy o kulturze. Prace dedykowane Stefanowi Żółkiewskiemu. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Wierzbicka, A. (1992). Semantics, Culture, and Cognition: Universal Human Concepts in Culture- Specific Configurations. Oxford University Press. DOI: https://doi.org/10.1093/oso/9780195073256.001.0001
Wierzbicka, A. (1996). Cross-Cultural Pragmatics: The Semantics of Human Interaction. New York: Mouton de Gruyter.
Wierzbicka, A. (1997). Understanding Cultures Through Their Key Words: English, Russian, Polish, German, and Japanese. Oxford University Press. DOI: https://doi.org/10.1093/oso/9780195088359.001.0001
Wierzbicka, A. (2003). Emotions Across Languages and Cultures: Diversity and Universals. Cambridge University Press.
Wierzbicka, A. (2010). Experience, Evidence, and Sense: The Hidden Cultural Legacy of English. Oxford University Press. DOI: https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780195368000.001.0001
Żerańska-Kominek, S. (1995). Muzyka w kulturze: wprowadzenie do etnomuzykologii. Warszawa: Wydawnictwo UW.
Асянина, Ю.М. (2019). Специфика лингвокультурного концепта МУЗЫКА, Научно-изда- тельский центр «Открытое знание» [Asyanina, Y. M. (2019). Specifika lingvokul’turno- go koncepta MUZYKA. Nauchno-izdatel’skij centr «Otkrytoe znanie»]. Dostęp: 10.06.2024, https://scipress.ru/philology/articles/spetsifika-lingvokulturnogo-kontsepta-muzyka.html.
Капичина, Е.А. (2016), Проблема интерпретации музыки в контексте философского анализа (герменевтико аксиологический подход). Studia Culturae 3(29). 73-84. [Kapichina, E.A. (2016). Problema interpretacii muzyki v kontekste filosofskogo analiza (germenevtiko aksio- logičeskij podchod). Studia Culturae 3(29), 73-84.]
Карпычев, М.Г. (2012). Семантика интерпретации в различных типах музыкальной культуры. Идеи и идеалы 2(12), т. 1. 178-183. [Karpychev, M.G. (2012). Semantika interpretacii v ra- zličnych tipach muzykal’noj kul’tury. Idei i idealy 2(12), 178-183].
Сазонова, И.Г. (2019). Изучение социальных и личностных детерминант эмоционального восприятия музыкальных произведений. Психология и Психотехника, No 4, 66-80. [Sa- zonova, I.G. (2019). Izuchenie social’nych i lichnostnych determinant emocional’nogo vo- sprijatija muzykal’nych proizvedenij. Psikhologija i Psikhotekhnika, No 4, 66-80. DOI: https://doi.org/10.7256/2454-0722.2019.4.30776
License
Copyright (c) 2024 Małgorzata Rusak-Mietlińska
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.