Keywords
ironic metalinguistic units
metalanguage
metatext
artistic text
Wisława Szymborska
How to Cite
Abstract
The aim of this paper is to outline the research strategy that intends to analyze the metalinguistic units in Szymborska’s poetry with particular emphasis on cases involving an ironic intention. Not only such units perform a function of signalling irony, but also serve as an essential element of ironic deconstruction mechanism.
It is shown by particular examples that the analysis of ironic metalinguistic units exploited in a lyric poem that rely on the traditional methods developed mainly by linguistic semantics and pragmatics could be useful as a mean of verification of the findings reported by scholars in literary studies and as a tool of refinement of the conclusions made by them.
References
Bartmiński, J., Niebrzegowska-Bartmińska, S. (2009). Tekstologia. Warszawa: Wydawnictwo PWN. Bobryk, R. (2011). „Cebula” Wisławy Szymborskiej w kuchni filologicznej. Studia Russica XXIV, 59-72.
Charciarek, A. (2010). Polskie wyrażenia metatekstowe o funkcji fatycznej i ich odpowiedniki czeskie i rosyjskie. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Clark, H.H., Gerrig R.J. (1984). On the Pretense Theory of Irony. Journal of Experimental Psychology: General 113, 121-126. DOI: https://doi.org/10.1037//0096-3445.113.1.121
Clift, R. (1999). Irony in conversation. Language in Society 28, 523-553. DOI: https://doi.org/10.1017/S0047404599004029
Garmendia, J. (2018). Irony. Cambridge: Cambridge University Press. DOI: https://doi.org/10.1017/9781316136218
Gicala, A. (2013). Conceptual disintegration as a linguistic worldview in Wisława Szymborska’ poem “Identyfikacja” and its translation by Clare Cavanagh”. W: A. Głaz, D.S. Danaher, P. Łozowski (red.). The Linguistic Worldview: Ethnolinguistics, Culture, and Cognition. 61-75. London: Versita.
Giora, R. (1995). On Irony and Negation. Discourse Processes 19, 239-264. DOI: https://doi.org/10.1080/01638539509544916
Głowiński, M. (2002). Ironia jako akt komunikacyjny. W: tenże (red.). Ironia. 5-16. Gdańsk: Słowo/obraz terytoria.
Grice, P. (1980). Logika a konwersacja. W: B. Stanosz (red.). Język w świetle nauki. 91–114. Warszawa: Czytelnik.
Grochowski, M. (1986). Polskie partykuły: Składnia, semantyka, leksykografia. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź: Ossolineum.
Haiman, J. (1998). Talk is cheap: Sarcasm, alienation, and the evolution of language. Oxford, New York: Oxford University Press. DOI: https://doi.org/10.1093/oso/9780195115246.001.0001
Jakobson, R. (1960). Poetyka w świetle językoznawstwa. Pamiętnik Literacki 51(2). 431-473.
Jaskółowa, E. (2004). Odczytywanie intencji słowa – przykład wiersza Wisławy Szymborskiej „Prospekt”. Postscriptum 1(47). 18-26.
Jaskółowa E. (2010). „Ocalony” słucha, „jak mi prędko bije twoje serce”: gdy komunikacja przestaje być porozumieniem. Język Artystyczny 14, 33-42.
Jaskółowa, E. (2012). Język jako „zepsute narzędzie” porozumienia. O poezji Wisławy Szymborskiej. Biblioteka Postscriptum Polonistycznego 1. 27-37.
Kapogianni, E. (2014). Differences in use and function of verbal irony between real and fictional discourse: (mis)interpretation and irony blindness. Humor 27(4). 597-618. DOI: https://doi.org/10.1515/humor-2014-0093
Kawka, M. (1990). Metatekst w tekście narracyjnym na przykładzie współczesnych utworów literatury dla dzieci. Krakow: Wydawnictwo Naukowe WSP.
Kleszczowa, K. (2015). U źródeł polskich partykuł. Derywacja funkcjonalna, przemiany, zaniki. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Kreuz, R G., Link, K.E. (2002). Asymmetries in the use of verbal irony. Journal of Language and Social Psychology 21(2). 127-143. DOI: https://doi.org/10.1177/02627X02021002002
Kreuz, R.G. (2020). Irony and sarcasm. Cambridge: The MIT Press. DOI: https://doi.org/10.7551/mitpress/12503.001.0001
Ligęza, W. (2016). Bez rutyny. O poezji Wisławy Szymborskiej i Zbigniewa Herberta. Kraków: Instytut Myśli Józefa Tischnera.
Mayenowa, M.R. (1974). Poetyka teoretyczna. Zagadnienia języka. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich.
Michałowski, P. (1996). Wisławy Szymborskiej poetyka zaprzeczeń. Pamiętnik Literacki 87/2. 123-143.
Muecke, D. C. (2002). Ironia: podstawowe klasyfikacje. W: M. Głowiński (red.). Ironia. 43-74. Gdańsk: Słowo/obraz terytoria.
Ożóg, K. (1990). Leksykon metatekstowy współczesnej polszczyzny mówionej. Wybrane zagadnienia. Kraków: Nakł. Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Piekarczyk, D. (2015a). O potrzebie rozróżniania metajęzyka i metatekstu. W: T. Korpysz, A. Kozłowska (red.). Język pisarzy: problemy metajęzyka i metatekstu. T. 6. 11-27. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego.
Piekarczyk, D. (2015b). Frazeologizmy w funkcji metatekstowej – słów kilka o ich semantyce i pragmatyce. Problemy Frazeologii Europejskiej X. 67-83.
Sperber, D., Wilson D. (1981). Irony and the use–mention distinction. W: P. Cole (red.). Radical Pragmatics. 295-318. New York-London: Academic Press.
Starodworskaja, E. (2020). Metajęzykowe oblicze ironii. Studia Rossica Posnaniensia 45(1). 205- 214. DOI: https://doi.org/10.14746/strp.2020.45.1.18
Starodvorskaia, E. (2024). Metajęzykowe wykładniki ironii w języku polskim i rosyjskim (na podstawie tekstów literackich). https://repozytorium.amu.edu.pl/items/de12a31a-2ab6-4f55-a2ff-ce8bc348687d.
Szczepankowska, I. (2013). Człowiek, język, wizja świata w poezji Wisławy Szymborskiej: studia semantyczne. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.
Tabakowska, E. (2001). „Natężenie świadomości”: o związkach poezji z gramatyką. W: A. Pajdzińska, R. Tokarski (red.). Semantyka tekstu artystycznego. 177-189. Lublin: Wydaw. Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Tabakowska, E. (2019). Językoznawstwo zastosowane. Kraków: Austeria.
Tarski, A. (1944). The semantic conception of truth and the foundations of semantics. Philosophy and phenomenological research 4(3). 341-376. DOI: https://doi.org/10.2307/2102968
Tokarski, R. (2009). Znaczeniowa otwartość tekstu artystycznego a paradygmaty badawcze semantyki. W: T. Korpysz, A. Kozłowska (red.). Język pisarzy jako problem lingwistyczny, t. 2. 65-79. Warszawa: Wydawnictwo UKSW.
Urbańska, D. (1991). Funkcje metatekstu w wierszu współczesnym. Pamiętnik Literacki 82(3). 150-157.
Dubisz, S. (red.). (2004). Uniwersalny słownik języka polskiego PWN. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
van Peer, W., Sopčák P., Castiglione D., Fialho O., Jacobs A. M., Hakemulder F. (2021). Foregrounding. W: D. Kuiken and A. M. Jacobs (red.). Handbook of Empirical Literary Studies. 145-176. Berlin/Boston: Walter de Gruyter. DOI: https://doi.org/10.1515/9783110645958-007
Vološinov, V.N. (1929). Marksizm i filosofiâ âzyka. Leningrad: Priboj.
Wajszczuk, J. (2005). O metatekście. Warszawa: Katedra Lingwistyki Formalnej Uniwersytetu Warszawskiego
Wilkoń, A. (2002). Spójność i struktura tekstu. Kraków: TAiWPN UNIVERSITAS.
Wilson, D., Sperber, D. (1992). On verbal irony. Lingua 87. 53-76. DOI: https://doi.org/10.1016/0024-3841(92)90025-E
Wilson, D., Sperber, D. (2012). Meaning and relevance. New York: Cambridge University Press. DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9781139028370
Wierzbicka, A. (1971). Metatekst w tekście. W: M.R. Mayenowa (red.). O spójności tekstu. 105-121. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk: Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
Akunin, B. (2008). F. M., przekład J. Czech. Warszawa: Świat książki.
Naskręt, M. (2018). 7 historii miłosnych w literaturze polskiej (online: https://polszczyzna.pl/7--historii-milosnych-literaturze-polskiej/, dostęp: 21.05.2021).
Szymborska, W. (1979). Wybór wierszy. Warszawa: Państ. Inst. Wydaw.
Szymborska, W. (1997). Nic dwa razy. Wybór wierszy, wybór i przekład: S. Barańczak, C. Cavanagh. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Szymborska, W. (2010). Wiersze wybrane. Krakow: Wydawnictwo a5.
Tuwim, J. (1958). Dzieła. T. 3: Jarmark rymów, oprac. J. Stradecki. Warszawa: Czytelnik.
License
Copyright (c) 2024 Ekaterina Starodvorskaia
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.