Słowa kluczowe
czynniki uwiarygodniające
dezinformacja
perswazja
manipulacja językowa
Gen Z
Jak cytować
Abstrakt
Prezentowane wyniki wypełniają lukę w dziedzinie eksperymentalnych badań nad wpływem manipulacji językowej na przyswajanie fałszywych wiadomości przez członków pokolenia Z. Jego celem było zweryfikowanie, w jakim stopniu członkowie pokolenia Z przejawiają podatność na manipulację językową, ze szczególnym uwzględnieniem oddziaływania lingwistycznych markerów oszustwa (ang. Linguistic Markers of Deception, LMD) w przekazach medialnych. Analizowano czy uwzględnienie czynników uwiarygodniających (ang. Credibility Factors, CF) w warstwie tekstowej wpływa na po- strzeganie informacji jako wiarygodnej. W szczególności badanie miało na celu ustalenie, czy strategiczne wykorzystanie CF może prowadzić do postrzegania sfabrykowanych wiadomości jako prawdziwych. Analizując korelację między CF a postrzeganą prawdziwością relacji medialnych, badacze zidentyfikowali mechanizmy warunkujące skuteczność perswazji zawartej w tekście informacji. W badaniu pilotażowym na próbie 47 studentów Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu poproszono o ocenę prawdziwości ośmiu komunikatów medialnych poprzez wypełnienie ankiety. Po obejrzeniu przygotowanych przez badaczy fragmentów wiadomości wideo, uczestnicy ocenili wiarygodność każdego z nich w pięciostopniowej skali Likerta, wskazując, w jakim stopniu uważają informacje za prawdziwe lub fałszywe. Badanie to stanowi studium manipulacji w obszarze lingwistyki tekstu, dostarczając informacji na temat roli LMD w kształtowaniu postrzegania przekazów. Artykuł przedstawia wstępną analizę wyników badań uzyskanych w ramach projektu „Kompetencje komunikacyjne w globalnej wiosce: pokolenie Z wobec prawdy, post-prawdy i fake newsów w mediach społecznościowych”, realizowanego w ramach grantu NCN Miniatura 5.
Finansowanie
Program NCN Miniatura 5 zatytułowany „Kompetencje komunikacyjne w globalnej wiosce: pokolenie Z wobec prawdy, post-prawdy i fake newsów w mediach społecznościowych”
Bibliografia
Abrar, M.F., Khan, M.S., Khan, I. ElAffendi, M., & Ahmad, S. (2023). Towards Fake News Detection: A Multivocal Literature Review of Credibility Factors in Online News Stories and Analysis Using Analytical Hierarchical Process. Electronics, 12(3280). DOI: https://doi.org/10.3390/electronics12153280
Allen, J. Watts, D.J., & Rand, D.G. (2024). Quantifying the impact of misinformation and vaccine-skeptical content on Facebook. Science 384, 3451. DOI: https://doi.org/10.1126/science.adk3451
Anderau, G. (2021). Defining Fake News. KRITERION – Journal of Philosophy, 35(3), 197–215. DOI: https://doi.org/10.1515/krt-2021-0019
Arciuli, J., Mallard, D., & Villar, G. (2010). “Um, I can tell you’re lying”: Linguistic markers of deception versus truth-telling in speech. Applied Psycholinguistics 31, 397–411. DOI: https://doi.org/10.1017/S0142716410000044
Arqoub, A.O., Elega, A.A., Efe Özad, B., Dwikat, H., & Oloyede, F.A. (2020). Mapping the Scholarship of Fake News Research: A Systematic Review. Journalism Practice, 16, 56–86. DOI: https://doi.org/10.1080/17512786.2020.1805791
Canning, P., & Walker, B. (2024). Discourse Analysis: A Practical Introduction. New York: Routledge. DOI: https://doi.org/10.4324/9781003351207
Dinu, V., Pelau, C., Lile, R., & Boghicevici, C. (2024). Pay or leave? The role of social media fatigue and willingness to pay to avoid fake news in social networks use. Journal of Business Economics & Management, 25(3), 516–530. DOI: https://doi.org/10.3846/jbem.2024.21604
Eilders, C. (2006). News factors and news decisions. Theoretical and methodological advances in Germany. Communications, 31(1), 5–24. DOI: https://doi.org/10.1515/COMMUN.2006.002
El Rayess, M., Chebl, C., Mhanna, J. and Hage, R.-M. (2018), “Fake news judgement: The case of undergraduate students at Notre Dame University-Louaize, Lebanon”, Reference Services Review, Vol. 46 No. 1, pp. 146–149. DOI: https://doi.org/10.1108/RSR-07-2017-0027
Fairclough, N. (2015). Language and Power. New York: Routledge.
Fallis, D., and K. Mathiesen. 2019. “Fake News is Counterfeit News.” Inquiry. DOI: https://doi.org/10.1080/0020174X.2019.1688179
Francis, E., Monroe, A., Sidnam-Mauch, E., Ivancsics, B., Washington, E., McGregor, S.E., Bonneau, J., & Caine, K.E. (2023). Transparency, Trust, and Security Needs for the Design of Digital News Authentication Tools. Proceedings of the ACM on Human-Computer Interaction, 7, 1–44. DOI: https://doi.org/10.1145/3579534
George, J., Gerhart, N., & Torres, R. (2021). Uncovering the Truth about Fake News: A Research Model Grounded in Multi-Disciplinary Literature. Journal of Management Information Systems, 38(4), 1067–1094. DOI: https://doi.org/10.1080/07421222.2021.1990608
Grazulis, A., & Rogers, R. (2021). “Ridiculous and Untrue – FAKE NEWS!”. Research Anthology on Fake News, Political Warfare, and Combatting the Spread of Misinformation. DOI: https://doi.org/10.4018/978-1-7998-7291-7.ch002
Himelein-Wachowiak, M., Giorgi, S., Devoto, A., Rahman, M., Ungar, L., Schwartz, H. A., Epstein, D. H., Leggio, L., & Curtis, B. (2021). Bots and Misinformation Spread on Social Media: Implications for COVID-19. Journal of medical Internet research, 23(5), e26933. DOI: https://doi.org/10.2196/26933
Hlaing, M. M. M., & Kham, N. S. M. (2021). Comparative study of fake news detection using machine learning and neural network approaches. In Proceedings of the 11th International Workshop on Computer Science and Engineering (WCSE 2021) (pp. 59–64).
Horner, C. G., Galletta, D., Crawford, J., & Shirsat, A. (2021). Emotions: The unexplored fuel of fake news on social media. Journal of Management Information Systems, 38(4), 1039–1066. DOI: https://doi.org/10.1080/07421222.2021.1990610
Hyland, K., Paltridge, B., & Wong, L. (eds). (2021). The Bloomsbury Handbook of Discourse Analysis. London: Bloomsbury Academic. DOI: https://doi.org/10.5040/9781350156111
Lee, T. (2019), “The global rise of “fake news” and the threat to democratic elections in the USA”, Public Administration and Policy: An Asia-Pacific Journal, Vol. 22 No. 1, pp. 15–24. DOI: https://doi.org/10.1108/PAP-04-2019-0008
Lee, S.K., Sun, J., Jang, S. et al. (2022). Misinformation of COVID-19 vaccines and vaccine hesitancy. Sci Rep 0, 13681. DOI: https://doi.org/10.1038/s41598-022-17430-6
Lelo, T. V. (2020). A influência do partidarismo na recepção de fake news e fact-checking em contexto de polarização política. Observatorio, 14(3), 134–154. DOI: https://doi.org/10.15847/obsOBS14320201534
Nadarevic, L., Reber, R., Helmecke, A. J., & Köse, D. (2020). Perceived truth of statements and simulated social media postings: an experimental investigation of source credibility, repeated exposure, and presentation format. Cognitive Research: Principles and Implications, 5, Article 56. DOI: https://doi.org/10.1186/s41235-020-00251-4
Pepp, J., E. Michaelson, and R. K. Sterken. 2019. “What’s New About Fake News?” Journal of Ethics and Social Philosophy 16 (2): 67–94. DOI: https://doi.org/10.26556/jesp.v16i2.629
Prensky, M. (2001). Digital natives, digital immigrants. On the Horizon, 9(5), 1–6. DOI: https://doi.org/10.1108/10748120110424816
Seol, S., Mejia, J., & Dennis, A. R. (2024). Lying for viewers: Commingled partisan falseho- ods increase viewing and sharing of news media. MIS Quarterly, 48(2), 551–582. DOI: https://doi.org/10.25300/MISQ/2023/17928
Sharma, K., Ferrara, E., & Liu, Y. (2021). Characterizing online engagement with disinformation and conspiracies in the 2020 U.S. presidential election. arXiv. DOI: https://doi.org/10.1609/icwsm.v16i1.19345
Starbird, K., DiResta, R., & DeButts, M. (2023). Influence and Improvisation: Participatory Disinformation during the 2020 US Election. Social Media + Society, 9(2). DOI: https://doi.org/10.1177/20563051231177943
Tajrian, M., Rahman, A., Kabir, M.A., & Islam, M.R. (2023). A Review of Methodologies for Fake News Analysis. IEEE Access, 11, 73879–73893. DOI: https://doi.org/10.1109/ACCESS.2023.3294989
Tandoc, E.C., Lim, Z.W., & Ling, R. (2018). Defining “Fake News”. Digital Journalism, 6, 137–153. DOI: https://doi.org/10.1080/21670811.2017.1360143
Wan, H., Luo, M., Ma, Z., Dai, G., & Zhao, X. (2025). How do social bots participate in misinformation spread? A comprehensive dataset and analysis. arXiv. https://arxiv.org/abs/2408.09613. DOI: https://doi.org/10.18653/v1/2025.emnlp-main.1604
Wardle, C., & Derakhshan, H. (2017). Information Disorder: Toward an Interdisciplinary Framework for Research and Policymaking. Council of Europe. https://rm.coe.int/information-disorder-report-november-2017/1680764666.
Watt G. (2023). Faking News. In: The Making Sense of Politics, Media, and Law: Rhetorical Performance as Invention, Creation, Production. Law in Context. Cambridge University Press: 230–251. DOI: https://doi.org/10.1017/9781009336413.015
Wobbrock, J.O., Hattatoglu, L., Hsu, A.K., Burger, M.A., & Magee, M.J. (2021). The Goldilocks zone: young adults’ credibility perceptions of online news articles based on visual appearance. New Review of Hypermedia and Multimedia, 27, 51–96. DOI: https://doi.org/10.1080/13614568.2021.1889690
Zhou, X., & Zafarani, R. (2018). Fake News: A Survey of Research, Detection Methods, and Opportunities. ArXiv, abs/1812.00315.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Artur Urbaniak, Erika Grodzki, Martin Phillips
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.