Słowa kluczowe
Krzysztof Pussman
translation
translation strategy
linguistic text features
Jak cytować
Abstrakt
The goal of this article is primarily to present the translation strategies adopted by Krzysztof Pussman in the course of working on Historyja barzo cudna o stworzeniu nieba i ziemie. The 16th-century apocrypha has slipped into oblivion – it was last discussed by Stanisław Dobrzycki in 1911. Research suggests that the translator-cum-compiler in fact followed the trends developed in his times. A compilation of the results of analyses and elaborations on the language and the way of translating other Old Polish apocrypha confirms this statement. The deliberations presented in this article, ordered by theme (the author divided the material into issues related to syntax, vocabulary, inflexion, rhetoric and style) provide an outline of broad research perspectives related to Historyja barzo cudna… as an independent historic work and in a comparative perspective (with other apocrypha texts of the time and old Polish canonical texts).
Bibliografia
Biblia łacińsko-polska, czyli Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu. Podług textu łacińskiego Wulgaty, i przekładu polskiego x. Jakóba Wujka T.J. z komentarzem Menochiusza T.J. przełożonym na język polski. Przedruk: Komorów 1997.
Bieńkowska D., 2002, Polski styl biblijny, Łódź.
Bobrowski I., Górski K., 2001, Staropolska konstrukcja accusativus cum infinitivo. Interpretacja formalna, w: Poznańskie Spotkania Językoznawcze, t. 7, red. Z. Krążyńska, Z. Zagórski, Poznań, s. 43–52.
De creatione Adae et formatione Evae ex costa eius, 1487, wyd. S. Plannck, Rzym (BJ St. Dr. Inc. 2654).
Dobrzeniecki T., 1969, Łacińskie źródła „Rozmyślania przemyskiego”, w: Średniowiecze. Studia o kulturze, red. J. Lewański, t. 4, Wrocław, s. 196–521.
Dobrzycki S., 1911, Z literatury apokryficznej w Polsce. 2. Historyja barzo cudna o stworzeniu nieba i ziemie, „Prace Filologiczne” 2, s. 286–299.
Duska J., 2016, Powtórzenia semantyczne w Rozmyślaniu przemyskim, w: Rozmyślanie przemyskie – świadectwo średniowiecznej kultury religijnej, red. J. Bartmiński, A. Timofiejew, Przemyśl, s. 187–198.
Grzegorczykowa R., Laskowski R., Wróbel H., Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia, Warszawa 1999, s. 180–184.
Indeks – Indeks haseł Słownika polszczyzny XVI wieku, http://spxvi.edu.pl/indeks/haslo/52274#znaczenie-1 [dostęp: 8 IV 2019].
Kępińska A., 2004, Mianownikowe konstrukcje z liczebnikiem w „Rozmyślaniu przemyskim”, „Prace Filologiczne” 49, s. 207–236.
Kierkowicz M., 2011, Verba dicendi w „Sprawie chędogiej” i „Rozmyślaniu przemyskim”, „Kwartalnik Językoznawczy”, nr 5, s. 13–22.
Klemensiewicz Z., 1985, Historia języka polskiego, t. 2, Warszawa.
Kleszczowa K., 1989, Verba dicendi w historii języka polskiego. Zmiany znaczeń, Katowice.
Krążyńska Z., Twardzik W., 1994, Spójniki „a” oraz „i” w „Rozmyślaniu przemyskim”, „Slavia Occidentalis” 51, s. 49–63.
Krążyńska Z., 1995, Warstwy stylistyczne „Rozmyślania przemyskiego”, w: Język polski – historia i współczesność, red. Z. Krążyńska, Z. Zagórski, Poznań, s. 45–52.
Krążyńska Z., Twardzik W., 1996, Ze składni „Rozmyślania przemyskiego”. Przysłówki „potem” i „natychmiast” w zdaniach pozostających w stosunku czasu, w: W przyjacielskim kręgu. Prace ofiarowane Profesorowi Zygmuntowi Zagórskiemu w 70. rocznicę urodzin, red. S. Mikołajczak, A. Sieradzki, Poznań, s. 180–190.
Kropaczek S., 1928, Zwrot „accusativus cum infinitivo” w języku polskim, „Prace Filologiczne” 13, s. 424–49.
Kwilecka I., 2003, O swobodnych średniowiecznych przekładach biblijnych (na przykładzie tłumaczeń francuskich, czeskich i polskich), w: I. Kwilecka, Studia nad staropolskimi przekładami Biblii, Poznań, s. 139–230.
Leńczuk M., 2015, Polskie glosy w XV-wiecznych łacińskich rękopisach jako problem historycznojęzykowy, w: Staropolskie spotkania językoznawcze. 1: Jak badać teksty staropolskie, red. T. Mika, D. Rojszczak-Robińska, O. Stramczewska, Poznań, s. 79–103.
Malec M., 2003, Onomastyka w Rozmyślaniu przemyskim, „Polonica” 22–23, s. 345–390.
Masłej D., 2015, O wyjątkowym średniowiecznym komentarzu do tłumaczenia modlitw, „LingVaria” 2, s. 221–234.
Masłej D., 2016, Modlitwa Pańska w polskim średniowieczu. Znad staropolskich rękopisów, Poznań.
Mazurkiewicz R., 2007, Kilkanaście dalszych uzupełnień do źródeł „Rozmyślania przemyskiego”, w: Amoenitates vel lepores philologiae, red. R. Laskowski, R. Mazurkiewicz, Kraków, s. 198–201.
Mika T., 2000, Stylistyczne ukształtowanie składni imiennej w „Rozmyślaniu przemyskim”. Rekonesans badawczy, w: Studia historycznojęzykowe, red. K. Rymut, W.R. Rzepka, t. 3, Kraków, s. 229–240.
Mika T., 2002, Maryja, Jezus, Bóg w „Rozmyślaniu przemyskim”. O nazywaniu osób, Poznań.
Mika T., Rojszczak-Robińska D., 2016, Kanon wiedzy o Rozmyślaniu przemyskim, w: Rozmyślanie przemyskie – świadectwo średniowiecznej kultury religijnej, red. J. Bartmiński, A. Timofiejew, Przemyśl, s. 13–24.
Pisarkowa K., 1978, Tekst o tekście w Kazaniach gnieźnieńskich, w: Studia z polskiej składni historycznej, cz. 2, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk, s. 5–27.
Pussman K., 1551, Historyja barzo cudna i ku wiedzeniu potrzebna o stworzeniu nieba i ziemie i innych wszytkich rzeczy, ktore i żywą na świecie. I tako potym Pan Bog człowieka, to jest Jadama, i Jewę z kości stworzył, a jako żywota swego na tym świecie dokonali etc. Teraz nowo na polskie z pilnością wyłożona, Kraków (sygn. Cim.0.450).
Rojszczak D., 2007, Do spisu źródeł „Rozmyślania przemyskiego”, w: Amoenitates vel lepores philologiae, red. R. Laskowski, R. Mazurkiewicz, Kraków, s. 276–284.
Rojszczak-Robińska D., 2012, Jak pisano Rozmyślanie przemyskie, Poznań.
Rojszczak-Robińska D., 2012, Słowo z perspektywy twórcy Rozmyślania przemyskiego – tłumacza, kompilatora, autora, teologa, w: Słowo z perspektywy językoznawcy i tłumacza, red. A. Pstyga, t. 4, Gdańsk, s. 291–299.
Rojszczak-Robińska D., 2014, O powiązaniu analizy stylistycznej i źródłoznawczej. Znad „Rozmyślania przemyskiego”, „Slavia Occidentalis” 71, s. 123–144.
Rzepka W.R., 2000, Osobliwości leksykalne „Rozmyślania przemyskiego”. Kilka uwag ogólnych, w: Studia historycznojęzykowe, red. K. Rymut, W.R. Rzepka, t. 3, Kraków, s. 279–290.
Sieradzki A., 2004, Prefiksalne derywaty czasownikowe w „Rozmyślaniu przemyskim”, Poznań.
Siwińska M., 2015, Rozmyślanie przemyskie a Vita rhythmica. Korzystanie z łacińskich konstrukcji gramatycznych, w: Juwenalia historycznojęzykowe, red. K. Borowiec, D. Masłej, O. Ziółkowska, t. 1, Poznań, s. 111–132.
SPXVI – SPXVI – Słownik polszczyzny XVI wieku, 1966–2012, red. M.R. Mayenowa, F. Pepłowski, K. Mrowcewicz, t. 1–36, Wrocław–Warszawa–Kraków. Słownik łacińsko-polski dla prawników i historyków, wyd. J. Sondel, Kraków 2003 [dokument elektroniczny].
Stramczewska O., 2015, Wobec braku źródeł. O śladach ACI w „Rozmyślaniach dominikańskich”, „LingVaria”, z. 2, s. 275–291.
Ziółkowska O., 2016, Specyfika języka Rozmyślań dominikańskich w świetle składni i leksyki, Poznań, s. 107–120. https://pbw.org.pl/przemysl-2,55/rozmyslanie-przemyskie,9328