На маргінесі лінгвістичних студій: до питання про польські впливи у формулярі «руських» привілейних грамот
PDF

Słowa kluczowe

formulars
inscriptio
promulgatio
salutatio
sanctio
datum
subscriptio
historical stylistics of the Ukrainian language
Polish influence
Ruthenian privilege deeds

Jak cytować

Геращенко, О. М. (2022). На маргінесі лінгвістичних студій: до питання про польські впливи у формулярі «руських» привілейних грамот. Slavia Occidentalis, (78/1-79/1), 47–55. https://doi.org/10.14746/so.2021/2022.78-79.4

Abstrakt

The study of the links between the style of Ruthenian deeds from the second half of the 16th – the mid-17th centuries and their Polish counterparts have just been started in Ukrainian historical linguistics. This paper aims to analyse the role of Polish acts and act language in the development of certain linguistic formulas in the Ruthenian privilege deeds from the second half of the 16th – the mid-17th centuries. The sections of inscriptio, promulgatio, salutatio, sanctio, datum, and subscriptio are at the heart of the research. At the stylistic level, in Ukraine the Ruthenian privilege deeds were proved to clearly follow the Polish documents, possibly due to the expansion of the Polish documents and the language: compulsory and prestigious among educated people. The influence manifests itself in the following way: the deeds where the inscriptio has a list of addressees became typical; the promulgatio went after the inscriptio; the salutatio received Polish-like linguistic formulas and – if this section appears – there was no promulgatio; the new prohibition formulas in the sanctio as well as the absence of corroboratio and vice versa; the establishment of formula sequence in the datum as well as the fixation of three date variants (short, medium, and expanded), and the modification of the datum formulas according to the Polish pattern; the Ruthenian deed subsciptio cogenty influenced by the Polish document (inter alia, king’s Latin signatures, Polish pattern of Ruthenian signatures); the presence of some clichés (not related to certain clauses) either formed according to the Polish pattern or used in the Ruthenian acts with expansion of such patterns; the support of verbal amplification as a mean of stylistic precept.

https://doi.org/10.14746/so.2021/2022.78-79.4
PDF

Bibliografia

Davydenko I. Polonizmy u «Volynsjkykh ghramotakh XVI stolittja», http://dspace.nbuv.gov.ua/bitstream/handle/123456789/76988/36-Davydenko.pdf?sequence=1 (data zvernennja: 27.02.2021).

Mojsijenko V.M., 2004, Akty Zhytomyrsjkogho urjadu kincja XVI – pochatku XVII st. – vazhlyve dzherelo vyvchennja toghochasnoji ukrajinsjkoji literaturno-pysemnoji movy. Akty Zhytomyrsjkogho ghrodsjkogho urjadu : 1590 r. – 1635 r., Pidghot. do vyd. Mojsijenko V.M. Zhytomyr : Polissja, s. 5-41.

Caralungha I., Poljsjki movni zapozychennja u staroukrajinsjkykh tekstakh Vyzhvivsjkoji aktovoji knyghy, https://core.ac.uk/download/pdf/42975041.pdf (data zvernennja: 27.02.2021).

Tsaralunga I., 2020, Polonizmy fonetyczne w ukraińskich zabytkach urzędowo-kancelaryjnych XIV-XV w., w: Aktualjni problemy filologhiji ta perekladoznavstva: zbirnyk naukovykh pracj, № 20, s. 5-10.

Tytarenko V., Vplyv poljsjkoji movy na fonetychnu systemu staroukrajinsjkoji dilovoji movy (na materiali pam’jatok XVI-XVII st. pivnichnoukrajinsjkogho arealu), http://eprints.zu.edu.ua/ 14977/1/%D0%A1%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%82%D1%8F5.pdf (data zvernennja:27.02.2021).

Tytarenko V., Inshomovnyj vplyv na morfologhichnyj rivenj staroukrajinsjkoji dilovoji movy XVI-XVII st. (Na materiali aktovykh knygh pivnichnoukrajinsjkogho arealu), http://eprints.zu.edu.ua/14974/1/%D0%A1%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%82%D1%8F2.pdf (data zvernennja: 27.02.2021).

Tytarenko V.M., 2007, Leksyka inshomovnogho pokhodzhennja v pivnichnoukrajinsjkykh pam’jatkakh XVI-XVII ct. : avtoref. dys. … kand. filol. nauk : 10.02.01 – ukrajinsjka mova, Zhytomyr, 31 s.

Tytarenko V., 2020, Movni osoblyvosti staroukrajinsjkogho perekladu vyroku Syghizmunda III, „Slavia Orientalis” LXIX, № 1, s. 107-120.

Tytarenko V., Jashhuk L., 2020, Polonizmy v Kremenecjkij zemsjkij knyzi 1578 roku, „Ukrajinsjka polonistyka” 17, vyp. 1, s. 19-26.

Tytarenko V., 2019, Fonetychni ta morfologhichni rysy poljsjkoji movy v pryvilejakh Kyjivsjkomu misjkomu maghistratovi, „Ukrajinsjka polonistyka” 16, vyp. 1, s. 33-38.

Mozer M., 2008, Rusjka (bilorusjka ta ukrajinsjka) mova serednjoji doby: zaghaljna perspektyva. Prychynky do istoriji ukrajinsjkoji movy, za zagh. red. S. Vakulenka, Kharkiv : Kharkivsjke istoryko-filologhichne tovarystvo, s. 55-74.

Gherashhenko O., 1996, Stanovlennja formuljaru ukrajinsjkykh ghetjmansjkykh universaliv. Vplyvy poljsjki, „Slavia Orientalis” XIV, № 2, s. 237-248.

Polonsjka-Vasylenko N., 1992, Istorija Ukrajiny, Kyjiv: Lybidj, t. 1, 558 s. Chubatyj M., 1947, Oghljad istoriji ukrajinsjkogho prava. Istorija dzherel ta derzhavnogho prava, w: Zapysky za vykladamy na tajnim ukrajinsjkim universyteti u Ljvovi v rr. 1920-1923, Mjunkhen, ch. 2, 175 s.

Ghramoty XI st., upor. M.M. Peshhak, Kyjiv: Naukova dumka, 1974, 255 s. Akty, otnosyashchiesya k istorii Zapadnoj Rossii, sobrannye i izdanye Arheograficheskoyu komissieyu, Sankt-Peterburg, 1846-1853.

Akty, otnosyashchiesya k istorii Yuzhnoj i Zapadnoj Rossii, sobrannye i izdanye Arheograficheskoyu komissieyu, Sankt-Peterburg, t. 1-2, 1863-1892.

Arhiv Yugo-Zapadnoj Rossii, izdavaemyj Vremennoyu komissieyu dlya razbora drevnih aktov, sostoyashchej pri Kievskom, Podol’skom i Volynskom general-gubernatore, Kiev, 1863-1905, ch. 3-7.

Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Zbiór dokumentów pergaminowych.

Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Zbiór dokumentów papierowych.

Torghivlja na Ukrajini. XIV – seredyna XVII stolittja. Volynj i Naddniprjanshhyna. Kyjiv: Naukova dumka, 1990, 405 s.

Ghrabovecjkyj V., Ghavrylenko V., 1071, Nevidomyj universal i najdavnisha kozacjka pechatka ghetjmana Ghryghorija Lobody z 1595 r. Seredni viky na Ukrajini, Kyjiv, vyp. 1, s. 204-208.

Gheneraljne slidstvo pro majetnosti Starodubsjkogho Polku, „Zbirnyk istoryko-filologhichnogho viddilu Vseukrajinsjkoji Akademiji nauk” 1929, № 65, t. 1, 522 s. https://doi.org/10.1007/BF02610019 DOI: https://doi.org/10.1007/BF02610019

Ukrajinsjki ghramoty XV st., Pidghotovka tekstu, vstupna stattja i komentari V.M. Russnivsjkogho, Kyjiv: Naukova dumka, 1965, 163 s. Rozov V., 1928, Ukrajinsjki ghramoty XIV-XV vv., Kyjiv, 128 s.

Cymbalisty P., 1991, Ukrainian Linguistic Elements in the Russian Language, 1680-1780, London, 436 p.

Gheneraljne slidstvo pro majetnosti Lubensjkogho polku, “Zbirnyk istoryko-filologhichnogho viddilu Vseukrajinsjkoji Akademiji nauk” 1931, № 65, t. 4, 201 s.

Ghontaruk L., 2004, Kharakter zapozychenj iz poljsjkoji movy v ukrajinsjku XVI – pershoji polovyny XVII st., w: Problemy slov’janoznavstva, vyp. 54, s. 78-103.

Kasheta Ju.V., 2007, Zasoby peredachi slov’janorusjkogho syntaksysu u «prostij» movi varianta Meletija Smotrycjkogho (rytorychnyj aspekt) : dys. … kand. filol. nauk : 10.02.01 –ukrajinsjka mova, Kharkiv, 221 s.

Oghijenko I., 1930, Ukrajinsjka literaturna mova XVI-gho st. i ukrajinsjkyj Krekhivsjkyj Apostol, Varshava, t. 1, 520 s.

Vozz’jednannja Ukrajiny z Rosijeju. Dokumenty i materialy: u 3 t., Moskva: Vydavnyctvo AN SRSR, 1953, t. 1, 584 s.