Abstrakt
The paper is devoted to the reflexes of the old contrast between */u/ and */uː/after labials and velars and in a front position in a word in the Kashubian dialect spoken in Jastarnia. According to descriptions from the late 19th century and the early 20th century, the contrast was preserved at the beginning of a word and in the middle of a word as contrasted with the quantity and quality (with a probable weakening of the first component of the contrast): [u̯ɘ̟] : [u(ː)]. At the end of the word, the contrast was weak and disappeared. According to sources from the mid-20th century, the contrast has been entirely lost in all the positions and [u̯ɘ̟] and [u] are merely free variants of one phoneme /u/. However, an analysis of contemporary material shows clearly that the old contrast was preserved word-initially and word-internally with some cases of simple morphological levelling. Two phonemes, /ʉ/ and /u/, need to be assumed. The current system is strongly correlated with a system documented in the oldest descriptions and could not develop secondarily from a hypothetical system which would merge */u/ and */uː/ to any extent exceeding a free variation in some forms while morphological levelling took place. It seems that the conclusions offered in the publications from the mid-20th century (refuting the existence of the contrast) had an irrational (personal and maybe national) background.
Bibliografia
AJK 1964–1978 – Atlas językowy kaszubszczyzny i dialektów sąsiednich I–XV, red. Zespół Zakładu Słowianoznawstwa PAN, Wrocław-Warszawa-Kraków 1964–1978.
Bronisch G., 1896, Kaschubische Dialectstudien. Die Sprache der Bë́lö̂cë, Leipzig.
Bronisch G., 1898, Kaschubische Dialectstudien. Texte in der Sprache der Bë́lö̂cë. Nebst Anhang: Proben aus einigen Ł-Dialecten, Leipzig.
Lorentz F., 1901, Zum Heisternester Dialekt, „Archiv für slavische Philologie“ 23, s. 106–112.
Lorentz F., 1903, Slovinzische Grammatik, St. Petersburg.
Lorentz F., 1913, Teksty pomorskie czyli słowińsko-kaszubskie. Zeszyt I., Kraków.
Lorentz F., 1925, Geschichte der pomoranischen (kaschubischen) Sprache, Berlin-Leipzig.
Lorentz F., 1927–1937, Gramatyka Pomorska, Poznań.
Lorentz F., Hinze F., 1958–1983, Pomoranisches Wörterbuch, 1–5, Berlin.
Popowska-Taborska H., 1954–1964, Atlas językowy kaszubszczyzny i dialektów sąsiednich, Jastarnia, z. 1–10, wersja elektroniczna udostępniona na fbc.pionier.net.pl.
Popowska-Taborska H., 2013, Badacz dialektów kaszubskich i inicjator prac nad Atlasem językowym
kaszubszczyzny, w: Zdzisław Stieber (1903–1980). Materiały i wspomnienia, Warszawa, s. 59–66.
Rudnicki M., 1913, Przyczynki do gramatyki i słownika narzecza słowińskiego, Kraków.
Stieber Z., 1951, Zagadnienie iloczasu kaszubskiego, w: Sprawozdania z czynności i posiedzeń PAU.
Styczeń – grudzień 1950, Kraków, s. 503–509.
Stieber Z., 1957, Elementy prozodii w dialektach kaszubskich (iloczas, intonacja wyrazowa, przycisk
wyrazowy), „Slavia” XXVI, s. 362–364.
Stieber Z., 1962, Rozwój fonologiczny języka polskiego, Warszawa.
Sychta B., 1967–1976, Słownik gwar kaszubskich na tle kultury ludowej, t. I–VII, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk.
Topolińska Z., 1964, Stosunki iloczasowe polsko-pomorskie, Wrocław-Warszawa-Kraków.
Topolińska Z., 1967a, Teksty gwarowe południowokaszubskie z komentarzem fonologicznym, „Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej” 6, s. 115–141.
Topolińska Z., 1967b, Teksty gwarowe centralnokaszubskie z komentarzem fonologicznym, „Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej” 7, s. 88–125.
Topolińska Z., 1969, Teksty gwarowe północnokaszubskie z komentarzem fonologicznym, „Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej” 8, s. 67–93.