Abstrakt
The transformation of the political system in Poland after the negotiations of the‘Round Table’ resulted in an increased interest in modern history, accompanied by a desire to reckon with the past, in particular with the period of communist rule after 1944. Since the 1990s, government authorities and political parties have made a natural move to legitimize the democratic political system in the area of social memory and historical policy. This process has been initiated by constitutional changes, coupled with a truly spontaneous social movement to change national symbols, names of streets and squares, patrons of schools and universities, institutions and manufacturing plants rooted in the overthrown system of communist Poland. The humanities, in particular historiography, have taken steps to reassess attitudes to Polish and global history. The issues of social memory, national identity and historical policy have been reflected in the ideologies and platforms of various political parties. The issue of social (national) memory has become entangled in political disputes and a struggle for ‘control of the past’, of interpretations of history, the value of patriotism and, by extension, of the electorate, has been waged mainly by the Law and Justice (PiS), Civic Platform (PO), and the Democratic Left Alliance (SLD) parties. This paper analyzes and describes the most influential political movements in Poland in the early 21st century as regards their attitude to collective memory and the concept of historical policy. These attitudes are presented in terms of the conservative, liberal, critical and totalitarian ‘models of historical policy’. The study implies that the conservative and liberal models predominate, clearly influenced by the ideology of Christian democracy and national tendencies. The attitude of conservative parties in particular is characterized by disrespect for academic findings and interpretations of history, a frequently ad hoc approach to facts and assessments of the past, which follows from a desire to find the in-depth historical legitimization of the status of a given party in society and to dominate the electorate.
Bibliografia
I. Dokumenty i materiały
Cele i zadania rządu koalicyjnego w latach 2006–2009, Załącznik nr 1 do: Koalicyjna Deklaracja Programowa „Solidarne Państwo”, Warszawa, dnia 27 kwietnia 2006 roku.
IV RP – klęska propagandowego mitu, Stanowisko I Kongresu Socjaldemokracji Polskiej, 13–14 maja 2006 roku.
IV Rzeczpospolita. Sprawiedliwość dla Wszystkich, Program PiS z 2005 r.
Deklaracja ideowa Platformy Obywatelskiej, przyjęta przez Klub Poselski 21 grudnia 2001 roku.
Deklaracja programowa „Solidarna Polska” – Nowa nadzieja (Wspólnota).
Deklaracja programowa Socjaldemokracji Polskiej z 14 maja 2006 r.
Deklaracja polityczna, Prawo i Sprawiedliwość, Warszawa 2001.
Edukacja historyczna i obywatelska w szkole podstawowej, gimnazjum i liceum, t. 4, s. 26–84. „Jutro bez obaw”. Program dla Polski (bm. i roku wydania).
Kongres założycielski Prawo i Sprawiedliwość, Falęty 1–2 grudnia 2001 roku, Dokumenty programowe i ideowe. Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z 22 lipca 1952 roku, Dz. U. 1952, Nr 33, poz. 232, Preambuła.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dn. 2 kwietnia 1997 roku (Dz. U. 1997, Nr 78, poz. 483).
Nasze Tradycje i Wartości – Deklaracja I Kongresu SLD, Warszawa 19 grudnia 1999 roku.
NSZZ „Solidarność”, Deklaracja programowa z 29 sierpnia 2007 roku.
Program działania Rady Ministrów z wnioskiem o udzielenie jej wotum zaufania, Sprawozdanie stenograficzne z 2-go posiedzenia Sejmu w dniu 23 listopada 2007 roku.
Program Wyborczy Platformy Obywatelskiej z 21 grudnia 2001 roku.
Program Prawa i Sprawiedliwości, sierpień 2001 roku.
Program Prawa i Sprawiedliwości, Warszawa 2003 roku.
Projekt konstytucji Komisji Konstytucyjnej Senatu I kadencji, w: Projekty konstytucji 1993–1997, część 1, do druku przygotował Ryszard Chruściak, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 1997, s. 139.
Projekt konstytucji podpisany przez posłów i senatorów – członków Klubu Parlamentarnego Polskiego Stronnictwa Ludowego oraz kół poselskich Unii Pracy, Mniejszości Niemieckiej, Partii Rencistów i Emerytów „Nadzieja” oraz posłów niezrzeszonych, w: Projekty konstytucji…
Projekt grupy obywateli, zgłoszony przez Mariana Krzaklewskiego, przewodniczącego Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność”, pełnomocnika wyborców, którzy udzielili poparcia projektowi, w: Projekty konstytucji…
Projekt Konstytucji RP przedłożonym przez Komisję Konstytucyjną Zgromadzenia Narodowego w dniu 16 stycznia 1997 roku, w: Projekty konstytucji…
Projekt Konstytucji RP przygotowany przez przedstawicieli ugrupowań tworzących Przymierze dla Polski, w: Projekty konstytucji…
Projekty konstytucji 1993–1997, część 2, do druku przygotował Ryszard Chruściak, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 1997, s. 198, 315, 383.
Raport o stanie Rzeczypospolitej, przyjęty uchwałą Rady Politycznej PiS w styczniu 2011.
Skąd jesteśmy? Czego chcemy? O czym marzymy? Deklaracja ideowa Polska Jest Najważniejsza, 8 grudnia 2010 roku, ze zmianą z 3 sierpnia 2011 roku.
Statut PiS Rozdział II. Cele PiS, art. 4.
Sto dni Prawa i Sprawiedliwości, Raport SLD z 8 lutego 2006 roku.
Uchwała nr 4/2008 X Kongresu Polskiego Stronnictwa Ludowego z dnia 8 listopada 2008 roku w 100. rocznicę powstania Roty.
Ustawa Konstytucyjna (tzw. Mała Konstytucja) z 17 października 1992 roku o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą a wykonawczą, Dz. U. 1992, Nr 67, poz. 336.
II. Opracowania
Antoszewski A., Potencjał polityczny socjaldemokracji w Europie Środkowej i Wschodniej w XXI wieku, w: Współczesna socjaldemokracja europejska na przełomie XX i XXI wieku, pod red. E. Olszewskiego, W. Ziętary, Wyd. UMCS, Lublin 2012.
Chwedoruk R., Polityka historyczna a doświadczenia polskiej lewicy, „Przegląd Socjalistyczny” 2007, nr 5.
Dahrendorf R., Wolność a więzi społeczne. Uwagi o strukturze pewnej argumentacji, w: Społeczeństwo liberalne. Rozmowy w Castel Gandolfo, Warszawa–Kraków 1996.
Dudek A., Spory o polską politykę historyczną po 1989 roku, w: Pamięć i polityka historyczna, pod red. S. Nowinowski, J. Pomorski, R. Stobecki, Łódź 2008.
Dudek A., Zderzenie czołowe, „Europa. Miesięcznik idei” 2011, nr 7.
Friszke A., Spór o PRL w III Rzeczpospolitej (1989–2001), „Pamięć i Sprawiedliwość” 2002, nr 1.
Kostro R., Ujazdowski K. M., Odzyskać pamięć, w: Pamięć i odpowiedzialność, pod. red. R. Kostro, T. Merty, Kraków–Wrocław 2005.
Krasnodębski Z., Demokracja peryferii, Gdańsk 2005.
Kraśko N., Sojusz Lewicy Demokratycznej – legitymizacja przeszłości, w: O czasie, politykach i czasie polityków, pod. red. E. Tarkowska, Warszawa 1996.
Król M., Liberalizm strachu czy liberalizm odwagi, Warszawa–Kraków 1996.
Lipski J. J., Dwie ojczyzny – dwa patriotyzmy. Uwagi o megalomanii narodowej i ksenofobii Polaków, w: Ile ojczyzn? Ile patriotyzmów?, pod. red: M. Syska, Warszawa 2007.
Olszewski E., Autorytaryzm, w: Encyklopedia politologii, pod red. M. Żmigrodzkiego, t. IV: Myśl społeczna i ruchy polityczne współczesnego świata, pod red. M. Marczewskiej-Rytko, E. Olszewskiego, wyd. 2, Oficyna a Wolters Kluwer business, Warszawa 2011.
Rafał Matyja, pl.wikipedia.org.
Stobecki R., Historycy wobec polityki historycznej, w: Pamięć i polityka historyczna, red. S. Nowinowski, J. Pomorski, R. Sobecki, Łódź 2008.
Wolff-Powęska A., Pamięć – brzemię i uwolnienie. Niemcy wobec nazistowskiej przeszłości (1945–2010), Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 2011.
II. Artykuły czasopiśmiennicze
Baczyński J., Janicki M., Władyka W., Przewodniczący Platformy Obywatelskiej, Rzeczpospolita bez numerów, „Polityka” 10.11.2007, nr 45. Janowski M., Narodowa megalomania i jej manifestacje, „Przegląd Polityczny” 2006, nr 78.
Nowak A., Westerplatte czy Jedwabne, „Rzeczpospolita”, 1.08.2001.
Przyszłość można wybrać, opierając się na przeszłości, wywiad z Tomaszem Mertą – podsekretarzem stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego w latach 2005–2010, „Nowe Kryteria” 2008, nr 1.
Wolff-Powęska A., Polak maczugą walczy o pamięć, „Gazeta Wyborcza. Świąteczna” 21–22.03.2009.
IV. Materiały i artykuły z Internetu
R. Bugaj, Misja polskiej lewicy (artykuł do dyskusji).
Fedyszak-Radziejowska B., Przywrócona pamięć Polaków, http://www.rp.pl.
Gawin D., Krytyczny patriotyzm: próba bilansu, www.omp.org.pl.
Gluza Z., Powinności polityki historycznej, www.forum.karta.org.pl.
Tokarz T., Koncepcja „polityki historycznej” w myśli konserwatystów polskich, www.kulturaihistoria.umcs.lublin.pl.
Unia Pracy, http://www.uniapracy.org.
Licencja
Teksty opublikowane na łamach czasopisma "Środkowoeuropejskie Studia Polityczne" i udostępniane w formacie PDF objęte są licencją CC BY 4.0 (Creative Commons - Uznanie autorstwa). Kopiowanie i rozpowszechnianie dozwolone jest pod warunkiem uznania autorstwa.