Słowa kluczowe
polityka kryminalna
bezpieczeństwo państwa
szpiegostwo
dywersja
sabotaż
Jak cytować
Abstrakt
Przedmiotem analizy w tekście jest polityka karna jako element szerzej rozumianej polityki prawnej, ze szczególnym uwzględnieniem procesu kryminalizacji nowych postaci i form szpiegostwa wprowadzonych w 2023 r. do polskiego systemu prawa karnego (art. 130 § 7–8 k.k.). Z kolei celem głównym badania jest ukazanie diachronicznych procesów prowadzących od powojennej penalizacji dywersji i sabotażu do obecnej kryminalizacji tzw. „dywersji i sabotażu o charakterze szpiegowskim”. Aby skonkretyzować zakres problematyki badawczej, w tekście sformułowano dwa pytania: (1) Jakie argumenty przemawiają za kryminalizacją szpiegowskiej dywersji i sabotażu w Polsce w 2023 roku?, (2) Jak można ocenić poprawność kryminalizacji w zakresie szpiegowskiej dywersji i sabotażu w Polsce w 2023 roku? Zakres czasowy analizy obejmuje okres od 1944 do 2023 r., rozpoczynając od dekretu PKWN o ochronie Państwa z 30 października 1944 r., aż po ustawę nowelizującą Kodeks karny z 17 sierpnia 2023 r. Natomiast metodologia opiera się głównie na podejściu instytucjonalno-prawnym, w którym istotną rolę odgrywają: (a) analiza dogmatyczna (opis rozwiązań ustawowych i praktyki ich stosowania) oraz (b) analiza historyczno-porównawcza (odwołania do wcześniejszych regulacji i ich ewolucji). Zastosowanie tych metod pozwala ocenić zarówno treść nowych typów czynów zabronionych, jak i ich efektywność oraz zgodność z celami ochrony państwa i zapobiegania przestępczości szpiegowskiej.
Bibliografia
Act of 19 April 1969, The Criminal Code, Journal of Laws 1969, no. 13, item 94.
Act of 6 June 1997, The Criminal Code, Journal of Laws 1997, no. 88, item 553, as amended.
Act of 17 August 2023 amending the Act – the Criminal Code and certain other acts, Journal of Laws 2023, item 1834.
Ankersmit F. R. (1983), Narrative logic. A semantic analysis of the historian’s language, Martinus Nijhoff Publisher, Hague–Boston–London.
Andrejew I. (1978), Kodeks karny. Krótki komentarz, PWN, Warszawa.
Andrejew I., Pławski S. (1953), Prawo karne. Część szczególna, UW, Warszawa.
Ashworth A., Zedner L. (2014), Preventive Justice, Oxford University Press, Oxford. DOI: https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780198712527.001.0001
Aristotle (2000), Politics, Dover Publications, New York.
Aristotle (2019), Nicomachean Ethics, Hackett Publishing, Cambridge.
Bafia J., Mioduski K., Siewierski M. (1977), Kodeks karny. Komentarz, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa.
Bezmenov Y. (1984), Soviet Subversion of the Free-World Press: A Conversation with Yuri Bezmenov (Video footage – G. E. Griffin’s interview with Y. Bezmenov), American Media.
Błachnio A. (2024), art. 130, in: Kodeks karny. Komentarz, ed. J. Majewski, LEX/el.
Bojarski M. (ed.) (2020), Prawo karne materialne. Część ogólna i szczególna, Wolters Kluwer, Warszawa.
Brzeski R. (2014), Wojna informacyjna – wojna nowej generacji, Antyk, Komorów.
Budyn-Kulik M. (2025), art. 130, in: Kodeks karny. Komentarz aktualizowany, ed. M. Mozgawa, LEX/el.
Chybiński O., Gutekunst W., Świda W. (1975), Prawo karne. Część szczególna, PWN, Warszawa.
Comments of the Supreme Court on the bill amending the Act – the Criminal Code and some other acts (Bill no. 3232) in the version of the own amendment to the draft act (Bill no. 3232-A) (2023), Supreme Court, Bureau of Studies and Analyses, Warszawa.
Decree of the President of the Republic of Poland of 11 July 1932 – The Criminal Code, Journal of Laws 1932, no. 60, item 571.
Decree of the President of the Republic of Poland of 22 November 1938 on protection of certain interests of the State, Journal of Laws 1938, no. 91, item 623.
Decree of the Polish Committee of National Liberation of 30 October 1944 on the protection of the State, Journal of Laws 1944, no. 10, item 50.
Decree of 13 June 1946 on particularly dangerous crimes during the period of national reconstruction, Journal of Laws 1946, no. 30, item 192.
Decree of 16 November 1945 on particularly dangerous crimes during the period of national reconstruction, Journal of Laws 1945, no. 53, item 300.
Dubber M. D. (1998), Historical Analysis of Law, „Law and History Review”, vol. 16, no. 1. DOI: https://doi.org/10.2307/744325
D’Hautel Ch-L. (1808), Dictionnaire du bas-langage, ou, Des manières de parler usitées parmi le peuple, L. Haussmann, d’Hautel & F. Schoell, Paris.
Dunaj B. (ed.) (1996), Słownik współczesnego języka polskiego, Wyd. Wilga, Warszawa.
Faragó L. (1961), Wojna mózgów. Anatomia szpiegostwa i wywiadu, Szefostwo Wojskowej Służby Wewnętrznej, Warszawa.
Frankowski S. (1968), O stronie podmiotowej przestępstwa sabotażu w aspekcie projektu kodeksu karnego, „Państwo i Prawo”, no. 12.
Gardocki L. (2023), Prawo karne, C.H. Beck, Warszawa.
Garland D. (2001), The CuIture of Control. Crime and Social Order in Contemporary Society, The University of Chicago Press, Chicago. DOI: https://doi.org/10.7208/chicago/9780226190174.001.0001
Gołda-Sobczak M., Sobczak W. (2018), Problem definicji terroryzmu, „Themis Polska Nova”, no. 2.
Górniok O., Lelental S., Popławski H. (1975), Prawo karne. Część szczególna I, Uniwersytet Gdański, Gdańsk.
Grabowski I. (1990), A subversive action threat to the territory of Poland, Academy of Internal Affairs, Legionowo.
Grabowski J., Kochanowski J. (1970), Przestępstwa gospodarcze w nowym kodeksie karnym: problemy wykładni, „Palestra”, no. 5.
Grudziński J. (1924), Espionage and subversion /Lectures developed for the Central Police School, Ministry of Military Affairs, The 2nd Department of the Central Staff, Warszawa.
Grześkowiak A., Wiak K. (eds.) (2024), Kodeks karny. Komentarz, C.H. Beck, Warszawa.
Guidelines for training on countering espionage, sabotage and corruption in offices [translated from German] (1944), Ministry of Public Security.
Hajdukiewicz J. (1972), Działalność dywersyjno-polityczna i wywiadowcza NRF przeciwko Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej, Departament Szkolenia i Doskonalenia Zawodowego MSW, Warszawa.
Hamilton P. (1979), Espionage, Terrorism and Subversion in an Industrial Society: An Examination and Philosophy of Defence for Management, Peter A. Heims Ltd., Leatherhead.
Hamilton P. (2023), Espionage and Subversion in an Industrial Society. An Examination and Philosophy of Defence for Management, Routledge, New York. DOI: https://doi.org/10.4324/9781003379195
Hécart G.-A.-J. (1834), Dictionnaire rouchi-français, Lemaitre (Valenciennes), Paris.
Hoc S. (2023), Szpiegostwo w znowelizowanym Kodeksie karnym, „Nowa Kodyfikacja Prawa Karnego”, vol. 67. DOI: https://doi.org/10.19195/2084-5065.67.8
Kala D., Kosmaty P. (eds.) (2024), Kodeks karny. Komentarz do zmian, tom III (2015–2023), Krakowska Szkoła Sądownictwa i Prokuratury, Kraków.
Constitution of the Polish People’s Republic passed by the Legislative Sejm on 22 July 1952, Journal of Laws 1952, no. 33, item 232.
Kossecki J. (1975), Cybernetyka społeczna, PWN, Warszawa.
The Königsberg Railway Directorate instruction manual on securing the railway against espionage, sabotage, etc. (1942), The German Reich railway, the Directorate of the Reich railway in Königsberg (East Prussia), [translated from German].
Kulesza J. (ed.) (2023), Prawo karne materialne. Nauka o przestępstwie, ustawie karnej i karze, Wolters Kluwer, Warszawa.
Kulesza J. (ed.) (2025), Kodeks karny. Komentarz, Wolters Kluwer, Warszawa.
Leniart E. (2009), Usiłowanie zmiany ustroju państwa oraz usiłowanie usunięcia organów władzy jako zbrodnie stanu. Zarys problemu, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Rzeszowskiego”, no. 53.
Linebarger P. M. A. (1948), Psychological warfare, Infantry Journal Press, Washington.
Littré É. (1873), Dictionnaire de la langue française: Tome 4, Hachette, Paris.
Lityński M. (1960), Przestępstwa przeciwko państwu ludowemu, PWN, Łódź.
Łojewski K., Mazur E. (1969), Kodeks karny: zestawienie porównawcze przepisów nowego i dawnego kodeksu karnego oraz ustaw szczególnych, „Palestra”, no. 10–11.
Makowski W. (1933), Kodeks karny. Komentarz, Księgarnia F. Hoesicka, Warszawa.
Makowski W. (1937), Kodeks karny. Komentarz, Księgarnia F. Hoesicka, Warszawa.
Mozgawa M. (ed.) (2020), Prawo karne materialne. Część ogólna, Wolters Kluwer, Warszawa.
Muszyński J. (1972), Przestępstwa przeciwko podstawowym interesom politycznym i gospodarczym PRL w kodeksie karnym z 1969 r., „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny”, no. 1.
Peiper L. (1933), Kodeks karny i prawo o wykroczeniach, L. Frommer, Kraków.
Pohl Ł. (2019), Prawo karne. Wykład części ogólnej, Wolters Kluwer, Warszawa.
Положение о государственных преступлениях», утверждённое постановлением ЦИК СССР от 6 июня 1927 года (СУ № 49, ст. 330, 1927).
Постановление ВЦИК от 22 ноября 1926 года «О введении в действие Уголовного кодекса РСФСР редакции 1926 года» (СУ № 80, ст. 600, 1926).
Pouget É. (1898), Le Sabotage, „Almanach du Père Peinard”, an 106.
Pouget É. (1911), Le Sabotage, Marcel Rivière, Paris.
Pouget É. (1986), Le Sabotage, Éditeur – le Goût de l’être, Amiens.
Rosicki R. (2023a), Polityka kryminalna w zakresie zwalczania działalności szpiegowskiej w Polsce, FNCE, Poznań.
Rosicki R. (2023b), Terrorist Offences under Polish Law, „Środkowoeuropejskie Studia Polityczne”, no. 1.
Samuel G. (2014), An Introduction to Comparative Law Theory and Method, Hart Publishing, Oxford–Portland.
Sobol E. (1995), Słownik wyrazów obcych, PWN, Warszawa.
Specificity of investigations into espionage, subversion, sabotage, terrorism and economic crime (1969), The directorate of the Internal Military Service, the Department of Training and Analysis, Warszawa.
United States Special Purpose Forces. Supplement to the Bulletin of the Staff of the Internal Security Corps: Exercise no. 8/63 “Babie lato” (1965), Staff of the Internal Security Corps, Warszawa.
Voegelin E. (2011), Arystoteles, Teologia Polityczna, Warszawa.
Zákon trestní zákoník (Zákon č. 40/2009 Sb).
Zasady, organizacja i prowadzenie sabotażu (1965), Ośrodek Szkolenia Zarządu II Sztabu Generalnego, Warszawa.
Zgoliński I. (2023), art. 130, in: V. Konarska-Wrzosek, Kodeks karny. Komentarz, wyd. IV, LEX/el.
Zieliński M. (1998), Wyznaczniki reguły wykładni prawa, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny”, no. 3–4.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Lesław Rosicki, Remigiusz Rosicki
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.