Abstrakt
Zasadniczym celem artykułu jest zbadanie zaangażowania Niemiec i ich dyplomatycznych wysiłków w rozwiązanie konfliktu pomiędzy Gruzją a Rosją, który miał miejsce w 2008 roku. Zamierzeniem autora jest ocenienie efektywności działań Niemiec w tym konflikcie oraz przedstawienie dyplomatycznych sukcesów i porażek Berlina zarówno w stosunkach z Moskwą, jak i w relacjach z Tbilisi oraz mocarstwami światowymi. Główna hipoteza badawcza zakłada, że w 2008 roku Niemcy nadal priorytetowo traktowały: multilateralizm, pokojową współpracę, mediację, obronę praw człowieka i przestrzeganie prawa międzynarodowego jako swoją główną postawę ideologiczną oraz kanon niemieckiej polityki zagranicznej. Tolerowały jednocześnie agresywne działania Rosji wymierzone w Gruzję i inne byłe republiki radzieckie. Polityka Niemiec wobec Gruzji ewoluowała od postawy zaangażowania we wsparcie Tbilisi w integracji ze strukturami zachodnimi (UE, NATO) do postawy bardziej wstrzemięźliwej, a nawet umiarkowanej podyktowanej głównie wspólnymi interesami Rosji i Niemiec w Europie.
Finansowanie
Projekt finansowany przez Narodowe Centrum Nauki. Artykuł napisany w ramach grantu badawczego Narodowego Centrum Nauki Niemcy wobec zbrojnych konfliktów w Europie (1991–2022) UMO-2022/45/B/HS5/00193/2.
Bibliografia
Asmus R. D. (2010), Mała wojna, która wstrząsnęła światem. Gruzja, Rosja i przyszłość Zachodu, Warszawa.
Bannas G. (2009), In der Politik ist ein Jahr ganz viel Zeit, „Frankfurter Allgemeine Zeitung”, 15.08.
Bannas G. (2009), Zu Gast bei Freunden, „Frankfurter Allgemeine Zeitung”, 11.06.
Bannas G., Ehrhardt Ch., Schmiese W., Rüb M. (2008), Georgien: Merkel befürwortet Nato-Beitritt, „Frankfurter Rundschau”, 17.08.
Bielecki T., Sukces Kremla na szczycie UE–Rosja w Nicei, 14.112008, https://wyborcza.pl/7,75399,5941739,sukces-kremla-na-szczycie-ue-rosja-w-nicei.html, 20.04, 2024.
Bilans szczytu NATO w Bukareszcie (2024), Deutsche Welle, 4.04, https://www.dw.com/pl/bilans-szczytu-nato-w-bukareszcie/a-3245528, 4.02.2024.
Bittner J. (2008), Wir bleiben im Gespräch, „Die Zeit”, 1.08.
Bundeskanzler Schröder mahnt in Georgien politische Lösung für den Kaukasus an (2000), „Der Tagesspiegel”, https://www.tagesspiegel.de/politik/bundeskanzler-schroder-mahnt-in-georgien-politische-losung-fur-den-kaukasus-an-668992.html, 4.02.2024.
Bundestagspräsident Thierse empfängt Micheil Saakaschwili, Präsident von Georgien (2004), Pressemitteilung, 29.01, https://webarchiv.bundestag.de/archive/2005/0420/bic/presse/2004/pz_0401291.html, 12.02.2024.
Busse N., Ludwig M. (2008), Die EU stellt Bedingungen für Verhandlungen mit Russland, „Frankfurter Allgemeine Zeitung”, 02.09, https://www.faz.net/aktuell/politik/kaukasus-sondergipfel-die-eu-stellt-bedingungen-fuer-verhandlungen-mit-russland-1700575.html, 14.02.2024.
Cziomer E. (2005), Polityka zagraniczna Niemiec. Kontynuacja i zmiana po zjednoczeniu ze szczególnym uwzględnieniem polityki europejskiej i transatlantyckiej, Warszawa.
Deutsche Außenpolitik für Georgien und den Transkaukasus – Rede von Bundesminister Dr. Kinkel in Tiflis (2006), Bulletin nr 11, https://www.bundesregierung.de/breg-de/service/newsletter-und-abos/bulletin/deutsche-aussenpolitik-fuer-georgien-und-den-transkaukasus-rede-von-bundesminister-dr-kinkel-in-tiflis-805974, 15.02.2024.
Do Gruzji przyjechali unijni obserwatorzy (2008), „Gazeta Wyborcza” z 30.09.
Droht nach der „Rosenrevolution“ ein Bürgerkrieg? (2004), 5.05.2004, Deutsche Welle, 5.05, https://www.dw.com/de/droht-nach-der-rosenrevolution-ein-b%C3%BCrgerkrieg/a-1190446, 12.02.2024.
Dudek B. (2008), „Kaukaski” szczyt UE, Deutsche Welle, 1.09, https://www.dw.com/pl/kaukaski-szczyt-ue/a-3608154, 12.02.2024.
Eckert D. (2008), Steinmeiers Plan, „Der Spiegel”, 26.07, https://www.dw.com/de/steinmeier-vermittelt-im-konflikt-um-abchasien/a-3487863, 3.02.2024.
Europäische Sicherheits-und Verteidigungspolitik, Auswärtiges Amt.Bundesministerium der Verteidigung, http://www.auswaertiges-amt.de/diplo/de/Infoservice/Broschueren/ESVP.pdf, 3.02.2024.
EU-Russland Gipfel. Energie: EU und Russland streiten weiter (2009), „Der Tagesspiegel”, 22.05.
Fedorowicz K., Wybory prezydenckie w Gruzji, https://ies.lublin.pl/komentarze/wybory-prezydenckie-w-gruzji/, 13.05.2025.
Frankowski P. (2013), Bezpieczeństwo regionalne, konflikty i współpraca międzynarodowa w regionie Kaukazu Południowego, w: Wprowadzenie do studiów wschodnioeuropejskich t. 4, Armenia, Azerbejdżan, Gruzja – przeszłość i teraźniejszość, red. M. Korzeniowski, D. Tarasiuk, K. Latawiec, Lublin.
Franzke J. (2009), Russland-Politik der Groβen Koalition, „ WeltTrends”, nr 67.
Frostiger Gipfel (2010), „Die Zeit”, 22.05.
„Für eine deutsch-russische Modernisierungspartnerschaft“ Rede des Außenministers Frank-Walter Steinmeier am Institut für internationale Beziehungen der Ural-Universität in Jekaterinburg, http://weltpolitik.blogspot.com/2008/05/steinmeier-fr-eine-deutsch-russische.html, 3.02.2024.
Furier A. (2022), Gruzińskie starania o zbliżenie z Zachodem po 1991 roku, „Nowa Polityka Wschodnia”, nr 4. DOI: https://doi.org/10.15804/npw20223501
Garczewski K. (2017), Republika Federalna Niemiec wobec Partnerstwa Wschodniego w kontekście niemieckiej polityki wschodniej w XXI wieku. Implikacje dla Polski, „Rocznik Polsko-Niemiecki”, nr 25. DOI: https://doi.org/10.35757/RPN.2017.25.06
Georgien: Abkommen über kulturelle Zusammenarbeit (2021), Kooperation International, https://www.kooperation-international.de/dokumente/abkommen-und-erklaerungen/detail/info/georgien-abkommen-ueber-kulturelle-zusammenarbeit, 4.02.2024.
Gipfelerklärung von Bucarest. Treffen des Nordatlantikrats auf Ebene der Staats- und Regierungschefs am 2–4. April 2008 in Bukarest, Ständige Vertretung der Bundesrepublik Deutschland bei der Nordatlantikvertrags-Organisation, https://web.archive.org/web/20170221202849/http://www.nato.diplo.de/Vertretung/nato/de/06/Gipfelerklaerungen/GipfelerklBukarest__Seite.html, 2.02.2024.
Górecki W. (2025a), Konsolidacja autorytarnych i antyzachodnich rządów Gruzińkiego Marzenia, OSW, https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/analizy/2025-04-17/gruzja-konsolidacja-antyzachodnich-i-autorytarnych-rzadow, 20.03.2025.
Górecki W. (2025b), Wybory lokalne w Gruzji: domykanie systemu, https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/analizy/2025-10-06/wybory-lokalne-w-gruzji-domykanie-systemu, 10.06.2025.
Grodzki R. (2010), Wojna gruzińsko-rosyjska 2008. Przyczyny – przebieg – skutki, Zakrzewo.
Hallbach U. (2008), Der Südossetien Krieg: die regionale Dimension, w: Der bewaffnete Konflikt um Südossetien und internationale Reaktionen, red. H. Pleines, H. H. Schrőder, Bremen.
https://pfc24.pl/pierwszy-suchy-port-w-stolicy-gruzji-tbilisi-dry-port/, 10.06.2025.
https://tvn24.pl/swiat/tbilisi-nie-sprzeciwia-sie-ustaleniom-z-moskwy-ra70082-ls3714899, 2024.
https://www.pap.pl/aktualnosci/szefowie-dyplomacji-trojkata-weimarskiego-potepiaja-uzycie-sily-w-gruzji, 10.10.2025.
https://www.rmf24.pl/fakty/swiat/news-polska-francja-i-niemcy-wydaly-oswiadczenie-w-sprawie-gruzji,nId,7871206, 10.04.2025.
Kaukasus-Konflikt: Deutsche warnen vor neuer Isolation Russlands (2008), „Welt”, 2.09.
Kohler B. (2008), Kaukasus: Die EU ringt um Geschlossenheit, „Frankfurter Allgemeine Zeitung”, 2.09.
Kołodziejska J. (2024), Misja Obserwacyjna Unii Europejskiej EUMM, „Nowa Polityka Wschodnia, nr 1.
Komplimente, Orden, Frauengeschichten (2000), „Der Spiegel”, 31.03, https://www.spiegel.de/politik/ausland/schroeder-in-georgien-komplimente-orden-frauengeschichten-a-71168.html, 12.02.2024.
Kosaczew K. (2012), Rosja, NATO a nowa architektura bezpieczeństwa europejskiego, w: Konflikt kaukaski w 2008 roku, pod red. M. Domagały, K. Potockiego, P. Sieradzana, Warszawa.
Kossorz K. (2022), Wirtschaft in Georgien Deutschland ist Georgiens wichtigster Handelspartner in der EU, GTAI, 17.03.2022, https://www.gtai.de/de/trade/georgien/wirtschaftsumfeld/deutschland-ist-georgiens-wichtigster-handelspartner-in-der-eu-784184, 4.02.2025.
Koszel B. (2022), O politycznej chemii i współpracy kanclerz Angeli Merkel z prezydentami Francji (2005–2010), „Przegląd Zachodni”, nr 3.
Koźbiał K. (2018), Polityka zagraniczna Niemiec wobec Gruzji, Między Wschodem a Zachodem. Kaukaz wczoraj i dziś. Łódzkie Studia Wschodoznawcze, t. III.
La Russie et la Géorgie d’accord sur un plan de paix, selon Sarkozy, France 24, https://www.france24.com/fr/20080812-russie-georgie-daccord-plan-paix-selon-sarkozy-g%.
Lech Kaczyński 15 lat temu w Tbilisi: dziś Gruzja, jutro Ukraina, pojutrze państwa bałtyckie, a później może i czas na Polskę, PAP, https://www.pap.pl/aktualnosci/news%2C1607737%2Clech-kaczynski-15-lat-temu-w-tbilisi-dzis-gruzja-jutro-ukraina-pojutrze, 30.12.2024.
Lomsadze G. (2018), Merkel’s visit to Tbilisi leaves Georgians disappointed, Eurasianet, 24.08, https://eurasianet.org/merkels-visit-to-tbilisi-leaves-georgians-disappointed, 5.02.2025.
Ludwig M., Busse N., Veser R. (2008), Moskau: „Die EU hat Vernunft bewiesen“, „Frankfurter Allgemeine Zeitung”, 3.09, https://www.faz.net/aktuell/politik/ausland/nach-dem-kaukasus-sondergipfel-moskau-die-eu-hat-vernunft-bewiesen-1700013.html, 5.02.2024.
Małachowska K., Przyczyny wojny pięciodniowej i sytuacja geopolityczna Gruzji po konflikcie z Federacją Rosyjską, https://czasopisma.bg.ug.edu.pl/index.php/gsm/article/view/3001/2422, 3.02.2024.
Merkel auf schwieriger Mission im Kaukasus (2018), Deutsche Welle, 3.08, https://www.dw.com/de/merkel-auf-schwieriger-mission-im-kaukasus/a-45197825, 8.02.2025.
Merkel in Russia (2024), Deutsche Welle, 15.08, https://www.dw.com/en/merkel-medvedev-clash-over-russias-war-in-sochi-talks/a-3567243, 4.02.2024.
Merkel in Tiflis: Georgien wird Mitglied der Nato – eines Tages (2008), „Frankfurter Allgemeine Zeitung”, 17.08.
Merkel stellt sich beim Gipfel gegen Bush (2008), „Die Welt”, 2.04, https://www.welt.de/politik/article1863934/Merkel-stellt-sich-beim-Gipfel-gegen-Bush.html, 3.02.2024.
Merkel trifft Medwedew: Gemeinsam aus der Krise (2009), „Frankfurter Rundschau”, 14.08.
Merkel w Tbilisi: Nie powinniśmy obiecywać szybkiego przystąpienia Gruzji do UE i NATO (2018), Defence24, 24.08, https://defence24.pl/geopolityka/merkel-w-tbilisi-nie-powinnismy-obiecywac-szybkiego-przystapienia-gruzji-do-ue-i-nato, 4.02.2025.
Merkel: Gruzja będzie w NATO (2008), „Rzeczpospolita”, 17.08.
Mimo wojny w Gruzji Niemcy nie zmienią polityki wobec Rosji (2008), „Gazeta Wyborcza”, 23.08.
Misja obserwacyjna Narodów Zjednoczonych w Gruzji, https://www.wojsko-polskie.pl/weterani/articles/historia-misji-n/2021-01-203-misja-obserwacyjna-narodow-zjednoczonych-w-gruzji/, 17.02.2024.
Nato verspricht Georgien und Ukraine Aufnahme in ferner Zukunft – Russland wütend (2008), „Der Spiegel”, 3.05, https://www.spiegel.de/politik/ausland/gipfel-in-bukarest-nato-verspricht-georgien-und-ukraine-aufnahme-in-ferner-zukunft-russland-wuetend-a-545145.html, 3.02.2024.
NATO: bojkot Rosji? (2008), „Wprost”, 19.08, https://www.wprost.pl/swiat/136647/nato-bojkot-rosji.html, 3.02.2024.
NATO-Georgia substantial package updated following ministerial, 3.12.2020, https://caucasuswatch.de/en/news/nato-georgia-substantial-package-updated-following-ministerial.html, 4.02.2024.
Pawlicki J., Jak Rosjanie rozegrali Nicolasa Sarkozy’ego (2008), „Gazeta Wyborcza”, 5.09, https://wyborcza.pl/7,76842,5662281,jak-rosjanie-rozegrali-nicolasa-sarkozy-ego.html, 6.02.2024.
Plan for Peace (2008), Deutsche Welle, 7.07, https://www.dw.com/en/german-minister-urges-peace-in-georgias-separatist-regions/a-3491714, 3.02.2024.
Plass Ch. (2008), Sarkozy trifft russischen Präsidenten Medwedjew. Auf heikler Mission in Moskau, Tagesschau, 8.09, https://www.tagesschau.de/ausland/sarkozy-ts-128.html, 4.02.2024.
Półrocze Sarkozy‘ego – Bilans francuskiej prezydencji w UE (2008), Deutsche Welle, 20.12., https://www.dw.com/pl/p%C3%B3%C5%82rocze-sarkozyego-bilans-francuskiej-prezydencji-w-ue/a-3889552, 3.02.2024.
Radziwinowicz W. (2009), Trudny szczyt Rosja–UE, „Gazeta Wyborcza”, 21.05.
Radziwinowicz W., Kublik A. (2009), Rosja wywiozła UE na skraj Eurazji, „Gazeta Wyborcza”, 23.05.
Rahr A. (2008), Der Regierungswechsel in Russland und die Beziehungen zur EU, „Zeitschrift für Außen- und Sicherheitspolitik”, nr 1. DOI: https://doi.org/10.1007/s12399-008-0006-x
Rahr A., Meister S. (2008), Russland unter Medwedew, „DGAP aktuell”, nr 1, http://www.dgap.org/midcom-serveattachmentguid-1dcfc0f3380b232fc0f11dcad733569e368ab75ab75/2008-01_dgapaktuell_deutsch-final.pdf, 3.02.2024.
Region im Aufbruch. Zur Entwicklungszusammenarbeit mit dem Südkaukasus (2012), Bundesministerium für wirtschaftliche Entwicklung und Zusammenarbeit, Berlin.
Russie et Géorgie acceptent avec réserve le plan de paix soutenu par l’UE (2024), „Le Monde”, 13.08, https://www.lemonde.fr/europe/article/2008/08/13/russie-et-georgie-acceptent-avec-reserve-le-plan-de-paix-francais_1083022_3214.html, 5.02.2024.
Russland lehnt EU-Beobachter für Georgien ab (2008), Tagesschau, 8.09, https://www.tagesschau.de/ausland/sarkozy-ts-130.html, 3.02.2024.
Saakaszwili przegrał wybory w Gruzji. Czy nowy rząd zacieśni współpracę z Rosją, „Newsweek”, 2.10.2012.
Sarkozy macht Druck auf Russland und die USA (2008), „Die Welt”, 14.11, C3%A9orgie-russie, 4.02.2024.
Sarkozy warnt vor Bush Raketenschild (2008), „Der Spiegel”,14.11.
Sarljverladze M. (2018), Deutschland und Südkaukasus. Georgien im Fokus deutscher Außenpolitilk von 1992 bis 2012, Kőln. DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-658-26068-2
Schaeffer U. (2004), Der “Neue” von Georgien, Deutsche Welle, 5.01, https://www.dw.com/de/der-neue-von-georgien/a-1072095, 3.03.2024.
Schild J., Koopmann M. (2009), Der „Sarkozy Moment“ – politische Führung in der EU am Beispiel der französischen französischen Ratspräsidentschaft, „Integration”, nr 3. DOI: https://doi.org/10.5771/0720-5120-2009-3-266
Schiltz B. (2008), Gipfel in Nizza. Russland sucht nach Georgien-Krieg Nähe zur EU, „Die Welt”,14.11.
Schmidt S., Hellmann G., Wolf. R. (red.) (2007), Handbuch zur deutschen Außenpolitik, Wiesbaden. DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-531-90250-0
Staging ‘Alternative Choice’ for S. Ossetia (2024), https://old.civil.ge/eng/article.php?id=14030, 4.02.2024.
Steinmeier in Russland. „Ein billiger Punkt für Putin” (2009), „Süddeutsche Zeitung”, 10.06.
Steinmeier: EU darf Russland nicht isolieren (2008), „Frankfurter Allgemeine Zeitung”, 1.09.
Strachota K. (2012), Opozycja wygrywa wybory w Gruzji, OSW, „Tydzień na wschodzie”, 1.03, http://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/tydzien-na-wschodzie/2012-10-03/opozycja-wygrywa-wybory-w-gruzji, 4.02.2025.
Strachota K. (2013), Nowy prezydent Gruzji, „Analizy OSW”, 20.11, https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/analizy/2013-11-20/nowy-prezydent-gruzji, 4.02.2024.
Śmigielski R. (2010), Znaczenie Kaukazu Południowego w polityce zagranicznej Federacji Rosyjskiej, w: Konflikty na Kaukazie Południowym, pod red. P. Adamczewskiego, Poznań.
Treffen der Außenminister in Avignon. EU beschließt Untersuchung der Georgien-Krise (2008), Tagesschau, 6.09, https://www.tagesschau.de/multimedia/audio/audio-ts-5760.html, 4.02.2024.
UE i Rosja na szczycie w Nicei odbudowują relacje (2008), „Gazeta Wyborcza”, 14.11.
Układ o stowarzyszeniu między Unią Europejską i Europejską Wspólnotą Energii Atomowej oraz ich państwami członkowskimi, z jednej strony, a Gruzją, z drugiej strony, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=legissum:4314919, 6.02.2025.
Umowa o partnerstwie i współpracy między Wspólnotami Europejskimi i ich Państwami Członkowskimi, z jednej strony, a Gruzją, z drugiej strony, https://www.prawo.pl/akty/dz-u-ue-l-1999-205-3,67547453.html, 17.02.2024.
Waluszko F., https://businessinsider.com.pl/wiadomosci/gruzja-po-wyborach-samorzadowych-w-tbilisi-masowe-protesty-mieszkancow-nagranie/mtw13q5, 12.10.2025.
Wieliński B. (2008), Angela Merkel wpada w furię, „Gazeta Wyborcza”, 5.09, https://wyborcza.pl/7,76842,5662815,angela-merkel-wpada-w-furie.html, 4.02.2024.
Winter M. (2008), EU-Russland Gipfel. Nettigkeiten in Nizza, „Süddeutsche Zeitung”, 14.11.
Wojtasiewicz W. (2023a), Międzynarodowa pozycja Gruzji pod rządami Gruzińkiego Marzenia, https://www.pism.pl/publikacje/miedzynarodowa-pozycja-gruzji-pod-rzadami-gruzinskiego-marzenia, 10.07.2025.
Wojtasiewicz W. (2025b), Wybory samorządowe nową odsłoną krysysu w Gruzji, https://www.pism.pl/publikacje/wybory-samorzadowe-nowa-odslona-kryzysu-politycznego-w-gruzji, 13.10.2025.
Wojtasiewicz W., Stosunki Republiki Gruzji Europejską w kontekście Partnerstwa Wschodniego, https://www.academia.edu/24707224/Stosunki_Republiki_Gruzji_z_Uni%C4%85_Europejsk%C4%85_w_kontek%C5%9Bcie_Partnerstwa_Wschodniego_Korespondent_Wschodni_27_I_2012, 3.02.2024.
Wolkowa I., Steinmeier in „Freundesmission”. Deutscher Außenminister will im Streit um Abchasien vermitteln, AG Friedensforschung, http://www.agfriedensforschung.de/themen/Aussenpolitik/steinmeier4.html, 4.02.2024.
Wortlaut Wie Medwedew Südossetien und Abchasien für unabhängig erklärte (2008), „Der Spiegel“, 26.08, https://www.spiegel.de/politik/ausland/wortlaut-wie-medwedew-suedossetien-und-abchasien-fuer-unabhaengig-erklaerte-a-574541.html, 22.02.2024.
Wójcik P. (2020), Relacje niemiecko-gruzińskie na przestrzeni ostatnich lat, Instytut Nowej Europy, 18.12, https://ine.org.pl/niemieckie-hard-power-i-soft-power-wobec-gruzji-na-przestrzeni-lat/, 5.03.2025.
https://prezydent.pl, 07.2025.
Żerko S. (sierpień 2008), Niemcy wobec konfliktu w Gruzji, „Przegląd Zachodni”, nr 1, https://www.iz.poznan.pl/publikacje/biuletyn-instytutu-zachodniego/nr-1-niemcy-wobec-konfliktu-w-gruzji, 20.04, 2024.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Adam Barabasz
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.