Słowa kluczowe
racjonalny wybór
głosowanie
idealizacja
konkretyzacja
Jak cytować
Abstrakt
Celem niniejszego artykułu jest analiza przejścia od teorii głosowania racjonalnego Anthony’ego Downsa, istotnie upraszczającej cechy i motywacje wyborców, do jej głównych rozwinięć – teorii bardziej szczegółowych, które trafniej odzwierciedlają rzeczywistość. Downs założył, że racjonalni wyborcy kierują się własnym interesem przy podejmowaniu decyzji o głosowaniu lub absencji wyborczej. Takie ujęcie nadmiernie upraszcza jednak cechy i motywacje głosujących jednostek, stąd potrzeba przybliżenia teorii do obserwowanych faktów. W artykule omawiamy główne rozwinięcia teorii Downsa, koncentrując się na ich strukturze oraz znaczeniu dla teoretycznej refleksji nad głosowaniem racjonalnym. Odrębną część pracy poświęcamy omówieniu metodologii, umożliwiającej badaczom przejście od teorii Downsa do bardziej złożonych teorii, opartych na modelach o wyższym potencjale eksplanacyjnym.
Bibliografia
Aldrich J. H. (1993), Rational choice and turnout, „American Journal of Political Science”, vol. 37, nr 1. DOI: https://doi.org/10.2307/2111531
Aldrich J. H. (1997), When is it rational to vote?, w: Perspectives on Public Choice: A Handbook, red. D. C. Mueller, Cambridge University Press, Cambridge. DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511664458.018
Andreoni J. (1989), Giving with impure altruism: Applications to charity and Ricardian equivalence, „Journal of Political Economy”, vol. 97, nr 6. DOI: https://doi.org/10.1086/261662
Blais A., Young R., Lapp M. (2000), The calculus of voting: An empirical test, „European Journal of Political Research”, vol. 37, nr 2. DOI: https://doi.org/10.1111/1475-6765.00509
Brzechczyn K. (2019), Modele w nauce, w: Metodologia nauk, cz. I: Czym jest nauka?, red. S. Janeczek, M. Walczak, A. Starościc, Wydawnictwo KUL, Lublin. DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctvxrpx84.9
Coniglione F. (2004), Between abstraction and idealization: Scientific practice and philosophical awareness, w: Historical Studies on Abstraction and Idealization, red. F. Coniglione, R. Poli, R. Rollinger, Rodopi, Amsterdam–New York. DOI: https://doi.org/10.1163/9789004333215
Downs A. (1957), An Economic Theory of Democracy, Harper & Row, New York.
Edlin A., Gelman A., Kaplan N. (2007), Voting as a rational choice: Why and how people vote to improve the well-being of others, „Rationality and Society”, vol. 19, nr 3. DOI: https://doi.org/10.1177/1043463107077384
Fiorina M. P. (1976), The voting decision: Instrumental and expressive aspects, „The Journal of Politics”, vol. 38, nr 2. DOI: https://doi.org/10.2307/2129541
Herfeld C., Marx J. (2023), Rational choice explanations in political science, w: The Oxford Handbook of Philosophy of Political Science, red. H. Kincaid, J. van Bouwel, Oxford University Press, New York. DOI: https://doi.org/10.1093/oxfordhb/9780197519806.013.4
Jankowski R. (2002), Buying a lottery ticket to help the poor: Altruism, civic duty, and self-interest in the decision to vote, „Rationality and Society”, vol. 14, nr 1. DOI: https://doi.org/10.1177/1043463102014001003
Jones P., Hudson J. (2000), Civic duty and expressive voting: Is virtue its own reward?, „Kyklos”, vol. 53, nr 1. DOI: https://doi.org/10.1111/1467-6435.00106
Kasianiuk K. (2021), Modelowanie percepcji transformacji politycznej. Podejście systemowe, Collegium Civitas Press, Warszawa.
Kmita J. (1973), Dyrektywa realistycznego ujmowania praw idealizacyjnych, w: Elementy marksistowskiej metodologii humanistyki, red. J. Kmita, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań.
Loewen P. J. (2010), Affinity, antipathy and political participation: How our concern for others makes us vote, „Canadian Journal of Political Science/Revue Canadienne de Science Politique”, vol. 43, nr 3. DOI: https://doi.org/10.1017/S000842391000065X
Mueller D. C. (2003), Public Choice III, Cambridge University Press, Cambridge.
Nowak L. (1974), Zasady marksistowskiej filozofii nauki, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Nowak L. (1977), Wstęp do idealizacyjnej teorii nauki, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Nowak L. (1980), The Structure of Idealization: Towards a Systematic Interpretation of the Marxian Idea of Science, Reidel, Dordrecht.
Nowak L. (2000), Galileo-Newton’s model of free fall, w: Idealization X: The Richness of Idealization, red. I. Nowakowa, L. Nowak, Rodopi, Amsterdam–Atlanta.
Nowakowa I. (1992), A notion of truth for idealization, w: Idealization III: Approximation and Truth, red. J. Brzeziński, L. Nowak, Rodopi, Amsterdam–Atlanta. DOI: https://doi.org/10.1163/9789004457249_009
Nowakowa I., Nowak L. (2000), The problem of induction. Toward an idealizational paraphrase, w: Idealization X: The Richness of Idealization, red. I. Nowakowa, L. Nowak, Rodopi, Amsterdam–Atlanta. DOI: https://doi.org/10.1163/9789004457690
Przybysz P. (2009), Modele teoretyczne we współczesnej filozofii politycznej liberalizmu, Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Poznań.
Riker W. H., Ordeshook P. C. (1968), A theory of the calculus of voting, „American Political Science Review”, vol. 62, nr 1, s. 25–42. DOI: https://doi.org/10.2307/1953324
Tullock G. (1967), Toward a Mathematics of Politics, University of Michigan Press, Ann Arbor, MI.
Wajzer M. (2024), Gradual de-idealisation and progress in political science: A case study, „Synthese”, vol. 203, nr 6. DOI: https://doi.org/10.1007/s11229-024-04627-7
Walczak M. (2020), The categories of interdisciplinarity and integration in relation to Stanisław Kamiński’s analytical-ordering schemas, w: Lublin School of Philosophy: A Comparative Perspective, red. J. Wojtysiak, Z. Wróblewski, A. Gut, Wydawnictwo KUL, Lublin.
Wróbel S. (2000), O pojęciu i modelach zachowań wyborczych, w: Polityka: przedmiot badań i formy jej przejawiania się, red. P. Dobrowolski, M. Stolarczyk, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Sylwester Wróbel, Mateusz Wajzer
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.