Abstrakt
Sytuacja mniejszości romskiej w Czarnogórze stanowi przedmiot zainteresowania władz tego państwa, organizacji międzynarodowych oraz licznych organizacji pozarządowych. Wynika to zarówno z problemów, z jakimi borykają się Romowie, jak i ze skomplikowanego statusu, jaki mają w Czarnogórze, gdyż jedynie pewien procent z nich posiada obywatelstwo tego państwa. Władze podejmują szereg działań mających na celu poprawę pozycji społecznej Romów, przy czym w dużym stopniu są one motywowane procesem akcesji Czarnogóry do organizacji międzynarodowych, na czele z Unią Europejską. Są to działania wielowymiarowe, przynoszące rezultaty w wielu obszarach. Celem niniejszego artykułu jest ukazanie różnych wymiarów polityki władz Czarnogóry wobec Romów, w kontekście wewnętrznym i międzynarodowym. Główna hipoteza opiera się na założeniu, że w przypadku Czarnogóry polityka wobec Romów jest skorelowana ze staraniami akcesyjnymi do UE. W rezultacie jest to przypadek, kiedy polityka zagraniczna w dużym stopniu wyznacza kierunki rozwoju polityki etnicznej. Sformułowana hipoteza i cel wyznaczają zasięg czasowy i terytorialny opracowania. Zostają postawione następujące pytania badawcze: Jakie regulacje instytucjonalne i prawne wpływają na sytuację Romów w Czarnogórze? Jakie działania podejmują władze w Podgoricy, aby rozwiązać główne problemy Romów zamieszkujących Czarnogórę? Jakie działania Unii wpłynęły na politykę niepodległej Czarnogóry wobec ludności romskiej? W jakich inicjatywach międzynarodowych służących poprawie sytuacji Romów uczestniczy Czarnogóra?
Bibliografia
Committee of Experts of the European Charter for Regional or Minority Languages (2023), Sixth Evaluation Report on Montenegro.
Džankić J. (2010), Lineages of Citizenship in Montenegro, „CITSEE Working Paper Series”, no. 14.
Europejska Karta Języków Regionalnych lub Mniejszościowych (1992), Dz. U. 2009, Nr 137, poz. 1121.
European Commission (2024), Montenegro 2024 Report, https://enlargement.ec.europa.eu/montenegro-report-2024_en.
Izvještaj o razvoju i zaštiti prava manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica u 2019. Godini (2020), Podgorica, mart.
Jagiełło-Szostak A. (2011), Kwestia romska w Serbii, w: Kwestia romska w polityce państw Europy Środkowej i Wschodniej, red. T. Szyszlak, Fundacja Integracji Społecznej PROM, Wrocław.
Konstytucja Czarnogóry z 2007 roku (stan prawny na dzień 1 stycznia 2023) (2023), tłumaczenie Jacek Wojnicki, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa.
Konwencja Ramowa o Ochronie Mniejszości Narodowych (1995), Dz. U. 2002, Nr 22, poz. 209.
MONSTAT (2024), SAOPŠTENJE, no. 135, Stanovništvo Crne Gore prema nacionalnoj odnosno etničkoj pripadnosti, vjeri, maternjem jeziku i jeziku kojim se uobičajeno, monstat.org, 12.10.2024, https://www.monstat.org/uploads/files/popis%202021/saopstenja/SAOPSTENJE_Popis%20stanovnistva%202023%20II_cg.pdf, 12.01.2025.
Održano Prvo zasijedanje Romskog parlamenta, skupstina.me, 6.04.2023, https://www.skupstina.me/me/clanci/odrzano-prvo-zasijedanje-romskog-parlamenta, 9.12.2024.
Prvi popis pokazao: Oko 30,7 odsto Roma i Egipćana u Crnoj Gori živi u neuslovnim stambenim jedinicima, adria.tv, 22.07.2024, https://adria.tv/vijesti/drustvo/prvi-popis-pokazao-oko-307-odsto-roma-i-egipcana-u-crnoj-gori-zivi-u-neuslovnim-stambenim-jedinicima/, 12.01.2025.
Radović M., Međedović K. (2019), Analiza pravnih i institucionalnih mehanizama za pružanje servisa socijalne integracije Roma i Egipćana u Crnoj Gori sa analizom nepokrivenih nadležnosti i nedostajućih servisa podrške, https://rm.coe.int/analiza-servisa-crna-gora-romacted/1680a01522, 10.10.2024.
Romi i Egipćani i dalje najmarginalizovanija grupa u Crnoj Gori (2023), newipe.net, 4.05.2023, https://www.newipe.net/2023/05/04/romi-i-egipcani-i-dalje-najmarginalizovanija-grupa-u-crnoj-gori/, 18.12.2024.
Romi u Crnoj Gori žive u drvenim barakama i bez struje, djeca ne idu u školu (2024), rtcg.me, 22.07.2024, https://rtcg.me/vijesti/drustvo/580258/romi-u-crnoj-gori-zive-u-drvenim-barakama-i-bez-struje-djeca-ne-idu-u-skolu.html, 10.01.2025.
Samoilenko Y. (2022), Social Integration Processes of the Roma in Montenegro in 2006–2017, „Historia i Polityka”, nr 40. DOI: https://doi.org/10.12775/HiP.2022.016
Statut Romskog Savjeta (2023), Podgorica, https://romskisavjet.com/wp-content/uploads/2024/02/NOVI-STATUT-ROMSKOG-SAVJETA-22.mart_.2023-1.doc-za-mljmp-1.pdf, 24.01.2025.
Strategy for Social Inclusion of Roma and Egyptians 2021–2025 (2021), Podgorica, september.
Szewczyk M. (2016), Unia Europejska i Romowie. System wobec kultury etnicznej, Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie, Muzeum Okręgowe w Tarnowie, Rzeszów–Tarnów.
Szyszlak T. (2014), Działania podejmowane przez władze bułgarskie w ramach Dekady Integracji Romskiej 2005–2015, „Wschodnioznawstwo”, nr 1.
Talewicz-Kwiatkowska J. (2016), Konik – zapomniane getto romskich uchodźców w Czarnogórze, „Czas Kultury”, nr 4.
Wywiad z Mensurem Šaljaj, Przewodniczącym Rady Romów w Czarnogórze (2024), Archiwum własne, dok. 1, Podgorica.
Vuković-Ćalasan D. (2017), Politika multikulturalizma i politička participacija Romau Crnoj Gori, „Forum za sigurnosne studije”, nr 1.
Vuković-Ćalasan D. (2023), Ethnocultural Pluralism and Multiculturalism in Contemporary Montenegro: Lessons to Learn, „Changing Societies & Personalities”, vol. 7, no. 1. DOI: https://doi.org/10.15826/csp.2023.7.1.217
Zahova S. (2018), “Roma” labelling, identity politics and EU-integration: The case of Montenegro, “Slovenský národopis”, no. 4.
Zakon o manjinskim pravima i slobodama (2006), Službeni list Republike Crne Gore.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Małgorzata Łakota-Micker, Elżbieta Szyszlak
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.